Microsoft Word mulki huquq doc

nur, mülki hüquq münasibətinin məzmunu isə dəyişmir, sabit qalır. Daha doürusu, subyektiv hüququ və ya 

hüquqi vəzifəni köhnə subyektin əvəzinə, yeni subyekt həyata keçirir.  

Mülki hüquq münasibətlərinin subyekt tərkibinin dəyişilməsini şərtləndirən həyat halları kifayət qədər müx-

təlifdir. Bu hallara misal olaraq vətəndaşın ölümünü, hüquqi şəxslərin yenidən təşkil olunmasını, mülki-hü-

quqi  əqdləri  (alqı-satqı,  dəyişmə,  bağışlama  və  s.  müqavilələri)  misal  göstərmək  olar.  Məsələn,  borc  hüquq 

münasibətinin subyektləri — borc verən və borc alan qəflətən eyni vaxtda ölürlər. Bu cür halda həmin münasi-

bət ləğv edilmir. Belə vəziyyətdə ölmüş borc verənin borcun qaytarılmasını tələb etmək hüququ onun vərəsəsi-

nə keçir. Ölmüş borc alanın borcu qaytarmaq vəzifəsi də onun vərəsəsinə keçir. Bununla borc hüquq münasibə-

tinin subyekt tərkibi dəyişir, köhnə subyektlərin yerini onların vərəsələri tuturlar. Başqa sözlə desək, subyektlə-

rin hüquq və vəzifələri onların vərəsələrinə keçir.  

Başqa bir misalda müəssisə (məhdud məsuliyyətli cəmiyyət) bankdan kredit alır və onlar arasında kredit hü-

quq münasibəti yaranır. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyət yenidən təşkil olunaraq səhmdar cəmiyyətinə çevrilir. 

---

 

65 

Krediti qaytarmaq vəzifəsi, habelə digər vəzifə və hüquqlar səhmdar cəmiyyətinə keçir. Bununla kredit hüquq 

münasibətinin  subyekt  tərkibi  dəyişir.  Bu  dəyişikliyə  əsas  olan  hal  isə  hüquqi  şəxsin  (məhdud  məsuliyyətli 

cəmiyyətin) yenidən təşkil olunmasıdır.  

Daha bir misalda sifarişçi haqqını əvvəlcədən ödəyib özünə bağ evi tikdirmək barədə tikinti təşkilatı ilə pod-

rat müqaviləsi bağlayır.  Onlar arasında bununla podrat hüquq münasibəti  yaranır. Evin hazırlanmasına iki ay 

qalmış sifarişçi həmin evi tikinti təşkilatından tələb etmək hüququnu alqı-satqı müqaviləsi əsasında öz qonşusuna 

satır. Beləliklə, sifarişçinin evi tələb etmək hüququ qonşuya keçir. Qonşu podrat hüquq münasibətində əvvəlki, 

köhnə subyekti — sifarişçini əvəz edir. Bununla həmin münasibətin subyekt tərkibi dəyişir. Bu cür dəyişikliyə 

ə

sas olan hal mülki-hüquqi əqddir, yəni alqı-satqı müqaviləsidir. 

Subyektiv mülki hüquq və vəzifələrin bir şəxsdən digər şəxsə keçməsinə hüquqi varislik deyilir. Subyektiv 

mülki hüquq və vəzifələrin əvvəlki daşıyıcısına hüquqi sələf deyilir. Bu hüquq və vəzifələri qəbul edən şəxs isə 

hüquqi varis adlanır. Yuxarıda çəkdiyimiz misallarda ölən borcverən və borc alan vətəndaş, məhdud məsuliy-

yətli  cəmiyyət,  bağ  evi  tikməyi  tapşıran  sifarişçi  hüquqi  sələf  hesab  edilir.  Ölənlərin  vərəsələri,  səhmdar 

cəmiyyəti, sifarişçinin qonşusu isə hüquqi varis sayılır. Hüquq və vəzifələr hüquqi varislik qaydasında hüquqi 

sələfdən hüquqi varisə keçməklə mülki hüquq münasibətlərinin subyekt tərkibi dəyişir. Hüquqi varislik hüquq 

və vəzifələrin mülki hüquq münasibətlərinin hər hansı bir subyektindən digər subyektlərə keçməsi üsuludur. Bu 

zaman mülki hüquq münasibətinin yeni subyekti əvvəlki köhnə subyekti əvəz edir. Amma ona keçmiş hüquq və 

vəzifələr dəyişmir, mülki hüquq münasibəti ləğv edilmir.  

Hüquqi varislik qaydasında hüquqi sələfdən hüquqi varisə həm ayrı-ayrı hüquq və vəzifələr, həm də komp-

leks və məcmu halında hüquq və vəzifələr keçə bilər. Bu baxımdan mülki hüquqda hüquqi varisliyin iki növü 

fərqləndirilir: 

●

 xüsusi (sinqulyar) hüquqi varislik; 

●

 ümumi (universal) hüquqi varislik.