Microsoft Word istehsal m?SR?FL?Rinin ucotu, T?Hlili v? Onun s?M?R?Liliyinin yuks?Ldilm?Si yollari docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Cədvəl 3.1
Maya dəyən planının reallığının təhlili Məhsulun adı Məhsulun miqdarı (ədədlə) Vahidin maya dəyəri man. Cəmi maya dəyəri man.
1. Keçən ildə məhsul istehsalı «A» məhsulu 300 3
«B» məhsulu 200
2 400
Cəmi X X 1300
2. Plan məhsulu plan maya dəyərində «A» məhsulu 310
2,9 899
«B» məhsulu 220
1,80 396
Cəmi: X X 1295 3. Plan məhsulu keçən ilin faktiki maya dəyəri ifadəsində «A» məhsulu 310
3 930
«B» məhsulu 220
2 440
Cəmi: X X 1370
Rəqəmlərdən görünür ki, məhsulların plan maya dəyəri keçən ilin faktiki maya dəyərinə nisbətən 75(1295-1370) man. aşağı düşməlidir. Bu məbləğin hansı amillərin hesabına aşağı düşməsini müəyyən edək:
57
1)
məhsul istehsalı həcminin artması hesabına: cədvəlin rəqəmlərindən görünür ki, məhsulun həcmi keçən ilə nisbətən 5,4 faiz (1370-1300) çoxalmalıdır. Deməli, 4,05 man., yəni 75 manatın 5,4 faizi məhsul həcminin artması hesabına maya dəyərinin aşağı düşməsi təmin edilməlidir. 2) Məhsul vahidinə məsrəfin azalması hesabına: Bu amilin hesabına maya dəyəri 70,95 man. (75,0-4,05) aşağı düşməlidir. Bu rəqəmlər faizlə də ifadə edilə bilər, yəni maya dəyərinin aşağı düşməsi birinci amilin hesabına 5,4 faiz (4,5:75), ikinci amilin hesabına isə 94,6 faiz (70,95 : 75,00) x 100 təmin edilməlidir. Belə bir təhlil eyni yolla xərc maddələri üzrə də aparmaq lazım gəlir.
Maya dəyəri üzrə ehtiyat mənbələrini səfərbər etmək üçün onu ayrı-ayrı məhsullar üzrə də nəzərdən keçirmək lazımdır.
Əmtəəiik məhsulun hər manatına məsrəf göstəricisi maya dəyəri, ilə mənfəət arasındakı əlaqəni əks edir. Bu göstərici üzrə dörd amilin təsiri müəyyən edilir.
Bunlar: o
məhsul çeşidinin dəyişməsi; o
məhsul vahidinə məsrəflərin dəyişməsi; o
məhsul qiymətinin dəyişməsi; o
xammal və materialın qiymətinin dəyişməsindən ibarətdir. Əmtəəlik məhsulun hər manatına məsrəf sərfi planının əsaslı olmasını yoxlamaq üçün aşağıdakı hesablamalardan istifadə edilə bilər. 1- keçən ildə faktiki istehsal edilmiş məhsulun faktiki maya dəyəri 1678 min man.; 2- plan məhsul isehsalı plan maya dəyərində - 1609 min man.; 3- plan məhsulu keçən ilin faktiki maya dəyəri ifadəsində - 1557 min man. 4- keçən ildə faktiki istehsal edilmiş məhsulun dəyəri 2300 min man.; 5- plan məhsul istehsalı plan qiymətləri ifadəsində 2466 min man.; 6- plan məhsul istehsalı keçən ilin qiymətləri ifadəsində - 2380 min man.; 7- keçən üdə əmtəəlik məhsulun hər manatına məsrəf (1:4) - 72,96 qəpik; 8- pian üzrə əmtəəlik məhsulun hər manatına məsrəf (2:5) 62,25qəpik; 58
9- şərti rəqəmlər üzrə əmtəəlik məhsulun hər manatına məsrəf (3:6) 65,42 qəpik; 10- menə eyni şərtlə (2:6) x 67,60 qəp. Rəqəmlərdən görünür ki, plan üzrə məsrəf keçən ilə nisbətən 7,71 qəp. (65,25-72,96) aşağı düşməlidir.
Bunu amillər üzrə müəyyən edək: 1-məhsul çeşidinin dəyişməsi hesabına-
7,54 qəp. (65,42-72,96) 2 məhsulun qiymətinin dəyişməsi hesabına-
2,35 qəp. (65,25-67,60) 3-məhsul vahidinə məsrəfin dəyişməsi hesabına –
2,18 qəp, (6/,60-65,42) bərabərdir. C əmi: (-7,54)+(2,35)+(2,18)= -7,71 qəp. təşkil edir.
Rəqəmlərdən görünür ki, bu amillərin hesabına məsrəfin aşağı salınması üzrə plan müsbət qiymətləndirilə bilməz. Ona görə ki, məhsul çeşidinin və qiymətlərin dəyişməsi amili kollektivin səyindən asılı deyildir. Kollektivin fəaliyyəti ilə bağlı olan əsas amil məhsul vahidinə məsrəflərin azalmasıdır. Bu amil üzrə isə məsrəflərin artması planlaşdırılmışdır.
Planın əsaslı olmasını mütləq rəqəmlərlə də yoxlamaq lazımdır. Ona tsqrə ki, mütləq rəqəmlərlə məhsul istehsalı həcminin dəyişməsi təsirini də müəyyən etmək olur.
Rəqəmlərdən görünür ki, plan üzrə keçən ilə nisbətən 235,0 min man. (2466- 1609)-(2300-1678) vəsaitə qənaət edilməlidir. Bu məbləğ aşağıdakı amillər üzrə təmin olunmalıdır: 1. Maya dəyərinin dəyişməsi hesabına-
52,0 min man. (1557-1609) 2. Məhsulun qiymətinin artması hesabına-
86,0 min man. (2466-2380) 3. Məhsul çeşidinin dəyişməsi hesabına
(65,42-72,96) x2466= +186,0 min man. 4. Məhsul istehsalı həcminin dəyişməsi hesabına.
59
Hesablama vasitəsilə əvvəlcə iki amilin təsirini tapmaq lazımdır. Bunlar məhsul çeşidi və həcmin dəyişməsidir. Bizim rəqəmlər üzrə bu məbləğ 201,0 min man. (2380-1557)-(2300-1678) təşkil edir.
Bu məbləğdə məhsul çeşidinin təsiri çıxılarsa, onun dəyişməsini və fəsilini tapa bilərik ki, bu da +15 min man. (201-186) təşkil edir. Cəmi dörd amilin təsiri +235 min manata (-52)+(+86)+(+186)+(+15) bərabərdir. Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|