Mehnat sig'imini hisobga olgan holda mahsulot ishlab chiqarish mundarija

3-jadval
Bir hodimning mehnat unumi va uning o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillar tahlili

Korxonada xaqiqatda bir xodimning o’rtacha yillik mehnat unumdorligi o’tgan yilga nisbatan m1270,25 ming so’mga kamaygan. Bunga asosan ikkita omil ta’sir etgan. Bizning korxonada mahsulot hajmi 66456,3 ming so’mga kamaygan. Demak, mahsulot xajmining kamayishi bilan izohlanadi. Ya’ni korxonaning sanoat ishlab chiqarish xodimlari tarkibida ishchilar salmog’ining o’zgarishi xisobiga, bitta xodimning o’rtacha yillik mehnat unumdorligining 59,74 ming so’mga pasayishiga olib kelgan. Ikkinchi omil bo’lmish bir ishchining mehnat unumdorligi 1400,69 ming so’mga kamayishi xisobiga bitta xodimning mehnat unumdorligi ham 1193,94 ming so’mga kamaygan. Xar tahminan 1253,68 ming so’mni tashkil qilgan.

Mehnat unumdorligiga ta’sir etuvchi mehnat ko’r satkichlari tahlili
Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalar mahsulot ishlab chiqarish xajmlarini ko’paytirishga va uni bozorga taklif qilish orqali ko’proq foyda olishga intiladi. Bunday sharoitda mahsulot hajmini korxonani kengaytirish yoki hodimlar sonini ko’paytirish bilan bir qatorda bevosita ishlab chiqarish jarayonida qatnashuvchi ishchilarning mehnat unumdorligini ko’paytirish orqali amalga oshirilgani korxona uchun ko’proq samarali xisoblanadi. Shu tufayli ham bir xo’jalik sub’yekt o’z ishchilarning mehnat unumdorligini oshirish choralarini ko’rishga xarakat qiladi hamda unumdorlikka ta’sir etuvchi omillarni o’rganib boradi. Bir ishchiga to’g’ri keladigan o’rtacha yillik mehnat unumdoligiga quyidagi ko’rsatkichlar ta’sir etadi: 1. Bir ishchining yil davomida ishlagan o’rtacha kishi-kunlari = (jami kishi-kunlari\ishchilar soni)

Xulosa

Mehnat unumdorlgini ishni tashkil etish va mehnat resurslaridan ish vaqtidan fogaydalanish ko’rsatkichlariga ko’p jihatdan bog’liq. Ishchilarni ish vaqti fondi ishchining yil davomida ishlagan kishi kunlar va kishi soatlari ko’rinishida hisobotlarda ifodalanadi. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etish uchun ishchilar tomonidan ishlangan jami kishi kunlari va kishi soatlari rejasi bilan taqqoslanib, ish vaqtining yo’qotilishi va o’zgarish sabablari aniqlanadi.
Iqtisodiy samaradorlikni ifodolovchi ko’rsatkich hisoblangan mehnat
unubdorligini oshirish, uni hususan intensiv ravishda oshirishga erishish har qanday korxonaning asosiy vazifasi bo’lib hisoblanadi.Mehnat unumdorligining oshishi mahsulot ishlab chiqarish hajmining ko’payishiga hamda mahsulot tannarxining kamayishiga imkoniyat yaratadi. Mehnat unumdorigiga ta’sir qiluvchi mehnat omillarini o’rganish va tahlil qilish uni oshirish bo’yicha to’liq ishlatilmagan imkoniyatlarni aniqlash imkoniyatini beradi. Bu imkoniyatlarni ishga solib kata capital mablag’larni talab qilmaydi. Kurs ishi ham ana shu masalaga kiritilgan bo’lib, ishning birinchi bobida mavzu nazariy jihatdan asoslandi, ya’ni mehnat unumdorligi mohiyati, unga ta’sir etuvchi mehnat omillari nazariy jihatdan asoslandi. Ikkinchi bobda esa bitiruv oldi amaliyoti o’tqazilgan korxona misolida mehnat unumdorligi va unga ta’sir etuvchi omillar o’rganildi. Hususan, korxonada mehnat unumdorligini ifodolovchi ko’rsatkichlar o’tgan yiliga nisbatan kamaygan. Bir hodimning mehnat unumdorligi o’tgan yili 5514,56 ming so’m bo’lsa, hisobot yili esa 4244,31 ming so’m bo’lgan. Bu 1270,25 ming so’mga kamaygan. Bir ishchiga to’g’ri keluvchi o’rtacha yillik mehnat unumdorligio’tgan yili 6379,59 ming so’m bo’lsa, hisobot davrida bu 4978,90 ming so’m bo’lib, bu 1400,69 ming so’mga kamaygan. Bunga avvalo mahsulot mehnat sig’imining oshishi salbiy ta’sir ko’rsatgan. O’tgan yili 1000 so’mlik mahsulot uchun sarflangan mehnat sig’imi 0,28 soat bo’lsa, hisobotda bu 0,35 soatni tashkil etgan. Mehnat unumdorligini kamayishi hisobiga 62255,76 ming so’mlik kam mahsulot ishlab chiqarilgan.
Mehnat unumdorligiga salbiy ta’sir etuvchi mehnat omillari, hususan ish vaqtidan foydalanish borasida ancha kamchiliklar borligi aniqlandi. Hisobot davrida har bir ishchi o’tgan yilga nisbatan 3 kundan kam ishlab, ish kuni davomiyligi 0,15 soatga qisqargan. Buning natijasida bir ishchiningo’rtacha yillik mehnat unumdorligi 161,3 ming so’mga kamaygan. Bu holat mahsulot hajmiga ham salbiy ta’sir ko’rsatgan.
Ish vaqti tahlili yana ham chuqurlashtirilganda har bir ishchi o’rtacha 30 minutni turli tashkiliy-tehnik tanaffuslar sababli yo’qotgani aniqlandi.
Mehnat unumdorligini oshirishga qaratilgan tadbirlar ishlab chiqildi.Avvalo samaradorlikni oshirish bo’yicha tafsiyalar taklif qilindi.Bular tarkibiga fan-texnika taraqqiyoti yutuqladidan foydalanish ko’lamini kengaytirish, asbob-uskunalardan foydalanishni yaxshiliash, rejalashtirish tizimini optimallashtirish kabilarni kiritish mumkin. Shuningdek korxonada ish vaqtidan yo’qotishlar mavjudligini e’tiborga olib, mehnat intizomini mustahkamlash va turli tashkiliy-texnik tanaffuslar vaqtini qisqartirish asosida yangi ish vaqti balansini joriy qilish taklifi berildi. Buning natijasida bir ishchining samarali ish vaqti balansi 1833 soatga yetqazilib, ikki kishining iqtisodiga erishish hamda mehnat unumdorligini 3,8%ga oshirish imkoniyati yaratildi.

Foydalanilgan adabiyotlar