Menejmentning tadqiqot usullari
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Oldindan aytib berish
– bashorat gipotezalarni tekshirish yo‘llari orqali amalga oshiriladi. Mantiqiy nuqtai nazardan gipotezani har tomonlama amaliyotda tekshirish jarayoni ushbu gipotezalardan kelib chiqayotgan oqibatlarni tajribada tasdiqlash hisoblanadi. Buning ustiga tekshiruv asosiy gipotezalar bilan 76 aniqlangan, balki o‘zaro bir-birini inkor qiluvchi, lekin albatta o‘z gipoteza- oqibatlariga ega bo‘lgan mantiqiy yaxlitlikni ifodalaydigan har bir muqobil yo‘ldan o‘tishi zarur. Ayni vaqtda asosiy gipotezaning har bir oqibatini empirik tasdiqlanishi gipotezani o‘zini isbotlash bo‘lib xizmat qila olmaydi – bu oqibatning haqiqiyligidan asoslashning haqiqiyligiga chiqarilgan g‘ayriqonuniy xulosadir. Ehtimol, ushbu natija faqat bundan, balki boshqa birorta gipotezadan ham kelib chiqadi. Lekin gipotezaning qanchalik ko‘p turli oqibatlari tajribada tasdiqlansa, ular barchasining boshqa gipoteza yoki gipotezalardan kelib chiqish ehtimoli shunchalik kam bo‘ladi. Biroq tadqiqot natijalari haqiqiyligini tekshirishning eng samarali vositasi bo‘lib boshqaruv xodimlarining boshqaruvchilik faoliyati hisoblanadi. Kishi hayotining asosiy namoyon bo‘lish shakli bo‘lib uning faoliyati – hissiy-predmetli, tajriba-konstruktorlik, nazariy, ma’naviy-ruhiy va hokazolar hisoblanadi. Inson uni o‘rab turgan narsalarga faol ta’sir ko‘rsatadi, ularga jamiyat va shaxsiy ehtiyojlarni qondirish uchun kerakli bo‘lgan shakl va xossalarni qo‘shadi. Amaliyot – bu kishilarning maqsadga yo‘nalgan, ongli, tashkillashtirilgan faoliyati bo‘lib, uning mazmuni tabiiy va ijtimoiy ob’ektlarni o‘zlashtirish va qayta o‘zgartirishdan iborat hamda u kishilik jamiyatini hamda bilish faoliyatini rivojlantirishning umumiy asosiy, harakatlantiruvchi kuchini tashkil etadi. Amaliyot, kishi ijtimoiy hayotining asosiy usuli, uning o‘zini namoyon etish shakli bo‘la turib, murakkab yaxlit tizim hisoblanadi va quyidagilarni o‘z ichiga oladi: ehtiyoj, maqsad, motiv, ayrim amallar, harakatlar, ishlar; faoliyatning nishoni bo‘lgan predmet; maqsadga erishish vositalari va nihoyat, faoliyat natijasi. Amaliyotning asosiy turlari – moddiy-ishlab chiqarish va ijtimoiy-qayta tuzish faoliyati (kishilarning ijtimoiy hayotning ijtimoiy, siyosiy va boshqaruv sohalaridagi faoliyati). Kishilarning tabiiy-ilmiy va tajriba-konstruktorlik faoliyat turlari amaliyotning alohida turini tashkil etadi. 77 Ilm-fan va amaliyot ziddiyatlarning birligini tashkil etib, unda hal qiluvchi vazifa avval boshdanoq amaliyotga tegishli. Aynan amaliyotda bilish jarayonining o‘z ehtiyojlari va xususiyatlari ham empirik, ham mantiqiy darajada shakllanadi. Lekin ilm-fan o‘z vazifasini amaliyotni shunchaki umumlashtirish bilan cheklab qolmaydi, balki empirik materialni ijodiy qayta ishlaydi, va shu orqali amaliyot rivojlanishi uchun yangi istiqbollarni ochib beradi. Nazariya unga nisbatan dasturlovchi vazifani bajaradi, amaliyotga “o‘ta uzoq masofali” oldindan bilish imkoniyatini yaratadi. Boshqaruv vaziyatlarini tadqiq etishda amaliyot uch xil vazifani bajaradi. Birinchidan, umumlashtirish zarur bo‘lgan kerakli, dalillarga asoslangan materiallarni taqdim etar, va shu orqali tadqiqotning haqiqiy hayotdan uzilib qolishini oldini olar ekan, muammolarni aniqlash manbai, negizi, tadqiqotni harakatlantiruvchi kuch bo‘lib xizmat qiladi. Ikkinchidan, amaliyot, vaziyatni tahlil qilish natijasida olingan bilimlarni qo‘llash usuli bo‘lib xizmat qiladi va shu ma’noda u tadqiqotning maqsadini beligilaydi. Ilmiy bilimlar, faqat, agar ular eng mukammal boshqaruvning tashkiliy tuzilmalarini yaratishga joriy etilganda, boshqaruv qarorlarini tayyorlashda, sifatni boshqarish tizimlarini yaratishda va hokazolardan foydalanilgandagina amaliy mazmunga ega bo‘ladi. Bilishning pirovard maqsadi bo‘lib, bilimlarning o‘zi emas, balki ijtimoiy guruhlar va alohida shaxslarning moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini qondirish uchun haqiqatni amaliy o‘zgartirish hisoblanadi. Uchinchidan, amaliyot bilish natijalarining haqiqiylik mezoni, o‘lchovi bo‘lib xizmat qiladi. Boshqaruv organlarida amalga oshirilgan tashkiliy-tuzilmaviy modellarning o‘zgarishlari, agar ular amaliyotda tekshirilib, o‘z natijadorlgini va ta’sirchanligini isbotlagan bo‘lsagina, maqsadga muvofiq va haqiqiy deb tan olinishi mumkin. Aynan amaliyot vaziyatlar tahlili natijalari bo‘yicha chiqarilgan xulosalar va tavsiyalarning asoslanganligini tasdiqlaydi va ayni vaqtda vaziyatning keyingi tavsiflanishiga kiritiladigan yangi dalillarni shakllantiradi. 78 Shunday qilib, amaliyot – bu bilishni, uning barcha darajalarida shakllantirish va rivojlantirish asosi, boshqaruvchilik bilimi manbai, boshqaruv vaziyatlarini tadqiq etish natijalarining haqiqiylik mezonidir. Istalgan tadqiqot konsepsiyaning mavjud bo‘lishini talab qiladi. Tadqiqotchi faoliyatini, loyihalashning tegishli prinsiplariga amal qilgan holda yangi qurilmani loyihalayotgan loyihachining faoliyati bilan taqqoslash mumkin. Tadqiqotchi ham loyihalaydi, lekin uning loyihalash predmeti, nafaqat alohida muammoning yoki tadqiqotchilik vazifasining echimidan, balki yangi rivojlanish konsepsiyasini yoki kompleks muammoni o‘rganish konsepsiyasini yaratishdan ham iborat bo‘lishi mumkin. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|