Microsoft Word mulki huquq doc

ddia müddəti dedikdə, məhkəməyə iddia vermək yolu ilə pozulmuş hüququn müdafiəsi üçün qanunla 

müəyyənləşdirilən müddət başa düşülür.  ddia müddətinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bu müddət ərzində 

səlahiyyətli şəxs öz pozulmuş mülki hüququnu iddia qaydasında məhkəmə icraatı vasitəsi ilə məjburi qaydada 

müdafiə etmək imkanına malik olur. Bu, hüququ pozulmuş həmin şəxsin iddiası ilə hüququn müdafiəsi üçün 

müəyyənləşdirilən müddətdir. 

ddia müddətinin əsas və başlıja təyinatı hüququ pozulmuş səlahiyyətli şəxsə öz hüququnu məhkəmə qay-

dasında müdafiə etmək üçün vaxt müddəti verməkdən ibarətdir. Bu müddət buraxıldıqda və ötürüldükdə, həmin 

şə

xs öz hüququnu məhkəmə qaydasında müdafiə edə bilmir. O, müdafiə hüququnu itirir və bu hüquqdan məh-

rum olur. Məsələn, yük daşımaları üçün qanun bir illik iddia müddəti nəzərdə tutur (MM-in 861-ci maddəsi). 

Bu müddət ötürüldükdə, yük sahibi (yük göndərən) daşıyıcıya hər hansı iddia vermək hüququnu itirir. 

Hamımıza məlumdur ki, mülki hüquqlar təkcə məhkəmə yurisdiksiyası formasında yox, həm də inzibati yu-

risdiksiya formasında, habelə qeyri-yurisdiksiya formasında (özünüqoruma, özünəyardım, operativ sanksiya və 

s.) müdafiə edilir. Məhz bu səbəbdən mülki hüquqların müdafiə müddəti anlayışına iddia müddətindən savayı, 

mülki hüquqların inzibati yurisdiksiya və qeyri-yurisdiksiya qaydasında müdafiə müddətlərini də daxil etmək 

lazımdır.  Mülki  qanunvericilik  bu  cür  müddətlərin  konkret  vaxt  dövrünü  nəzərdə  tutmur.  Özünüqorumanın 

(özünümüdafiənin)  son  zərurət  və  zəruri  müdafiə  kimi  hərəkətləri,  özünəyardım  tədbirləri,  habelə  operativ 

sanksiyalar həyata keçirilərkən müdafiə müddətinin müəyyənləşdirilməsinə heç ehtiyac da yoxdur. Məlum mə-

sələdir ki, qeyri-yurisdiksiya formasında müdafiə hərəkətlərinin yerinə yetirilməsi üçün konkret müddətin gös-

tərilməsi  məntiqsizlikdir.  Çünki  bu  müdafiə  hərəkətlərinin  edilməsi  müddəti  təxirəsalınmaz  tədbirlərin  görül-

məsini tələb edən yaranmış konkret vəziyyətlə şərtlənir. Çox vaxt, bir qayda olaraq, müdafiə hərəkətləri dərhal, 

ləngimədən, təxirə salınmadan və yubadılmaya yol verilmədən həyata keçirilir. Məsələn, alıcı ona göndərilmiş 

malın  keyfiyyətsiz  olmasını  bilən  kimi,  dərhal  həmin  malın  pulunu  ödəməkdən  imtina  etmək  kimi  operativ 

sanksiya (ləngitmə hərəkəti) tətbiq edir.  

Beləliklə, göründüyü kimi, mülki hüquqların müdafiə müddəti anlayışı iddia müddəti anlayışından daha ge-

niş və əhatəlidir. Amma iddia müddəti bu müddət növünün əsası və mərkəzi hissəsi hesab edilir. Ona görə ki, 

iddia müddəti birtərəfli mövqedə dayanan, müstəqil və yalnız qanuna tabe olan məhkəmənin həyata keçirdiyi 

müdafiə ilə bağlıdır. 

ddia müddəti mülki hüququn ən vacib və mühüm institutlarından biridir. Bu institutun fəaliyyət göstərməsi-

nin vacibliyi və zəruri olması bir sıra səbəblərlə bağlıdır. Daha doğrusu, mülki qanunvericiliyin həmin institutu 

xüsusi olaraq tənzimləməsi və bu məqsədlə ona ayrıja olaraq fəsil həsr etməsi (18-ci fəsil, 372-384-cü maddə-

lər) bir neçə halla (səbəblə) izah edilir.