Ijtimoiy pedagogika va pedagogik sotsiologiyada "me’yor" va "me’yordan og'ish" tushunchasi. Me’yordan og'ishish tiplari Ijtimoiy pedagogika jarayon va hodisalarni malum spetsifik aspektda organadi.
Pedagogik bilimlarning bu yangi tarmogi spetsifikasi «ijtimoiy» so’zida namoyon bo’ladi.
«umuminsoniy tushuncha insonlar hayotiy faoliyati, ularning o’zaro muloqat» formalari bo’lgan
narsa-xodisalarpi o’zida jamlaydi. Shunday qilib, pedagogika yosh o’sib kelayotgan avlodni
tarbiyalovchi va talim beruvchi fan asoslari ijtimoiy pedagogika talim-tarbiya jarayonida
bolaning jamiyat hayotiga kiritishni ta’minlaydigan aspektni tadqiq etadi.
Insonni atrofidagi muhit bilan o’zaro aloqasiga ta’siri asosida rivojlanishini uning
ijtimonylashish jarayoni, deb ta’kidlash mumkin. Zero, ijtimoiy me’yor, madaniyat qadr-
qimmatlar egallashi lozim, shuningdek bu jamiyatda insonni o’z qobiliyatlarini realo’zatsiya
qilinish, nazorat qilish ijtimoiy ijtimoiy tajribani egallash (bilimlar qadr-qimmat xulq-atvor
qoidalari jarayoni ijtimoiy hodisa deb nomlanadn.
Bolani ijtimoiylashtirish murakkab va davomli hodisadir. Bir tomondan har qanday
jamiyat o’zining rivojlanish etapida ma’lum ijtimoiy, ma`naviy qadr- qimmat, o’zini tutishi,
axloqiy qonun-qoidalar, me’yorlar ishlab chiqadi. Jamiyat bir avlod shu jamiyatdagi qonun-
qoidalarni egallab uning teng huquqli a’zosi sifatida yashab, faoliyat ko’rsatishni ko’zda tutadi.
Buning uchun jamiyat ta’lim-tarbiya me’yorsi orqali shaxsga ta’sir kursatadi Ikkinchi
tomondan, atro`ldagi olamda sodir etilayotgan turli hodisalar uning shakllanishga ta’so’rini
ko’rsatmay qolmaydi. Jamiyat o’zaro munosabatda bo’lgan o’zaro harakatlanadigan xilma-xil
ijtimoiyi institutlarni o’zida namoyon qiladi. Shular orqali bola tomonidan ijtimoiy me’yorlarni
egallash jarayoni amalga oshadi. Bulardan ba’zilari bolani rivojlanishi va ijtimoiy shakllanishiga
ta’sir ko’rsatadi, boshqalari esa uning shaxsiy sifatlarini shakllanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Bunday ijtimoiy institutlar qatoriga oila, ta'lim, madaniyat va din kiradi.
Xulq-atvor muayyan berilgan vaqt bo’lib o’tgan xatti-harakatlarining yigindisi
hisoblanadi.
Bu adaptivlik deyiladi, agar uning yordamida maqsadga yo’naltirilgan foydali natija
olingan bo’lsa. Teskari(kingir «otklonyayushimsya») xulq-atvor jamiyatda qobul qilingan mos
kelmaydigan ijtimoiy xulq-atvorga aytiladi.(I.A.Nevskiy). Teskari xulq-atvor katta ikki
kategoriyaga bo’linadi.
1.
Psixik
salomatlik
namoqn
yoki
yashirin
psixopotologiya,
me’yorlardan
o’zoqlashadigan xulq-atvorga aytiladi.
2.
Qandayda bir ijtimoiy, madaniy va asosan xulq me’yorlarini bizadigan antisotsial
xulq-atvorga aytiladi. Agar bunaqa xulq-atvorlar huquq buzarlar ko'proq bo’lsa, jinoyat
hisoblanadi, huquqiy tarbibga jazolanadi.
Ijtimoiy burilishlar.
-
o’z manfaati yo’nalishida huquq buzish iqtisodiy: (pul bilan mulkga ega bo’lishga
bog’liq xatti-harakatlar) o’g’rilik, chayqovchilik.
-
agressiya yo’nalishidagi: inson shaxsiga qarshi harakatlar(kamsitish, xuliganlik,
kaltaklash, o’ldirish, zo’rlash);
2. Ijtimoiy-passiv turdagi: tezda turmush tarzidan chiqib ketishga harakat qilish, fuqoralik
vazifalarni bajarishdan bosh tortish(ishlashdan, o’qishdan bosh tortish, alkogolo’zm,
narkomaniya, toksomaniya).
As the driving force behind the social development of the human person needs the influence of objective factors, the ordinary people, the biological and physical (material) needs, the higher (spiritual) needs opportunities to meet their needs, as well as a set of relations between the Odam ijtimoiy