Metal və Ərintilər Metalların klassifikasiyası

 

---

6-cı fərziyyə (Sen-Venan prinsipi). Qüvvələrin təsir etdiyi nöqtədən kifayət qədər 
uzaqdakı kəsiklərdə yaranan daxili qüvvələr , xarici qüvvələrin təsir etmə 
prinsipindən asılı deyil. Bu prinsipə görə qüvvə və ya qüvvələr sistemini özünə 
ekvivalent qüvvə və ya qüvvələr sistemi ilə əvəz etmək olar.
Qüvvələrin təsirindən yaranan deformasiya bu qüvvədən xətti asılıdır.
  
 
 
Friksion ötürməsi 
 
Friksion ötürmə (lat. frictio — sürtünmə) - öz aralarındakı sürtünməni mexaniki 
enerjini ötürmək üçün istifadə eən kinematik cütlükdür. 
Elementlər arasında sürtünmə quru, səddi və mayeli ola bilər. Mayeli sürtünmə 
daha əlverişli sayılır, çünki, o friksion ötürmənin uzunömürlülüyünü artırır. 
Təsnifatı 
Friksion ötürmələr olurlar: 

Quruluşuna görə: 


paralell vallarla, 

kəsişən vallarla, 

xarici kontaktla, 

daxili kontaktla. 

Ötürmə ədədinin variasiya olunma imkanlarına görə: 


tənzimlənməyən və 

tənzimlənəbilən. 
Tətbiq sahəsi 
Dayaq səthləri ilə sürtünmə qüvvəsi sayəsində kontakda olan yayma dəzgahlarının 
valları, friksion variatorlarla işləyn reduktorlar, nəqliyyat 
vasitələrinin aparıcı təkərlərində geniş tətbiq tapır. 
 
Qayış (texnika) 

---


 

Pazvari qayış 

 

Yastı qayış 

Bu adın digər istifadə formaları üçün, bax: Qayış. 

Qayış — dartıcı birləşmədə dartı qüvvəsini və fırlanma sürətini ötürmək 
üçün tətbiq olunan yastı, pazvari, pazvari dişli formalı elastiki maşın 
hissəsidir. Zaman keçdikcə qayışların hazırlanmasında qədimdə yastı 
qayış üçün nəzərdə tutulmuş gön əvəzinə süni materialdan istifadə edilməyə 
başlamışdır. Süni material daha yüksək sürtünmə əmsalı, genişlənməyən 
daxili və qoruyucu məqsədilə tətbiq olunan xarici qatlardan ibarətdir. Yastı 
qayışlar bir və ya bir neçə neylon və ya poliamid qatlardan hazırlanır. Eyni 
ilə yastı qayışlar bu materiallardan ibarət kord sapların sonsuz burulması ilə 
də hazırlana bilir. Yüksək elastiklik tələb olunan kiçik diametrli qasnaqların 
tətbiqində hər iki tərəfi rezinlə örtülmüş poliyestr parçadan olan qayışlardan 
istifadə edilir. Yastı qayışların möhkəmliyi σ_b≈450 MPa həddində yerləşir. 

Pazvarı qayışlar tətbiq məqsədindən asılı olaraq üzvi materiallardan 
hazırlanırlar. Tipik material kimi o rezin içlik və rezin oturacaqda 
yerləşdirilmiş, vulkanlaşdırılmış və yeyilməyə davamlı xlorofendə 
hopdurulmuş pambıq materialla bürünmuş poliyestr çubuqdan (və ya kord 
saplarından) hazırlanır. Yan tərəfi açıq olan pazvari qayışlarda polyestr 
çubuq xüsusi qarışıqdan ibarət əsasda oturdulur. Qayışın oturaq hissəsi 
polixlorofen-rezin qarışığından ibarətdir. Qoruyucu üst qat parçadan 
hazırlanır. Yüksək sürətlərdə işləyən pazvari qayışların xarici səthi əlavə 
olaraq rezinlə hopdurulmuş parça ilə örtülür. 

Dişli qayışlar şüşə-lifli materialdan hazırlanmış ipləri rezin-xlorofen qarışığı 
ilə əhatə etməklə hazırlayırlar. Dişlər əlavə olaraq yeyilməyə davamlı olan 
neylon parça qatı ilə örtülür. Bəzi hallarda isə bu rezin qarışığının içərisinə 

---

metal məftillər də yerləşdirilir. Bu qayışların parametrləri İSO 5296-da 
verilir. 

Qayışların ölçüləri standartlaşdırılmışdır, ona görə də, hesabat zamanı aralıq 
ölçülər nəzəri-emprik düsturların köməyi ilə hesablanır və sonra verilmiş 
cədvəllərdən lazım olan parametrlər seçilir.