Aleksandr I ning ad’yutanti vazifasiga) taklif etishgan. Biroq Chaadaev hech bir
ikkilanishsiz bu mansabni tark etgan va iste’foga chiqqan.
Chaadaevning bunday ters, kutilmagan qarori tezda hammaning og‘ziga tushgan
hamda shoh Aleksandr I tomonidan salbiy baholangan.
Chaadaev dekabristlar bilan yaqin munosabatda bo‘lgan, lekin ularning orasida ruhiy
ehtiyojlarini qondirolmagan.
Faylasuf oila qurmay bo‘ydoq yashagan. Buning sababi hamon noma’lum.
Chaadaev ijtimoiy taraqqiyot nazariyotchisi bo‘lgan. U jahondagi siyosiy jarayonlarga
ta’sir o‘tkaza oladigan va o‘tkazayotgan yirik davlatlardagi hayotni o‘zgartirish yo‘llari,
yo‘nalishlari hamda vositalari haqida fikr yuritgan.
Chaadaevning quyidagi asarlari ma’lum:
«Falsafiy maktublar», «Telbaning madhiyasi»
(1837 yilda yozilgan, 1862 yilda e’lon qilingan), «Hikmatlar», «Sarlavhasiz maqola»
(1843), «Qishloq ruhoniysining yakshanba suhbati» (1848).
Chaadaev yoshligidanoq Pushkin bilan do‘st bo‘lgan. Pushkin o‘zining eng yaxshi
she’rlaridan birini Chaadaevga bag‘ishlagan.
Chaadaev 1856 yil 14 aprel kuni Moskva shahrida vafot etdi.
* * *
Vatanga muhabbat – ajoyib tuyg‘u. Lekin undanda teranroq bir tuyg‘u borki, u haqiqatga bo‘lgan
muhabbatdir. Vatan ishqi qahramonlarni dunyoga keltiradi. Haqiqatga bo‘lgan muhabbat esa
insoniyatga donishmandlarni, muruvvatpeshalarni tuhfa etadi. Vatan muhabbati xalqlarni bir-biridan
ajratadi, milliy adovatni yuzaga keltiradi va goho yerni motam libosiga burkaydi. Haqiqat ishqi esa
olamga ilm nurlarini sochadi.
* * *
Suyukli odamlarni sevishdan oson ish yo‘q. Ammo sevimli bo‘lmagan odamlarni ham bir oz yaxshi
ko‘rmoq kerak.
* * *
Men Vatanimni tanqid qilishim, kamsitishim va unga ozor berishim mumkin, lekin hech qachon uni
aldamayman.
* * *
Zaif dushman eng yaxshi do‘st, hasadgo‘y do‘st esa eng yovuz dushmandir.
* * *
Bizning erkinligimiz – tobeligimizni anglamasligimizdan o‘zga narsa emas.
Haqiqat manzaralari 96 mumtoz faylasuf
www.ziyouz.com
кутубхонаси
216
* * *
Ishoning, men o‘z Vatanimni har biringizdan ko‘ra ko‘proq yaxshi ko‘raman. Unga shon-shuhrat
tilayman, xalqimning yuksak fazilatlarini qadrlayman… Biroq men Vatanni ko‘zni yumib sevishga
o‘rganmaganman.
* * *
Insoniyat an’analarining buyuk xazinasi bo‘lmish Sharqni o‘rganing.
* * *
Boshqalarning ortidan quvishimizga hojat yo‘q. Biz o‘zimizni oshkora baholab, kimligimizni tushunib
olmog‘imiz, yolg‘ondan voz kechib, haqiqat yo‘lini mahkam tutmog‘imiz kerak. Shunda olg‘a bosamiz
va boshqalardan ko‘ra ildamroq qadam tashlaymiz. Chunki biz o‘zgalardan ortda qolish asnosida ilgari
o‘tganlarning butun tajribasi hamda asriy zahmatlaridan boxabar bo‘lamiz.
* * *
Qullikdan orlanmaydigan xalqning tolei pastdir. Bunday xalq qullik uchun yaratilgan.
* * *
Mukammallikka yaqinlashishni yagona maqsad qilib olganlargina unga erisha oladilar.
* * *
So‘z faqat shafqatli qalbdagina jaranglaydi.
* * *
Siz baxtli bo‘lishni istaysiz-ku, axir. Bas, shunday ekan, shaxsiy farog‘atingizni imkon qadar ozroq
o‘ylang-da, o‘zgalar uchun qayg‘uring. Bittaga mingta qarshi chiqqan holda garov o‘ynab aytishim
mumkinki, shunda siz bu olamda mavjud bo‘lgan eng yuksak darajadagi saodat lazzatidan
bahramand bo‘lasiz.
* * *
Tarix xalqni tushunish kalitidir.
Haqiqat manzaralari 96 mumtoz faylasuf
Dostları ilə paylaş: |
