Menejment” kafedrasi n. Yo’ldoshev strategik menejment fani bo’yicha ma’ruzalar matni namangan

7.6. Noturdosh tarmoqlarga diversifikatsiyalash strategiyasi
Diversifikatsiyalash xaqidagi qaror daromadli kompaniyalarni izlash va sotib olish natijasi xisoblanadi. Noturdosh diversifikatsiyalashning asosiy qoidasi shuki, unda manfaatli moliyaviy shartlarda sotib olinishi mumkin bo’lgan va foyda olish uchun yaxshi istiqbolga ega bo’lgan xar qanday kompaniya diversifikatsiyalash uchun manfaatli yunalish bo’ladi. Ba’zida, noturdosh diversifikatsiyani amalga oshirayotgan kompaniyalar o’zining aloxida mavqei xisobiga tez moliyaviy foyda olish uchun imkoniyatlarni taklif qiladigan kompaniyalarni izlab topishga o’z kuchlarini yunaltiradilar. Bunday korxonalarning uchta turi mavjud bo’ladi.
1) Narxi pasaytirilgan kompaniya. Bunday xolda mazkur korxonalarni bozor narxlaridan pastrok narxlarda sotib olish imkoniyati mavjud. Bu esa keyinchalik kompaniyani nisbatan yuqori narxda sotish imkonini beradi.
2) Moliyaviy qiyinchiliklarni boshidan kechirayotgan kompaniyalar. Bunday korxonalar shartnomaviy narxlarda sotib olinishlari mumkin.
3) O’sish imkoniyatlari katta bo’lib, investitsiya imkoniyatlari bo’lmagan kompaniyalar.
Noturdosh tarmoqlarga diversifikatsiyalash quyidagi no’qtai nazardan juda jozibalidir:
1. Tijorat tavakkalchiligi sanoatning ko’pgina xar turli tarmoqlari bo’yicha «sochilgan» bo’lib, bu kompaniyani biron-bir sohasida paydo bo’lishi mumkin bo’lgan muammolar izmida bo’lish darajasini pasaytiradi.
2. Kompaniyaning moliyaviy resurslari rentabellik no’qtai nazaridan jozibali istiqbollari bo’lgan tarmoqlarga investitsiya qilinishi mumkin.
3. Kompaniyaning ichki foyda normasi umuman sezilarli darajada barqarorlashadi, chunki bir tarmoqdagi qiyinchilik davrlari boshqasi xisobiga qisman kompensatsiya qilinishi mumkin.
4. Korporativ raxbariyat yetarli baholanmagan kompaniyalarning xaqiqiy qiymatini aniqlash tajribasini orttirib borgan sari, korporatsiyaning moliyaviy axvoli yaxshilanib, aktsiyalarning daromadliligi oshib boradi.
7.7. Qisqartirish va tugatish strategiyasi
Korporatsiya faoliyatining aniq yunalishi o’z jozibasini yuqotib quysa, bunday axvoldan omadli chiqish yuli biznesni sotish xisoblanadi. Mahsulotni sotish vaqtini va zaruratini aniqlashning muxim tamoyili «Agar biz mazkur faoliyat bilan shugullanmaganimizda, xozir shu sohada ish boshlarmidik?» degan savolga javob berish xisoblanadi. Agar javob salbiy bo’lsa, bunday korxonani sotish imkoniyatlarini xisoblab chiqish zarur.
Bunday korxonadan kutilishning ikkita yuli bor:
1. «Bosh» kompaniya aktsiyalarini bir qismini saqlab qolgan xolda yoki ulardan butunlay qutilib, bunday biznesdan chiqib ketishi mumkin.
2. Korporatsiya mahsulotni bevosita tashqariga sotishi mumkin, lekin bu xolda xaridor topish kerak bo’ladi. Odatda sotishda «Mazkur biznesni biz kimga sotishimiz va buning uchun biz qancha olishimiz mumkin?» degan no’qtai nazardan qaramaslik kerak. Aksincha, «Kim uchun bu korxona muvaffakiyatli xarid bo’lishi va qanday vaziyatda ular uchun ma’qul bo’lishi mumkin?» deb so’ralsa oqilona ish bo’ladi. Qaysi tashkilot uchun bunday korxonani sotib olish shubxasiz foydali bo’lsa, shu tashkilot eng yuqori bahoda sotib olishi mumkin.
Barcha mavjud strategik muqobil variantlar ichida tugatish ayniqsa yagona biznes bilan shug’ullanuvchi korxonalar uchun eng noxush va ayanchli xisoblanadi. CHunki ular uchun bunday vaziyat tirikchilik o’tkazishni butunlay to’xtatishni bildiradi. SHunga qaramay ilojsiz qolgan sharoitda erta tugatish, bankrot bo’lishga qaraganda aktsiyadorlar manfaatiga mos keladi.