Microsoft Word informatika cavab az docx

 

18. Xətti alqoritmlər. 

EHM- də müxtəlif tipli məsələləri həll edərkən əsasən üç tipli alqoritmlərdən 

istifadə  olunur: xətti (düz), budaqlanan və dövri. 

Ə

gər  alqoritmik  prosesi  əmələ  gətirən  addımlar  bir-birinin  ardınca  onların 

yazılma  ardıcıllığı  üzrə  bir  dəfədən  çox  olmamaqla  yerinə  yetirilirsə  belə 

alqoritmlərə xətti alqoritmlər deyilir.Düsturlar üzrə hesablamaların aparılması xətti 

alqoritmlərdir. 

Xətti  alqoritmlər 

sadə  hesablama  prosesini  ifadə  edən  bir  neçə  ardıcıl 

ə

məliyyatlardan ibarət olur və onlar yazıldığı ardıcıllıqla da icra olunur. 

Misal 1. İkiməchullu birdərəcəli iki tənlik sisteminin həlli alqoritminin blok-

sxemini tərtib etməli.  

 







=

+

=

+

2

2

2

1

1

1

,

c

y

b

x

a

c

y

b

x

a

   

 

    

 

 

Kramer qaydasına görə D=

1

2

2

1

b

a

b

a

−

, 

 

D

b

c

b

c

x

1

2

2

1

−

=

,  

D

c

a

c

a

y

1

2

2

1

−

=

  olur.  

 

---

 

 

19. Budaqlanan alqoritmlər. 

EHM- də müxtəlif tipli məsələləri həll edərkən əsasən üç tipli alqoritmlərdən 

istifadə  olunur: xətti (düz), budaqlanan və dövri. 

Ə

ksər hallarda budaqlanan sturukturlu alqoritmlərə baxmaq zərurəti meydana 

gəlir.Bu cür alqoritmlərdə hesablama prosesinin gedişi bu və ya digər şərtdən asılı 

olaraq müxtəlif istiqamətdə ola bilər. 

Budaqlanma alqoritmlərin

 tərkibində bir və ya bir neçə məntiq mərhələsi olur. 

Bu  mərhələdə  müəyyən  kəmiyyətlərin  hər  hansı  bir  şərti  ödəyib-ödəmədiyi 

yoxlanılır  və  ona  uyğun  olaraq  sonrakı  gedişin  istiqaməti  seçilir.  Yəni  nəzərdə 

tutulan  şərt  ödənilirsə,  bir  istiqamətə,  həmin  şərt  ödənilmirsə,  başqa  istiqamətə 

doğru hərəkət edilir. Beləliklə, alqoritmdə budaqlanma baş verir. 

Misal 2. 

0

2

=

+

+

c

bx

x

a

 tam kvadrat t

ə

nliyin h

ə

ll alqoritminin blok-sxemini 

qurun.  

 

                son 

x və y-in qiymətlərinin çap 

edilməsi 

D

c

b

b

c

x

2

1

2

1

−

=

,   

D

c

a

c

a

y

1

2

2

1

−

=

 

         

1

2

2

1

b

a

b

a

D

−

=

 

a

1, 

a

2,

b

1

,b

2

,c

1

,c

2

 -daxil 

olunması 

2 

3 

4 

5 

6 

Xətti  strukturlu  alqoritmin  blok-sxemi.  (İkiməchullu  birdərəcəli 

iki tənlik sisteminin həlli alqoritminin blok-sxemi). 

Başlanğıc 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

20. Dövrü alqoritmlər. 

EHM- də müxtəlif tipli məsələləri həll edərkən əsasən üç tipli alqoritmlərdən 

istifadə  olunur: xətti (düz), budaqlanan və dövri. 

Bir  çox  alqoritmlər  vardır  ki,  burada  alqoritmik  prosesi  əmələ  gətirən 

addımların  bəziləri (biri və ya bir neçəsi) sonlu sayda təkrarlanır.Belə alqoritmlərə 

dövrü alqoritmlər

 deyilir 

Proqramlaşdırmada  tez-tez  eyni  əməliyyatlar  qrupunun  çoxlu  sayda  təkrar 

olunması lazım gəlir. Bu halda dövr alqoritmindən istifadə olunur. Dövrlər sadə və 

mürəkkəb  olur.  Sadə  dövrlü  alqoritmin  bir  dövrü  olur.  Əgər  hər  hansı  bir 

alqoritmdə  bir  neçə  daxili  dövr  iştirak  edirsə,  onda  belə  dövrlərə  mürəkkəb  dövr 

deyilir. Mürəkkəb dövrləri əmələ gətirən sadə dövrlər kəsişə bilməz. 

Misal  3. 

20

2

1

.... x

x

x

S

+

+

+

=

  cəmini  hesablayan  alqoritmin  blok-sxemini 

qurmalı.  

Başlanğıc 

a,b,c   

ə

msallarının 

             

ac

b

D

4

2

−

=

 

    

D > 0

0

0

0

 

     D= 0

 

Çap etməli: “Tənliyin həlli 

yoxdur” 

a

b

x

2

/

−

=

 

a

D

b

x

a

D

b

x

2

,

2

2

1

−

−

=

+

−

=

 

Son 

X

1

 və X

2

-nin qiymətlərinin 

çap edilməsi 

X

-in qiymətlərinin çap edilməsi 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

h

h

yox 

yox 

---

Misal 4.   y=

∏

∑

=

=

m

j

ij

n

i

x

1

1

   ifadəsini hesablayan alqoritmin blok-sxemini qurmalı.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Başlanğıc 

X

1

,X

2, 

 ...,X

20

 ədədlərinin  

daxil edilməsi 

S=0 

                     I=1 

S = S + X (I) 

I >20 

S-in qiymətinin  çap 

edilməsi 

Son 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

.  

20

2

1

..... x

x

x

S

+

+

+

=

cəminin hesablanması alqoritminin blok-

sxemi. 

yox 

hə 

I = I + 1 

 

---

 

 

 

 

Başlanğıc 

I=1,     Y=1 

Z=Z

∗

X (I,J) 

            J=1 ,         Z=1 

J = J + 1 

J>m 

I = I + 1 

Y=Y+Z 

J>

>

>

>n 

Y-in qiymətinin çap edilməsi 

                Son 

h

Yox 

h

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

yox 

D

a

xi

li

 

X

a

ri

ci

 

∏

∑

=

=

=

m

j

ij

n

i

x

1

1

y

 ifadəsinin hesablanması alqoritminin blok-sxemi. 

---

21. Fərdi kompüterin quruluşu. Maşindaxili sistem interfeysi. 

V nəsilin bəzi nümayəndələrini çıxmaqla keçmiş və indiki kompüterlərin 

arxitekturasında məşhur amerika alimi Con fon Neyman tərəfindən 40-cı illərdə 

təklif edilən prinsiplər əsas götürülür. Başqa sözlə desək, kompüterlər hələ ki, 

Neyman arxitekturası ilə qurulur. Neyman arxitekturasının əsas prinsipləri 

aşağıdakılardır: 

     1.Kompüter proqramla idarə olunan avtomatdır, yəni kompüterin işləməsi üçün 

proqram lazımdır. Proqram bir tərəfdən kompüterin işini idarə edir, digər tərəfdən 

isə qoyulmuş məsələni həll edir. 

     2. Kompüter ardıcıl ünvanlanan vahid yaddaşa malik olmalıdır. Yaddaş 

birölçülü və xəttidir, yəni sözlər vektoru şəklindədir. Həmin yaddaşda müəyyən 

üsulla kodlaşdırılan həm proqram, həm də verilənlər saxlanılır. 

 

 

 

 

 

 

-Əmrlər sistemi;                     -Kompüterin məntiqi           - əməliyyat sistemi; 

-Verilənlərin formatları;           srtukturu;                         - proqram dilləri; 

-İşləmə sürəti;                         - Yaddaşın təşkili;               - tətbiqi proqram təminatı; 

                                      - giriş çıxışın təşkili; 

                                      -İdarəetmə prinsipləri 

3. Əmrlərlə verilənlər arasında aşkar şəkildə heç bir fərq yoxdur, yəni əmrlərə 

verilənlər kimi baxmaq olar və onlar üzərində əməliyyatlar aparıla bilər. 

4. Verilənlərin təyin edilməsi aparat səviyyəsində yox, proqram səviyyəsində 

aparılır. Məsələn, maşın sözündəki bitlər yığımının hər hansı ədəd və ya simvollar 

sətri olmasını proqram müəyyənləşdirir. 

Neyman arxitekturalı hər bir kompüter iki hissədən-mərkəzi və periferiya (xarici) – 

ibarət olur. Mərkəzi hissə hesab-məntiq qurğusundan (HMQ), idarəetmə 

qurğusundan (İQ) və daxili yaddaş qurğusundan (DYQ) ibarətdir. Müasir 

kompüterlərdə HMQ və İQ prosessor adlanan bir qurğuda birləşdirilir. Periferiya 

hissəsinə xarici yaddaş qurğuları (XYQ), daxiletmə-xaricetmə qurğuları (DXQ) və 

idarə pultu (İP) daxildir. Köhnə kompüterlərdə (I və II nəsil) mərkəzi hissə ilə 

periferiya hissəsi sərt (dəyişdirilə bilməyən) sxemlə əlaqələndirilirdi. Bu isə 

periferiya qurğularının tərkibini və sayını istifadəçilərin tələblərinə uyğun 

quraşdırmağa imkan vermirdi. Müasir kompüterlərdə mərkəzi hissə ilə periferiya 

hissəsi sistem interfeysi adlanan aparat-proqram vasitəsilə əlaqələndirilir. Bu isə 

periferiya qurğularının sayını və tərkibini dəyişdirməyə imkan verir. 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Müasir kompüter texnologiyasının intensiv inkişafı nəticəsində kompüterlərin 

parametrləri mütəmadi yaxşılaşır, xarici qurğular daha da təkmilləşdirilir. Müasir 

proqram təminatı kompüterlərin artan gücünə uyğunlaşdırılır. Böyük və kiçik, 

mini, mikro kompüterlər arasında olan görünməz sərhəd silinir. Mikro 

kompüterlərin ən geniş yayılmış növü olan fərdi kompüterlər (FK) cəld işləmə 

xarakteristikasına görə bundan əvvəl mövcud olan kompüterləri çox-çox geridə 

qoyurlar.