Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 1,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ekoloji sığorta
Ölkəmizdə ətraf mühitin keyfıyyətinin vəziyyəti və dəyişməsi tendensiyası böyük təşviş doğurur. Bütövlükdə həm MDB məkanında, həm də respublikamızda istehsal olunan məhsullann həcmi və tələb olunan xammala tələbatın əvvəlki illərə nisbətən azalmasına baxmayaraq, bu proses indi də qənaətbəxş deyil. Qəribə olsa da, ə traf mühitin çirklənməsinin səviyyəsi istehsalm azalmasına mütənasib olaraq azalmu. Artıq hamıya məlumdur ki, yuxarıda adı çəkilən problemin güc yolu ilə həlli cəhdi də ölkəmizdə bazar münasibətlərinin formalaşdığı indiki şəraitdə gözlənilən nəticoni vcrmir. Belə ki, bazar, təbiətdən istifadənin yalnız inzibati metodlarla idarə olunmasının təkmilləşdirilməsi ilə yanaşı təsərrüfatm iqtisa-di maraqlarmm artmasına kömək edən şəraitin - həm subyekt-lərin ətraf mühitə vurduğu zərərin azalması, həm də bununla əlaqədar ortaya çıxan itkilərin qarşısının alınmasını tələb edir. Odur ki, yuxarıda göstərilən amilləri nəzərə alaraq, müəssisələrin təbiəti mühafızə tədbirlərinin və onların qanunvericilikdə rəsmiləşdirilməsinin həyata keçirilməsinin ekoloji cəhətdən stimullaşduılmasımn adekvat formalarını axtarmaq lazım gəlir. Bu istiqamətdə, ölkəmizdə hələ yenicə formalaşmağa başlayan ekoloji sığorta sistemi məhz böyük perspektiv-lər vəd edir. Belə ki, ekoloji sığorta sahəsində aparılan tədqiqatlar, praktikada yuxarıda sadalanan problemlərin səmərəli həllinin mümkünlüyü haqqında ümid yaradır. Qeyd etmək lazımdır ki, hər hansı bazar təsərrüfatının fərqləndirici cəhəti müxtəlif risklərdən sığortalanmağın inkişaf etmiş şəbəkəsi, ilk növbədə insan üçün ən təhlükəli olan ekoloji risklərdən sığortalanma olsa da, bizim ölkəmizdə belə bir sistemın yaradılması həm çox əmək tutumlu, həm də təəssüf ki, çox az öyrənilmiş bir prosesdir. Ekoloji sığorta dedikdə, ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı vurulan zərərə görə mülki məsuliyyətin sığortası başa düşülməlidir. Ə traf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı əhalinin həyatına və sağlamlığına, əmlaka və ətraf mühitə vurulan zərərə görə mülki məsuliyyətin icbari sığortalanması şərtlərini və qaydalarını müəyyən etmək hüquqi və fıziki şəxslərin, ha-belə dövlətin və bələdiyyələrin əmlak mənafelərinin qorunma-sına təminat vermək üçün 12 mart 2002-ci ildə «İcbari ekoloji sığorta haqqında» Azərbaycan Respublikasmm Qanunu qəbul edilmişdir. Qanuna görə ekoloji sığorta fəaliyyəti təhlükəli mənbəyi olan və mülki məsuliyyəti sığortalanan müəssisənin və ya fərdi sahibkarın obyektində baş verən qəza və ya texnogen fəlakət nəticəsində əhaliyə, əmlaka və ətraf mühitə vurulan zərərin ödənilməsi üçün təminat sisteminin yaradılmasına yönəldilən, həyata keçirilən sığortaçıların və sığorta bazarının digər işti-rakçılarının fəaliyyətidir (maddə 3). Ə traf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamanı insanların həyatına və sağlamlığına, üçüncü şəxslərin əmlakma, habelə ətraf mühitə vurduğu zərərə görə təhlükəli mənbəyi olan müəssisələrin mülki məsuliyyəti ilə bağlı əmlak mənafeIəri ekoloji sığorta obyektidir. Qəza nəticəsində ətraf mühitin çirklənməsi zamanı in-sanların həyatma və sağlamlığına, üçüncü şəxslərin əmlakına və ətraf mühitə zərərin vurulmasına səbəb olan hadisə sığorta hadisəsi hesab olunur. Qanunvericilikdə hansı hallarm nəticəsində zərərin vurulmasının sığorta hadisəsi hesab olunmadığı da göstərilmişdir. Bunlara aşağıdakılar daxildir: -. zərərli maddələrin qanunvericilikdə müəyyən edilmiş normativlərə uyğun olaraq atılması və yayılması; - hərbi əməliyyat, tətil, mülki çaxnaşma, qantma itaətsizlik, təxribat, təbii fəlakət və bu qəbildən olan digər qarşısıalınmaz fövqəladə halların nəticələri ilə birbaşa və ya dolayısı ilə bağlı olan ətraf mühitin çirklənməsi; - sığortalınm və ya zərərçəkmiş şəxsin ətraf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsinə səbəb olan bilərəkdən edilmiş hərəkəti və ya hərəkətsizliyi; - sığortalının texniki təhlükəsizlik və ətraf mühitin mühafızəsi haqqında qanunvericiliyin tələblərini pozması; - sığortalıya məlum olan, lakin barəsində sığortaçıya məlumat verilməmiş sığorta hadisəsinin baş verməsi riskini artıran hal və hərəkətlər; - sığortalının texnoloji və təbiəti mühafizə avadanlığının texniki vəziyyətinə nəzarət etməyə cavabdeh oian vəzifəli şəxslərin təqsirli hərəkətləri və ya hərəkətsizliyi. «Ətraf mühitin mühafızəsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununda da 26-cı maddə ekoloji sığortaya həsr edilmiş və göstərilmişdir ki, ekoloji təhlükəli fəaliyyət növləri ilə məşğul olan hüquqi və fıziki şəxslər qanunda nəzərdə tutulmuş qaydada məcburi sığortalanırlar. Qanunvericilikdə ekoloji sığortanın digər forması kimi könüilü ekoloji sığorta göstərilmiş və qeyd olunmuşdur ki, könüllü ekoloji sığortanm növləri, şərtləri və qaydaları sığorta olunan hüquqi və fıziki şəxslərlə sığortaçılar arasında müqavilə ə sasında həyata keçirilir. Ümumiyyətlə, ekoloji sığorta təhlükəli mənbəyi olan müəssisə ilə sığortaçı arasmda qanunvericiliyə uyğun olaraq bağlanan müqavilə əsasında aparılır. Ekoloji sığortanın həyata keçirilməsi üçün xüsusi razılıq almış sığorta təşkilatlan sığortaçılar, mülki məsuliyyəti sığortalanmış şəxslər sığortalı hesab olunurlar. Qanunvericilikdə həm sığortaçıların, həm də sığortalılarm hüquq və vəzifələri təsbit olunmuşdur. Həmçinin qeyd olunmuşdur ki, zərərli maddələrin istehsalı, əldə olunması, emalı, istifadə edilməsi, daşmması, basdırılması və ya məhv edilməsi ilə məşğul olan hüquqi şəxslərin və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarhq fəaliyyəti göstərən fıziki şəxslərin insanların həyatına və sağlamlığına, üçüncü şəxslərin ə mlakına, ətraf mühitə vurduğu zərərə görə mülki məsuliyyəti sığortalanmalıdır. Eyni zamanda, sığortalı ilə sığortaçı arasmda bağlanan ekoloji sığorta müqaviləsinə görə sığortaçı sığorta hadisəsi nəticəsində vurulmuş zərərə görə fiziki və hüquqi şəxslərin, döv-lət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarının irəli sürdükləri iddialar (tələblər) üzrə sığortalıya sığorta ödənişi vermək, sığortalı isə müəyyən olunan müddətlərdə sığorta haqqmı ödəmək öhdəliklərini götürürlər. Ə n azı bir il müddətinə bağlanan müqavilədə sığorta ödənişinin və haqlarının ödənilməsi qaydası və müddəti tərəflərin qarşılıqlı hüquq və vəzifələri, habelə hər iki tərəfın razılığı ilə olan digər şərtlər özünə yer tapır. Təhlükəli mənbəyi olan müəssisə istifadəyə verildikdə, fəaliyyət göstərdikdə, yenidən qurulduqda və təbiətdən istifadə üçün icazə aldıqda, belə müəssisədə ekoloji sığorta müqaviləsinin olmasına müvafıq icra hakimiyyəti nəzarət edir. Ə traf mühitin qəza nəticəsində çirklənməsi zamam vurulan zərərin ödənilməsi üzrə sığortaçmm məsuliyyətinin son həddi olan sığorta məbləği ekoloji sığorta riskinin qiymətləndirilməsi əsasmda sığortalı ilə sığortaçı arasında bağlanan sığorta müqaviləsi ilə müəyyən edilir. Qanunvericiliyə görə sığorta riskinin müəyyənləşdirilməsi və sığorta məbləğinin hesablanması aşağıdakı meyarlara əsaslanır: - zərərli maddələrin təhlükə dərəcəsinə; - zərərli maddələrin istehsalı, emalı, daşınması, basdırılması, məhv edilməsi və üzərində keçirilən digər əməliyyat-ların apanlması həcminə; - istismar olunan avadanlığın texniki vəziyyətinə; - insanların həyatına və sağlamlığma, əmlaka, yerin təkinə, heyvanlar və bitkilər aləminə, torpağa, su obyektlərinə, atmosfer havasma ekoloji təhlükə törətməsi baxımından təhlükəli mənbəyi olan müəssisənin coğrafi mövqeyi və yerləşdiyi ə razinin təbii (hidrometeoroloji) şəraitinə. İ cbari ekoloji sığorta üçün sığorta məbləği hər bir kateqoriya üzrə şərti maliyyə vahidinin 10000 mislindən az və 1000000 mislindən çox olmamaq şərti ilə aşağıdakı Yüklə 1,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|