Microsoft Word emirov vuqar doc

Cədvəl 12.  

Azərbaycan Respublikasının 2013-cü ildə xalis maliyyə aktivləri və 

öhdəlikləri, mln. $ 

 

Aktivlər  

Öhdəliklər 

Birbaşa investisiyalar 

1477.9  

2617.1 

- neft–qaz sektoru  

1039.0  

1629.8 

- digər sektorlar  

438.9  

987.3 

Portfel investisiyaları 

322.8  

1041.3 

Digər investisiyalar 

9958.6  

1609.7 

- ticarət kreditləri və avanslar  

4832.3  

180.0 

- kreditlər və ssudalar  

256.0  

408.9 

- depozitlər və nağd valyuta  

4870.3  

1020.8 

Neft bonusu 

- 

2.4 

Mənbə: AMB 

---

65 

 

 

65

 

Cəlb  olunmuş  sərmayələr  iri  neft-qaz  layihələrinin,əsasən  BP  Eksploreyşn 

(Şah  Dəniz)  Ltd.  layihəsivə  Azərbaycan  Beynəlxalq  Əməliyyat  Şirkətinin  Azəri-

Çıraq-Günəşli  yatağında  görülən  işlərin  maliyyələşdirilməsi  ilə  əlaqədar  ölkə 

iqtisadiyyatında istifadə olunmuşdur. 

Qiymətləndirmələrə  görə  qeyri-neft  sektoruna  cəlb  olunmuş  birbaşa 

investisiyaların  ümumi  məbləği  1107.7  mln.  $  olmuşdur.  2013-cü  ildə 

Azərbaycandan  xarici  iqtisadiyyata  yönəldilmiş  birbaşa  investisiyalar  isə  1534.3 

mln. $ təşkil etmişdir. 

2013 –cü ildə  kreditlər və ssudalar üzrə xalis maliyyə aktivləri 256 mln. $, 

xalis  maliyyə  öhdəlikləri  isə  408.9  mln.  $  artmışdır.  Xalis  maliyyə  öhdəlikləri 

birbaşa dövlət və dövlət təminatlı kreditlər (409.7 mln. $), habelə banklar hesabına 

(362.8 mln. $) artdığı halda, digər müəssisələr və firmalar hesabına (363.5 mln. $) 

azalmışdır. 

2013  –cü  ildə    ölkənin  ehtiyat  aktivləri  3841mln.  $  məbləğində  artmışdır. 

Tədiyə 

balansında 

profisit 

ölkənin 

irihəcmli 

strateji 

valyuta 

ehtiyatlarınınformalaşmasına səbəb olmuşdur. 2013-cü ilin yekunları üzrə ölkənin 

ehtiyat  aktivlərinin  ÜDM-ə  nisbəti  68%,  idxala  kifayətliyi  isə  30  aydan  çox 

olmuşdur. 

Birbaşa  investisiyalar  formasında  xaricdən  cəlb  olunmuş  sərmayələrin 

ümumi məbləği 6.3 mlrd.$ olmuşdur. Bu investisiyaların strukturunda neftqaz 

 sektorunun xüsusi çəkisi 82.4% təşkil etmişdir. 

Beynəlxalq  tranzit  koridorlar.  Avropa  və  Asiya  arasında  yerləşməsi 

Azərbaycanı  tranzit  ölkəyə  cevirmişdir.  Beynəlxalq  tranzit  koridorları  aşagıdakı 

qlobal əhəmiyyətlı lahiyələr çərçıvəsində həyata keçirilməkdədir:  

•  Şimal-Cənub  

•  Sərg-Qərb  

•  Bakı-Tbilisi-Kars dəmir yolu. Geoiqtisadi cəhətdən Azərbaycanı Turkiyə və 

Avropa ilə birbaşa əlaqələndirə bilər. 

---

66 

 

 

66

Azərbaycanda  təbii  qaz  ixracı  marşrutlarının  diversifikasiyası.  Azərbaycan 

perspektivli neft-gaz ehtiyatlarına malikdir . Dəyişən dunyada  yeni geoiqtisadi 

situasiya bu ehtiyatlardan səmərəli istifadə problemini aktuallaşdırmaqdadır.  

Beynəlxalq  enerji  daşıyıcıları  bazarındakı  müasir  meyllər  və  «energetik 

ingilab»  xüsusilə  təbii  qaz  ixracı  marşrutlarının  diversifikasiyasını  tələb  edir. 

Azərbaycanda hasil olunan təbii qaz üç istiqamətdə ixrac olunur: 

•  Bakı-Tbilisi-Ərzurum  magistral  boru  kəməri  (Azərbaycan-Gürcüstan-

Türkiyə);  

•  Qazıməmməd  -  Astara  –  Bind-Biand  magistral  boru  kəməri  (Azərbaycan-

ran)  (burada  ran  tərəfi  alınan  qaz  həcmlərinin  əvəzinə  müvafiq  olaraq 

Naxçıvan MR-nı qazla təchiz edir);  

•  Qazıməmməd-Mozdok magistral boru kəməri (Azərbaycan-Rusiya).  

     Azərbaycanda  hasil  olunan  qazın  xarici  bazarlara  perspektiv  nəqlinə 

gəldikdə isə bu günə 4 potensial marşrut mövcuddur. Bunlara TANAP, Nabucco-

West, TAP və AGR  layihələri aiddir. 

Azərbaycanda üzən dəniz platformaları sahəsində xidmətlərin diversifiksıyası 

beynəxalq kooperasiya əməkdaşlığı əsasında həyata keçirilir.  Bunu  Azərbaycanda 

iqtisadi diversifikasiyanın ən ugurlu nümunələrindən biri kimi göstərmək olar. 90-

cı illərin «neft bumu» - müasir tələblər baxımından mövçud texnologiyaların 

texnologiyaların yararsızlıgını göstərdi.  

Azərbaycanda bu sahadə  beynəlxalq kooperasiyaya aşagidakılar aiddir: 

1.  Azərbaycan-Türkiyə-Britaniya alyansı ATA (Amec-Tekfen-Azfen) 

2.  SOCAR-  KEPPEL  (Singapur)  gəmi  təmiri  müəssisəsi.  Azərbaycan 

nvestisiya Şirkəti  (A K) də konsorsiuma daxildir. 

Üzən  dəniz  platformaları  sahəsində  xidmətlərin  diversifikasiyası  və  yaxın 

gələcəkdə    bu  siyasətin  perspektivlərinin  təmin  olunması  iki  aktual    problemin 

həllini tələb edir: 

A. Azərbaycanda neft-gaz flotunun yeni nəslini yaratmaq; 

---

67 

 

 

67

B.  Qonşu  Xəzəryanı  ölkələrin  Azərbaycanın  təklif  etdiyi  xidmətlərdən 

aktiv istifadəyə cəlb etmək  

Dövlət  və  biznes  iqtisadi  münasıbətlərinin  diversifikasiyası  zəruriliyi. 

Azərbaycanda  Dövlət-biznes  əməkdaşlıgına  xüsusi  diqqət  verilməkdədir. 

Azəbaycan  nvestisiya  Şirkətinin    (A Ş)  yaradılması  bu  tərəfdaşlıgın  uğurlu 

nümunəsi hesab oluna bilər.  A Ş-in birbaşa iştirakı ilə gəmi təmiri zavodu, sement 

zavodunun  rekonstruksiyası  və  iqtisadiyyatin  diversifikasiyasına  xidmət  göstərən 

digər bir sira mühüm lahiyələr həyata keçirilir.  

Azərbaycanda diversifikasiya modeli  iqtisadi fəaliyyətin universal “inkisaf” 

forması    və    yeni  biznes  sferalarına  cıxış  strategiyası  kimi  perspektiv  əhəmiyyət 

kəsb edir.Azərbaycan iqtisadiyyatı yeni inkişaf dövrü mərhələsinə daxil olmuşdur. 

Yaxin  keçmiş  dövr  ərzində  iqtisadi  artımı  təmin  edən  amillər  obyektiv  səbəbdən 

gələcəkdə  bu  funksiyanı  yerinə  yetirə  bilməz.  Reallıq  bundan  ibarətdir  ki, 

beynəlxalq  bazarlarda  rəqabət  güclənir  və  yeni  artım  amillərinin  roluna  ehtiyac 

artir  (insan  kapitali,  informasiya  texnologiyalarının  istehsal  prosesləri  ilə 

integrasiyası,  alternativ  energetika,  nano  –  texnologiyalar).  Bu  baxımdan  nəzəra 

almınmalıdır ki: 

-  Diversifikasiya iqtisadi artımın uzunmüddətli əsasıdır; 

-   Uzunmüddətli dövrdə daxili bazarın artımı məhduddur; 

-  stehlak bumu obyektiv olaraq real hüdudlara malikdir; 

-  nvestisiya  dalgalarının  azalması  yeni  geoiqtisadi  situasiya  üçün 

xarakterikdir.  

Azərbaycanda xarici iqtisadi  fəaliyyətin genişlənməsi və və yeni bazarların 

mənimcənilməsi prioritet kimi elan olunmuşdur. Beynəlxalq miqyasda nəticələrin 

kifayət  qədər  geniş  olmaması  yenicə  diversifikasiya  siyasətinini  reallaşdıran  ölkə 

üçün aydındır və gələcəyə hesablanan kursun davam etdirilməsi zəruridir. 

Bunun  üçün  milli  innovasiya  sisteminin  formalaşması  zəruri  şərtdir.  Milli 

nnovasiya  Sisteminin  əsas  formalaşma  elementi  kimi  aşagıdakıları  göstərmək 

olar:   

---

68 

 

 

68

- strateji məqsədlərə uygun innovasiyaların yaradılması [təminedici innovasiyalarla 

yanaşı,  yeni  texnologiyalar,  yeni  bazarlara,  yeni  istehlakcılara  cıxışa  təhrikedici 

innovasiyalar] ; 

-      KT  sirkətlərinin  sürətli  artımı,  intelektual  resurslar  bazarı,  elmtutumlu 

məhsullar bazarı və s. bazarların yaradilması və inteqrasiyalı inkişafı; 

-  Yeni  institutların  formalaşdırılması:  texnoloji  transfer  mərkəzləri,  innovasiya 

klasterləri,  strateji  innovasiyalı  transmilli  alyansların,  qlobal  innovasiya 

firmalarının  yaradılması;  biznes  subyektlərinin  yeni  qarşılıqlı  münasibətlərinin 

inkişafı- şəbəkə, interaktiv, virtual; 

-  Müasir    sivilizasiya  tələbləri  səviyyəsində  qanunvericilik  bazası  yaratmaq  – 

Intellektual  mülkiyyət  hüquqlarının  qorunması  haqqinda  qanunlar,  informasiya 

təhlükəsizliyinin  qorunması;  Milli  Innovasiya  Sisteminin  bütün  elementlərinin 

kompleks  inkişafı  və  inteqrasiyasını  təmin  edə  bilən  işlək  mexanizminin 

yaradılması.  

  

Belə  mexanizm  keyfiyyətində  dövlət-korporativ  tənzimləmə  irəli  surmək 

olar.  qtisadi  diversikasiyanın  prioritet  istiqamətləri  kimi  -  konsessiyalar, 

autsorsinq,  developerlik  tövsiyyə  oluna  bilər.  nnovasiya  sferasında  dövlət-

korporativ  tənzimləmə  mexanizmi  cərcıvəsində    vençur  biznes  institutunun 

formalaşması,  onun  hüquqi  bazasının  yaradılması  və  təşkilati  formalarının 

müəyyənləşdirilməsı,  intellektual  birjaların  yaradılması,  dövlətin  bütün 

səviyyələrdə  aktiv  dəstəyi  ilə  elm  tutumlu  istehsalın  prioritet  inkişafına  yönəlik  

strategiyanın həyata kecirilməsi əhəmiyyətli dərəcədə aktualdir.    

Azərbaycanda  iqtisadi  inkişafin  müasir  modeli  MDB  regionu  dövlətləri  ilə 

daha  perspektiv  və  səmərəli  investisiya  əlaqələrinin  inkişaf  etdirilməsində  yeni 

imkanlar yaratmışdır.   

 

 

 

---

69 

 

 

69