Microsoft Word mulki huquq doc

Kühler H. BGB. Allgemeiner Teil. München.1998. 

Brehm W. Allgemeiner Teil des BGB. 1997. 

Brox H. Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Gesetzbuches.1997. 

Sakag Vaqaüuma, Toru Ariidzumi. Qracdanskoe pravo Əponii. Kniqa 1. M., 1983. 

  

 

 

 

MÖVZU 3 

 Mülki hüquq münasibətləri  

§ 1. Mülki hüquq münasibətinin anlayışı və əsas  

xüsusiyyətləri  

1. Mülki hüquq münasibətinin anlayışı  

ctimai həyatda və cəmiyyətdə yaşayan insanlar bir-birləri ilə müxtəlif cür münasibətlərə girir və qarşılıqlı 

fəaliyyət göstərirlər. Elə bil ki, insan cəmiyyətinin özü həmin münasibətlərin məcmusundan, bu cür qarşılıqlı 

fəaliyyətin  məhsulundan  ibarətdir.  Cəmiyyətdəki  münasibət  və  əlaqələrin  əhatə  dairəsi  həddən  ziyadə  və  son 

dərəcə geniş olub, kifayət qədər müxtəlif və rəngarəngdir. Onlara misal olaraq siyasi münasibətləri, dini müna-

sibətləri,  iqtisadi  münasibətləri,  əxlaqi  münasibətləri,  mədəni  münasibətləri  və  s.  göstərmək  olar.  Özü  də  bu 

münasibətlərin hamısı ictimai münasibətlərdir.  

Insan  cəmiyyətində  meydana  gələn  və  fəaliyyət  göstərən  ictimai  münasibətlərin  müxtəlif  növləri  arasında 

hüquq  münasibətləri  mühüm  yer  tutur.  Dövlət  cəmiyyəti  hüquq  münasibətləri  ilə  əlaqələndirir  və  birləşdirir. 

Hüquq münasibətləri mürəkkəb xarakterə malik olan məsələdir, çoxtərəfli hadisədir. Buna görə də həmin məsə-

lə hüquq doktrinasında ən mübahisəli məsələlərdən biridir. Uzun müddətdir ki, hüquq münasibəti geniş və qız-

üın diskussiyaların predmetinə çevrilmişdir. Hüquq elmi bu məsələnin məna və mahiyyətinin aydınlaşdırılması-

na xüsusi diqqət yetirir. Odur ki, hüquq münasibətinin işıqlandırılmasına çoxsaylı ədəbiyyat — məqalələr, mo-

noqrafiyalar, tədris və nəzəri əsərlər və s. həsr edilmişdir. Onun bir çox aspektləri hüquq elmində hələ də müba-

hisə predmeti olaraq qalır. 

Mülki hüquq münasibəti sivilistika doktrinasının (mülki hüquq elminin) ən vacib və mühüm kateqoriyaların-

---

 

55 

dan biridir. Mülki qanunvericilik bu kateqoriyaya leqal definisiya (tərif) vermir. Bəs mülki hüquq münasibəti 

dedikdə,  biz  nə  başa  düşürük?  Bu  suala  dözgün  cavab  vermək  üçün,  hər  şeydən  əvvəl,  hüquq  münasibətinin 

məna və məzmununu açmaüa çalışaq. Yalnız bundan sonra mülki hüquq münasibətinin mahiyyətini başa düşə 

bilərik. Axı, mülki hüquq münasibəti hüquq münasibətinin bir növüdür. Hüquq münasibətinin isə müxtəlif növ-

ləri fərqləndirilir: konstitusiya hüquq münasibəti; inzibati hüquq münasibəti; maliyyə hüquq münasibəti; əmək 

hüquq münasibəti; cinayət hüquq münasibəti; cinayət-prosessual hüquq münasibəti və s.  

Hüquq münasibəti, hər şeydən öncə, hüquqla özvi surətdə bağlıdır. Hüquqla əlaqədar olmayan hüquq mü-

nasibətinin müvcudluüundan söhbət gedə bilməz. Əgər hüquq, hüquq norması müvcud deyilsə, onda hüquq mü-

nasibəti  də  yoxdur.  Dövlətəqədərki,  yəni  dövlətin  meydana  gəlməsinə  kimi  müvcud  olan  arxaik-ibtidai 

cəmiyyətdə hüquq münasibətləri yaranmamışdır. Ona görə ki, həmin cəmiyyətdə hüququn özü olmamışdır. Bu 

və ya digər münasibətin məhz hüquqla bağlılıüı onu hüquq münasibəti adlandırmaüa əsas verir. Məsələn, vergi 

münasibətləri maliyyə hüququ ilə, əmək münasibətləri əmək hüququ ilə, əmlak münasibətləri mülki hüquq ilə 

və s. bağlıdır. Ona görə də bunlar hüquq münasibətləri adlanır. Dediklərimizdən belə çıxır ki, hüquq münasi-