Microsoft Word mulki huquq doc

§ 2. Fiziki şəxslərin mülki fəaliyyət qabiliyyəti 

1. Fiziki şəxslərin mülki fəaliyyət qabiliyyətinin anlayışı və əhəmiyyəti 

Fəaliyyət qabiliyyəti fiziki şəxslərin mülki hüquq subyektliyi anlayışının elementlərindən biridir. Mülki hü-

quq münasibətlərinin tam hüquqlu iştirakçısı yalnız o fiziki şəxs ola bilər ki, həmin şəxs sözün əsl mənasında, 

fəaliyyət qabiliyyətli hesab edilsin. 

Mülki fəaliyyət qabiliyyəti kimi hüquqi kateqoriyanın tarixi kökü Roma hüququ ilə bağlıdır. Dözdür, Roma 

hüququ bu kateqoriya ilə tamamilə mənaca üst-üstə düşən termin işlətmirdi. Fiziki şəxsin öz adından və öz istə-

yi ilə hüquqi hərəkətlər etmək (məsələn, müqavilə münasibətlərinə girmək, əqd bağlamaq və s.) qabiliyyətini, 

---

 

104

yəni  hüquqi  nəticəsi  olan  hərəkətlər  etmək  qabiliyyətini  və  etdiyi  hüquqazidd  hərəkətlərə  görə  şəxsən  cavab 

vermək qabiliyyətini bu hüquq «capacitas agenda» anlayışı ilə əhatə etmişdi.  

Roma hüququnun fəaliyyət qabiliyyəti barədə müəyyən etdiyi müddəalar bu barədə müasir dünya qanunveri-

ciliyinin əsasını və təməlini təşkil edir. Söhbət, hər şeydən əvvəl, roman-german (kontinental) hüquq ailəsinə 

mənsub olan ölkələrin qanunvericiliyindən gedir. Əvvəlcə Fransa Mülki Məcəlləsi, sonra isə Almaniya Mülki 

Qanunnaməsi ilk dəfə olaraq mülki fəaliyyət qabiliyyəti kateqoriyasını rəsmən qanunvericilik qaydasında möh-

kəmləndirmişdir.  Yaponiya,  Tailand,  Hollandiya,  Yunanıstan,  Peru,  Argentina,  Isveçrə  və  digər  ölkələrin  qa-

nunvericiliyi  də  bu  kateqoriyanı  tanıyır.  Amma  həmin  kateqoriya  ingilis-amerikan  (ümumi)  hüquq  ailəsinə 

mənsub olan ölkələrin qanunvericiliyinə məlum deyil. Həmin ölkələrin qanunvericiliyi, artıq qeyd etdiyimiz ki-

mi, hüquq qabiliyyəti və fəaliyyət qabiliyyəti kimi iki anlayışın əvəzinə vahid «hüquq subyektliyi» kateqoriyası 

işlədir. Təcrübədə «fəal hüquq subyektliyi» terminindən istifadə olunur ki, bu, mənaca fəaliyyət qabiliyyəti an-

layışına yaxındır.  

Roman-german (kontinental) hüquq ailəsinə aid edilən bizim ölkə qanunvericiliyi mülki fəaliyyət qabiliyyə-

tinə mühüm əhəmiyyətə malik olan hüquqi kateqoriya kimi xüsusi diqqət yetirir. Mülki Məcəllənin 28-ci mad-

dəsinin 1-ci bəndi fiziki şəxsin mülki fəaliyyət qabiliyyətinə verilən leqal anlayışı nəzərdə tutur. Fəaliyyət qa-