Microsoft Word mulki huquq doc

(yəni digər  müqavilə iştirakçısının) mənafeyinə xələl gətirən və ziyan vuran, vijdanlılıq prinsipinə zidd 

olan müddəalar olmamalıdır. Əgər bu cür müddəaları ifadə edən standart şərtlər müqaviləyə daxil edilərsə, 

həmin şərtlər etibarsız sayılır (MM-in 420-ji maddəsinin 2-ji bəndi). Məqsəd, hər şeydən əvvəl, sahibkarlıq fəa-

liyyəti ilə məşğul olmayan fiziki şəxslərin (yəni sahibkar statusu olmayan fiziki şəxslərin) hüquq və mənafeyini 

qorumaqdan ibarətdir. Həmin müddəalara aiddir (bu müddəalar Almaniyanın standart müqavilə şərtləri haqqın-

da qanununda da nəzərdə tutulmuşdur):  

●

 ìöãàâèëÿ òÿêëèô åòìèø òÿðÿôÿ ÿñàññûç îëàðàã âÿ ìöãàâèëÿäÿ ýþñòÿðèëìèø ÿñàñëàð îëìàäàí þç þùäÿëèéèíèí 

èúðàñûíäàí èìòèíà åòìÿê ùöãóãó âåðÿí ìöääÿàëàð (məsələn, standart sığorta müqaviləsində belə bir şərt nə-

zərdə tutulur ki, sığortaçı sığorta müqaviləsində göstərilməyən əsaslar olmadan öhdəliyin icrasından imti-

na edə bilər); 

●

 ìöãàâèëÿ òÿêëèô åòìèø òÿðÿôÿ ìöãàâèëÿíèí äèýÿð òÿðÿôèíäÿí ÷ÿêèëìèø õÿðúëÿð ö÷öí qeyri-münasib və uy-

ğ

un olmayan şəkildə éöêñÿê ÿâÿç (kompensasiya) òÿëÿá åòìÿê ùöãóãó âåðÿí ìöääÿàëàð (məsələn, standart 

saxlama müqaviləsində belə bir şərt nəzərdə tutulur ki, tapşıran saxlanca verilmiş əşyanın xarakteri ilə əla-

---

 

418

qədar saxlayıcının düşdüyü zərərin əvəzini ikiqat məbləğdə ödəsin. Bu şərt etibarsız sayılır); 

●

  ìöãàâèëÿ  ãèéìÿòëÿðèíèí  ÿñàññûç  îëàðàã  ãûñà  ìöääÿòäÿ  artırılmasını  íÿçÿðäÿ  òóòàí  ìöääÿàëàð  (məsələn, 

standart yük daşıma müqaviləsində belə bir şərt göstərilir ki, nəqliyyat təşkilatı daşıma haqqını istənilən 

vaxt artıra bilər. Bu şərt etibarsız hesab edilir); 

●

 ìöãàâèëÿ òÿðÿôèíèí þùäÿëèêëÿðèí èúðàñûíäàí èìòèíà åòìÿê ùöãóãóíó âÿ éà ìöãàâèëÿíèí äèýÿð òÿðÿôè þç þù-

äÿëèêëÿðèíè  éåðèíÿ  éåòèðÿíÿ  ãÿäÿð  ìöãàâèëÿíèí  èúðàñûíäàí  èìòèíà  åòìÿê  ùöãóãóíó  ìÿùäóäëàøäûðàí  âÿ  éà 

èñòèñíà åäÿí ìöääÿàëàð (məsələn, standart pərakəndə alqı-satqı müqaviləsində nəzərdə tutulur ki, satıcı öz 

vəzifəsini icra edənə kimi alıcı müqavilənin icrasından imtina edə bilməz. Bu şərt etibarsız sayılır); 

●

 ìöãàâèëÿíèí òÿðÿôèíè òÿëÿáëÿðèí ÿâÿçëÿøäèðèëìÿñè ùöãóãóíäàí ìÿùðóì åäÿí ìöääÿàëàð (məsələn, standart 

bank  hesabı  müqaviləsində  müştərini  onun  banka  olan  tələblərini  əvəzləşdirmək  hüququndan  məhrum 

edən şərt nəzərdə tutulur. Bu şərt etibarsız hesab edilir); 

●

 çÿðÿðèí ìèãäàðûíäàí ÷îõ îëàí ìÿáëÿüèí òÿëÿá åäèëìÿñèíÿ äàèð ðàçûëàøìàíû íÿçÿðäÿ òóòàí ìöääÿàëàð (məsələn, 

standart kirayə müqaviləsində belə bir şərt nəzərdə tutulur ki, əgər kirayəçi kirayəyə götürülmüş qab-qajağı 

sındırarsa, onların dəyərini üçqat ödəyəjəkdir. Bu cür şərt etibarsız sayılır); 

●

 òÿêëèô åòìèø òÿðÿôèí âÿ éà îíóí òÿìñèë÷èñèíèí êîáóä åùòèéàòñûçëûüû öçöíäÿí òÿëÿáèí ïîçóëìàñû íÿòèúÿñèí-

äÿ âóðóëàí çÿðÿð ö÷öí ìÿñóëèééÿòè èñòèñíà åäÿí âÿ éà ìÿùäóäëàøäûðàí ìöääÿàëàð (məsələn, standart daşı-

ma müqaviləsində belə bir şərt göstərilir ki, dpşıyıcı kobud ehtiyatsızlığa görə məsuliyyət daşımır. Bu şərt 

etibarsız hesab edilir); 

●

 òÿêëèô åòìèø òÿðÿôèí ÿñàñ þùäÿëèéè ïîçäóüó ùàëäà ìöãàâèëÿíèí äèýÿð òÿðÿôèíèí ìöãàâèëÿäÿí èìòèíà åòìÿê 

ùöãóãóíó ìÿùäóäëàøäûðàí âÿ éà îíó áó ùöãóãäàí ìÿùðóì åäÿí âÿ éà ìöãàâèëÿíèí äèýÿð òÿðÿôèíè èúðà åòìÿìÿ 

íÿòèúÿñèíäÿ âóðóëìóø çÿðÿðèí ÿâÿçèíèí þäÿíèëìÿñèíè òÿëÿá åòìÿê ùöãóãóíäàí ìÿùðóì åäÿí ìöädÿàëàð âÿ ñ. 

(məsələn, MM-in 645-ji maddəsinin 1-ji bəndinə uyğun olaraq mal göndərmə müqaviləsi üzrə satıcı öhdə-

liyi  pozarsa,  onda  alıcı  ona  vurulmuş  zərərin  əvəzinin  ödənilməsini  tələb  edə  bilər.  Əgər  satıcı  standart 

müqavilədə alıcını bu cür hüquqdan məhrum edən şərt müəyyənləşdirərsə, həmin şərt etibarsız hesab edi-

ləjəkdir). 

Áóíóíëà áÿðàáÿð, qeyd etmək lazımdır ki, standart müqavilə şərtləri istehlakçıların hüquqlarını pozmaq vasi-

təsi  deyildir.  Əksinə,  sivilistika  doktrinasında  müqavilənin  standart  şərtlər  əsasında  bağlanmasının  üstünlüyü 

göstərilir. Belə ki, bu cür qayda danışıqların aparılması və müqavilənin bağlanması mərhələsində tərəflərə vaxta 

və enerciyə qənaət etmək imkanı verir. 

 

Müqavilənin  standart  şərtləri  tanış  olmaq  üçün  müqavilə  bağlamaq  niyyətində  olan  şəxsə  təqdim  olunur. 

Ə

gər həmin şəxs bu şərtlərlə razılaşarsa və onları qəbul etmək imkanına malik olarsa, onda şərtlər müqavilənin 

tərkib hissəsinə çevrilir; müqavilənin standart şərtlərini təklif edən tərəf isə həmin şərtlərə istinad etməsini mü-

vafiq qeydlə təsdiqləməlidir. 

 

nkişaf etmiş xarici ölkələrin qanunvericiliyi standart müqavilə şərtlərinin tənzimlənməsinə xüsusi əhəmiy-

yət verir. Bunu qeyd etmək kifayətdir ki, Avropa  qtisadi Birliyi Şurası 1993-cü ilin aprel ayında istehlakçılarla 

bağlanan müqavilələrin haqsız şərtləri barədə Direktivi bəyənmişdir. Bu Direktiv Avropa  qtisadi Birliyi ölkələ-

rinin milli qanunvericiliyində məcburi implementasiya edilərək qüvvəyə minmişdir. Həmin sənəd standart mü-

qavilə şərtlərinin hüquqi tənzimlənməsində mühüm rol oynayır. Direktivdə standart müqavilə şərtlərinə belə an-

layış verilir: müqavilənin standart şərtləri odur ki, bu şərtlər fərdi razılaşma yolu ilə yox, əvvəljədən işlənib ha-

zırlanır və buna görə də istehlakçı həmin şərtlərin məzmununa təsir göstərə bilmir. Direktiv istehlakçılarla bağ-

lanan bütün müqavilə şərtlərini yox, yalnız standart müqavilə və ya birtipli müqavilə şərtlərini tənzimləyir.  

Standart müqavilə şərtləri normativ xarakter daşımır. Bu şərtlər konkret müqavilənin yalnız bir hissəsidir. 

Amma bəzi xarici ölkələrdə (məsələn, Yaponiyada) standart müqavilə şərtləri normativ xarakterə malik ola bi-

lər, bir şərtlə ki, onlar müvafiq dövlət orqanı (nazirlik və ya idarə) tərəfindən qabaqjadan bəyənilsin. Belə halda 

onlar ümumi məcburi qüvvəyə malik olur. Məsələn, əhalinin elektrik enercisi ilə (qazla, su ilə) təjhiz edilməsi-

nin standart (birtipli, ümumi) şərtləri normativ xarakter daşıyır.  

Müqavilənin  standart  şərtləri  məsələsinə  Almaniya  mülki  hüquq  ədəbiyyatı  səhifələrində  geniş  yer  verilir. 

Bu məsələ, adətən, Mülki Qanunnaməyə verilən kommentariyalarda, monoqrafiyalarda, məlumat kitabçalarında 

və s. şərh olunur.