Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
ALI ibn Abu Tolib (kv) (taxm. 600-661.21.1, Ko‘fa) - "xulafoi roshidin" yoxud 
"choryorlar" deb ataluvchi dastlabki to‘rt xalifaning to‘rtinchisi, Muhammad (sav)ning 
amakivachchalari va kuyovlari (Fotimaning eri). Otasi - Abu Tolib ibn Abdulmuttalib, 
onasi - Fotima binti Asad ibn Hoshim. 9 yoshidan Muhammad (sav)ning tarbiyasida 
bo‘lgan. Laqabi - Haydar. Islomda vujudga kelgan shialik harakati bevosita A. (kv) ismi 
bilan bog‘likdir. 7-a. o‘rtalarida xalifa Usmon (ra) siyosatidan norozilik ommaviy tus oldi. 
Muhammad (sav)ning barcha yurishlarida ishtirok etgan, qo‘rqmas va sodiq jangchi, o‘ta 
taqvodor inson, mohir notiq A. (kv) xalifalikka munosib nomzod sifatida ko‘pchilikka 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
27
ma’qul edi. 656 y. iyunida Usmon (ra) o‘ldirildi va A. (kv) xalifa deb e’lon qilindi. Ammo 
sahobalardan Talha va az-Zubayr hamda A. (kv)ga nisbatan adovatda bo‘lgan 
payg‘ambar (sav)ning bevasi Oisha (ra) tarafdorlari unga qarshi bosh ko‘tardilar. Qatl 
etilgan Usmon (ra)ning qarindoshi Suriya hokimi Muoviya ham A. (kv)ga qarshi urush 
e’lon qildi. 657 y. Furot daryosi o‘ng qirg‘og‘idagi Siffin degan joyda yuz bergan jangda 
A. (kv) qo‘li baland kelgan bo‘lsa-da, u raqiblari bilan kelishishga ko‘ndi. Bundan norozi 
bo‘lgan A. (kv) askarlaridan 12 ming kishi jang maydonini tark etdilar va xorijiylar deb 
atalgan diniy-siyosiy oqimni tashkil qildilar. Xorijiylar raqiblariga nisbatan yakka terror 
usulini qo‘llay boshladilar. 661 y. 19 yanv.da A. (kv) Abdurahmon ibn Muljam as-Sorimiy 
degan shaxs tomonidan Kufa masjididan chiqish paytida jarohatlanadi va ikki kundan 
so‘ng vafot etdi. Jasadi ana shu masjid yaqiniga dafn etilgan, keyinchalik Najaf 
qasabasiga ko‘chirilgan. Rasulullohdan 586 ta hadis rivoyat etgan. Islomda A. (kv) 
shaxsiga munosabat turlichadir. Xorijiylar unga o‘ta salbiy munosabat bildirgan bo‘lsalar, 
shialar aksincha uni ilohiylashtirib yuborganlar. Ahli sunna A. (kv) shaxsiga mo’tadil va 
to‘g‘ri baho beradi. A. (kv) tarafdorlari keyinchalik islomdagi shialik (arab. - "shia" - 
guruh, bu o‘rinda "Ali tarafdorlari" mazmunida) oqimini tashkil etganlar. A. (kv) 
shialarning 1-imomi va shia imomlari shajarasini boshlab beruvchi hisoblanadi. Shia 
yo‘nalishining ba’zi ashaddiy firqalari A. (kv) shaxsini ilohiylashtirib, uni Muhammad 
payg‘ambardan ham yuqori qo‘yadilar. O’rta Osiyo, xususan, O’zbekistonda bir necha 
qadamjo va mozorlar A. (kv) nomi bilan bog‘lanib, muqaddaslashtirilgan. Haqiqatda esa 
A. (kv) O’rta Osiyo va Eronda hech qachon bo‘lmagan.