Microsoft Word ey farzand ziyouz com doc

YARATILGANLARNING BIRINCHISI—AQL 

 

Ey, farzand!

 

Alloh Xoliqi Zul Jalol avval aqlni yaratdi. Bu haqda Payg‘ambar (s.a.v.) shunday deydilar: 

«Alloh aqlni yaratib, uni nur ichiga qo‘ydi. Ilmni aqlning taniga kiydirdi. Fahm (sezgi)ni aqlning 

joniga berdi. Zuhd va taqvoni unga joylashtirdi. Ixlosni yuziga berdi. Xasislik (to‘ymaslik)ni qulog‘iga 

berdi. Rostlikni tiliga berdi. Jo‘mardlik (saxovat) ni qo‘liga berdi. Tavakkulni beliga berdi. Qo‘rquvni 

belidan pastga, umidni belidan balandga berdi. Keyin Alloh O’zi yaratgan aqlga shunday xitob qildi: 

«Ey, aql! Ko‘tar boshingni! Tila, tilagingni beray!» 

Aql shunday dedi: 

«Ey, mening Parvardigorim! Men faqir, haqir bir maxluqingman, faqat gunohlarimni kechirishingni 

so‘rayman. Meni qay qulingga loyiq ko‘rsang, o‘sha bandangni ham kechirgaysan!» 

Alloh taolo shunday dedi: 

«Ey, Mening farishtalarim! Sizlar guvoh bo‘ling! Men qay qulimga aql bergan bo‘lsam, o‘sha 

qulimni kechirdim. Boshida aqli bor kishi har ishini aqlga muvofiq qiladi». 

Alloh taolo Qur’oni karimda (Naziat, 40-41) marhamat etadi: «Ammo kim Robbining azamatidan 

qo‘rqib o‘zini yomonlikdan (havoi nafsdan, shayton sharridan) qaytargan (saqlagan) bo‘lsa, boradigan 

joyi, shubhasiz, jannatdir!» 

Alloh aqldan so‘ng nafsni yaratdi, taniga esa jaholatni kiygizdi. Shahvatni ko‘ziga berdi. 

Ochko‘zlikni tomog‘iga berdi. Yolg‘onni tiliga berdi. O’zini xira ko‘rmoqni (xudbinlikni, manmanlikni, 

kerilishni) ko‘ksiga berdi. Ta’magirlik va hirsni qorniga berdi. Zulmni beliga berdi. G’azabni qo‘liga 

berdi. Nopoklikni tanosil a’zolariga berdi. Fasod (fisq, g‘avg‘o, buzg‘unchilik)ni oyog‘iga berdi. 

Shubhani belidan quyisiga, shirkni belidan yuqorisiga berdi. Keyin Alloh marhamat etdi: 

«Ey, Mening farishtalarim! Guvoh bo‘ling, kim mening amrimni tutmay, nafsiga ergashsa, uni 

jahannamga otgum». 

Alloh Qur’onda (Naziat, 37,38-39 oyatlar) marhamat etadi: 

«Yo‘ldan ozib, tug‘yonga tushib dunyoni afzal ko‘rib, ustun qo‘yuvchilarning boradigan joyi, 

shubhasiz, jahannamdir!» 

Demak, har kim ishini aqlga muvofiq ado etmog‘i xayrlidir. Aql qabul qilmaydigan ishdan yaxshilik 

hosil bo‘lmaydi. Aqlga zid harakat qilgan—nafsiga ergashgandir. Bunday kishining jahannamga 

tushishiga Alloh farishtalarni guvoh qildi. 

Inson uchun eng buyuk dushman — nafsdir. Nafs, yomonlikdan omon bo‘lmoq — aqlga quloq 

solmoq, aqlning yaxshi ko‘rsatmasiga ko‘ra harakat etmoqdir. 

Allohning borligi, birligi ham aql bilan taniladi. Payg‘ambarlar aqli yuksakdir. Yo‘llari ham aqlga 

mu’ofiqdir. Aql bilan ado etilgan amallar jannatga ko‘tariladi. 

Allohning rahmati va barokatiga inson aql bilan yetadi. Roziligini aql bilan qozonadi. 

Allohning borligi va birligini anglamagan, paygambarlarga ishonmagan aqlsiz, tentak, dinsiz, kofir, 

dahriydir. 

Musulmon bo‘lgani holda nafsining amrida bo‘lgan ahmoqlar ham bor. 

Alloh Qur’oni karimda shunday deydi: 

«... ular hayvonlar kabi, hatto tubanroqdirlar...» 

(Furqon surasi, 44-oyat) Ya’ni nafsiga ergashganlar to‘rt oyoqli hayvonlarqan ham tubanroq 

bo‘ladi. 

Ey, farzand!

 

Alloh Odamni (a.s.) yaratdi, Jabroil (a.s.) aql, imon va hayoni unga keltirib, shunday dedilar: 

— Ey, Odam! Sizga Allohdan salom. Keltirganim uch narsadan birini qabul qilishingni istaydi. 

---

Ey, farzand. Abu Homid G’azzoliy