Mikotoksinler; Aspergillus
Tablo 6. Fumonisinler için tavsiye edilen güvenlik limitleri Tür
Yüklə 337,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OKRATOKSİNLER
- Şekil 7.
- Tablo 7.
- Fenilalanin-tRNA Oluşumunun İnhibis- yonu
- Lipid Peroksidasyonu
- Mitokondriyal ATP Oluşumunun İnhibis- yonu
|
Tablo 6. Fumonisinler için tavsiye edilen güvenlik limitleri Tür Limit (ppb) Sığır ve kümes hayvanları 50000 Domuzlar
10000 Atlar
5000 Şekil 6. Sfinganin (SA), sfingosin (SO) ve fumonisin B 1 (FB 1 ) yapıları F B 1 ’in sfingolipid biyosentezinden farklı olarak palmitik asit oluşumunu değiştirerek hücre- sel lipid sentezini etkilediği gözlenmiştir. Sıçanlar- da ana fosfolipidlerin yağ asiti düzeyleri ve lipid triaçilgliseritleri in vitro ve in vivo olarak izlendiğin- de n-6 yağ asitlerinde değişiklikler olduğu bulun- muş, membran kaynaklı kolesterol düzeylerinde düşme olduğu gözlenmiştir. Bu düşüş fosfo- tidilkolin: kolesterol oranının artmasına ve dolayısıyla membranın katılaşmasına neden olur. Bu nedenle fumonisinler membran bileşenleri, yağ asiti havuzu ve uzun zincirli yağ asitlerinin hücre içinde akümülasyonu üzerinde önemli etkilere neden olabilirler. Bu etkiler membran yapılarının bütünlüğünü bozar ve hücre ölümüyle sonuçlanır. Fumonisinlerin memelilere olan olası toksisite mekanizmalarından en çok çalışılan- larıdan birisi de bu mekanizmadır. Bazı araştırmacılar fumonisin toksistesinde sfingoid bazlarının birikmesinin sfingosid biyosentezi inhibisyonundan daha önemli rol oynadıklarını belirtmişlerdir. Çeşitli hayvanlarda yapılan çalışmalarda, sfingolipid biyosentezi inhibis- yonunun hücre proliferasyonu ve ölümünden daha önce oluştuğu gözlenmiş ve bu inhibisyonun toksisitenin erken safhasında meydana geldiği doğrulanmıştır (1). İnsan idrarındaki SA ve SO miktarları değişebilir fakat kişi fumonisine maruz kalmadığı sürece oran aynı kalır (25). Hem kültürdeki hücreler ve hem de FB1 ile muamele gören hayvanlarda ilk gözlenen biyokimyasal değişiklik SA/SO oranının artması olmuştur. Bu sfingoid bazlarındaki değişikliklerin hücresel etkileri retinoblastoma protein defosforilasyonu ve apop- tozis aktivasyonu olduğu düşünülmektedir (26). Çünkü uzun zincirli serbest bazlar ve lisosfin- golipidler hücre içi haberleşme sistemini düzenler ve bazı hücrelere sitotoksiktirler. Protein translokasyonunu, ATPaz’ları ve kalsiyum dengesini etkilerler (1). Çeşitli türlerle yapılan araştırmalarda SA/SO oranları serum, akciğer, karaciğer ve böbreklerde incelenmiş ve en hassas organın böbrek olduğu saptanmıştır. Böbrek ve karaciğerdeki serbest SO, serbest SA ve SA/SO oranlarındaki belirgin artış idrara da belirgin şekilde yansımakta, serum- dan önce idrardaki oran artmaktadır (25). FB 1
akciğerlerde lezyonlara ve ani ölümlerine neden olduğu gözlenmiştir. Fumonisin alımı makrofajlar- da azalma nedeniyle azalmış immun cevap ve neticede enfeksiyon ve FB 1 kaynaklı karsinojenez ile sonuçlanabilir (1). Fumonisinler karaciğer, akciğer ve beyine toksik olmalarının yanı sıra böbrekleri de etkilemektedirler (25,26). Fumonisin uygulaması idrar osmolalitesini azaltmış, idrar konsantre etme kabiliyetini bozmuş ve idrarla protein kaybını arttırmıştır. Total protein, laktat dehidrogenaz, γ-glutamil transpeptidaz ve N-asetil-β-D-glukozaminidaz aktivitelerinde artma gözlenmiştir. FB 1 ’e maruz bırakılan erkek farelerde yapılan çalışmalarda böbreklerde organik anyon ve katyon alımının azaldığı saptanmıştır (26). F B
1 ’e maruz bırakılan primer hepatositler doymamış yağ asidi birikimi göstermişlerdir. Bu durum uzun zincirli doymamış yağ asit- lerinden, özellikle araşidonik asitten sentezlenen prostoglandinlerin düzeylerini etkileyebileceğini düşündürmektedir. Bilindiği üzere prostoglandin- ler, hücre tipine göre, kanser başlatılmasında ve ilerlemesinde önemli bir faktör olan hücre prolif- erasyonunu inhibe veya stimüle edebilirler. Ayrıca doymamış yağ asidi miktarındaki artışın normal ve kanserli hücrelerdeki lipid peroksidasyonu ile ilişkili olduğu gösterilmiş ve böylece FB 1 ’in OTA gibi dolaylı olarak lipid peroksidasyonuna neden olabileceği belirtilmiştir. FB 1
çoğuna dayanıklı olan bir bileşiktir. Su da dahil olmak üzere pek çok polar solventte çözünür ve polar olmayan çözücülerde çözünürlüğü yoktur. Fumonisinlerle kontamine olmuş yiyecek ve yemler için bilinen hiçbir detoksifikasyon yöntemi bulunmamaktadır. Mısırdaki ince partiküllü materyal (< 3mm) en yüksek miktarda fumonisin düzeyine sahiptir. İnce materyalin ayrılmasıyla fumonisin düzeylerinde belirgin azalma gözlenmiştir. Öğütme işlemi ve amonyak uygulanması da fumonisin düzeylerini düşürmektedir. Bir başka metod da mısırın 0,1 M GİRGİN, BAŞARAN, ŞAHİN. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN MİKOTOKSİNLER TÜRK HİJ DEN BİYOL DERGİSİ 108
kalsiyum hidroksitle 24 saat 25°C’de muamele edilmesidir. Tüm bu farklı uygulamalar fumonisin- lerin mısır tohumlarının dış perikarp tabakasında konsantre olduğunu göstermektedir (1). OKRATOKSİNLER Okratoksinler, A.ochraceus (A.alutaceus), A.melleus, A.alliaceus, A.ostianus, A.sclerotori - um, A.albertensis, A.wentii, A.auricomus, A.niger var. niger, A.sulphureus (A.fresenii) ve P.viridica - tum (P.verrucosum) mantarları tarafından üretilen mikotoksinlerdir (1,28). Okratoksin A (OTA) doğada sık olarak bulun- ması ve neden olduğu patolojik durumlar itibariyle oldukça önemli bir okratoksindir. OTA’nın Dani- marka’da domuzlarda görülen bir tür nefropatiden ve kümes hayvanlarındaki mikotoksikozdan sorumlu olduğu, Balkan endemik nefropatisinde (BEN) ve Kuzey Afrika’da yaygın görülen üriner sistem tümörlerinde rol oynadığı düşünülmektedir (1,28 - 30). OTA 12-karboksi grubundan L-fenilalanine bağlanmış bir pentaketit türevi hidroksikumarin yapısındadır (1,29,31). OTA’nın doğal dekloro analoğu olan OTB, OTA’dan 10 kat daha az toksiktir (1). OTA ile OTB’nin farkı, OTA’nın dihidro-metil-isokumarin halka sisteminde C5 pozisyonunda klor atomu taşımasıdır. Bu klor atomunun varlığına ilaveten, fenolik hidroksil grubu da toksisiteyi arttırmaktadır (32). OTA esterlerinin toksisitesi OTA’ya benzerlik gösterirken OTB’nin esterleri beklendiği şekilde toksik etkili bulunmamıştır. Şekil 7’de okratok- sinlerin genel yapıları verilmektedir (1). Tüm bileşikler, sıcaklık ve
hidrolize rağmen
çok dayanıklı olan, amid bağıyla birleşmiş fenilalanin-dihidroisokumarin bileşikleridir (32). Okratoksinler; arpa, mısır, buğday, çavdar ve yulafın yanı sıra fasulye, incir, kuru üzüm, zeytin, kabuklu yemişler, kahve tohumu, baharatlar ve greyfurt suyunda da bulunabilmektedirler (29,32,33). Şifalı bitkiler ve bitki çayları, eğer uy- gunsuz ve mantar üremesine elverişli koşullarda saklanmışsa kullanmadan önce mikotoksin analizi yapılmalıdır. Kahvede olduğu kadar, bira gibi fermentasyon ürünlerinde de OTA kalıntılarına rastlanmıştır. OTA kontaminasyon düzeyi en çok tahıl (özellikle mısır, buğday, arpa), ve hayvansal ürünlerde gözlenmiştir (32). OTA, işlenmemiş kontamine tarım ürünleri yem olarak kullanıldığında geviş getiren yetişkin hayvanlarda sorun oluşturmazken; domuz ve kümes hayvanları gibi geviş getirmeyen hayvan- ların et ve et ürünlerini de kontamine edebilmek- tedir (1,32,33). Geviş getiren hayvanlarda OTA ön midelerinde protozoa ve bakteriyal enzimler tarafından hidroliz edilmektedir. Geviş getirenlerin işkembelerindeki bakterilerin molekülde bulunan amid bağını bir dereceye kadar koparabil- diği düşünülmektedir. Bu, fenilalanin ve toksik olmayan OTα oluşumuyla sonuçlanır (32,34). OTA’nın aynı zamanda farelerde de çoğunlukla çekum, duedonum, ileum ve pankreas olmak üzere çeşitli organlarda OTα’ya hidroliz edildiği, karaciğer ve böbreklerdeki aktivitesinin ise düşük olduğu veya olmadığı gözlenmiştir. OTA’nın insan sütünde de gözlenmiş olması emziren annelerin toksini kontamine yiyecekler- den alabileceğini göstermektedir (1). Çok sayıda çalışmada insan kanı, sütü ve böbreğinde OTA bulunması şaşırtıcı değildir (32). İnsanlarda sadece postnatal değil, aynı zamanda prenatal olarak maternal OTA maruziyeti söz konusudur GİRGİN, BAŞARAN, ŞAHİN. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN MİKOTOKSİNLER VOL 58, NO 3, 2001 109
Okratoksin A Fenilalanin Cl H H H Okratoksin B Fenilalanin H H H H Okratoksin A Metil Esteri Fenilalanin Metil Esteri Cl H H H Okratoksin B Metil Esteri Fenilalanin Metil Esteri H H H H Okratoksin B Etil Esteri Fenilalanin Etil Esteri H H H H
Okratoksin α OH Cl H H H fakat fötal dönemde maruziyetin sonuçları tam olarak tanımlanmamıştır (31). OTA’nın yiyecek ve yemlerde bulunduğunu gösteren çalışmalar vardır. Kontaminasyon genel- likle ılıman iklim, hasat ve hasat sonrası depola- ma koşulları ile yakından ilişkilidir (1,32). Üretim başlıca sıcaklık, substratın nem miktarı ve tipi, farklı bir mikroflora varlığı, mevcut mantarın suşu ve tohumun kalitesine bağlıdır (1). Toksinin üreti- mi pH 5.5’ta demir, bakır ve çinko varlığında mak- simumdur. Ilıman iklim koşullarında Penicillium OTA’nın ana kaynağıdır (32). Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO) tarafından OTA üzerinden belirlenen limitler Tablo 7’de belirtilmiştir. Avrupa Birliği tarafından ise bebek mamaları için müsaade edilen düzey 1 µg/kg; tahıllar için ise 5 µg/kg olarak belirlenmiştir (1). Günlük tolere edilebilir düzey (TDI) olarak ise 5 ng/kg vücut ağırlığı OTA’ya müsaade edilmektedir (32). 1999’da Avrupa Birliği Tarımsal Kontaminant- lar Uzman Komisyonu (JECFA) sadece tahıl için değil, aynı zamanda şarap, kahve ve bira için de minimum kalıntı düzeylerinin (MRL) saptanması gerektiğine karar vermiştir. Maruziyet çalışmaları, tahılların OTA maruziyetinde kabaca %50-70’lik bir paya sahip olduğunu şarap, bira ve kahvenin her birinin de %7-15’lik bir payı olduğunu gös- termiştir (32). Farelere oral uygulanan OTA’nın yaklaşık %40-65’i barsaklardan ana olarak jejunumun başlangıç kısmından absorbe edilir. OTA yüksek bağlanma kapasitesine sahiptir ve dolaşım sis- temine ulaşınca serum albuminine ve daha özgül olarak kanın küçük fraksiyonlarına bağlanır. OTA’nın bu özelliği kandan hepatik ve renal hücrelere transferini kısıtlayarak eliminasyon süresini uzatır ve yarı ömrünün uzamasıyla sonuçlanır. Bu yarı ömrün, insanlarda oral alımdan sonra 840 saat olduğu bildirilmiştir. Karaciğer klerensi, karaciğer hücre membranında bulunan organik anyon transfer eden polipeptit taşıyıcı “oatp taşıyıcı” adı verilen bir multispesifik safra asidi taşıyıcısına bağlıdır (1,32,34). Bir diğer önemli eliminasyon organı ise böbrektir. OTA’nın proteine bağlanma oranı yak- laşık %99’dur. Bu bağlanma oranı doğal olarak bulunan konsantrasyon aralığında (1-100 nM) doygunluğa ulaşmaz. Bu yüzden OTA glomerüler filtrasyonla değil, tübüler sekresyonla idrara geçmektedir. Bu işlem de proksimal tübül hücrelerinin bazolateral hücre membranında bulu- nan başka bir multispesifik ksenobiyotik taşıyıcısı para-amino-hippürik-asit (PAH) taşıyıcı sistemi tarafından gerçekleşir. Probenesid bu taşıyıcı sis- temin inhibitörüdür ve OTA’nın nefrotoksik etkileri- ni azaltma eğilimi gösterir. OTA’nın uzun süreli teması sonucu proksimal tübül kökenli böbrek hücrelerinde genel hücre fonksiyonları etkilen- meksizin organik anyon taşıyıcı aktivitesinin azaldığı gözlenmiştir. OTA’nın kendi itrahı da azalmıştır, bu yüzden diğer ksenobiyotik ve ilaçların da itrahı bozulabilir ve OTA dolaylı toksik etki gösterebilir. OTA tüm nefron segmentlerinden reabsorbe olabilir. Bu işlem toksinin renal dokuda birikmesi ve toksisitesinin artması (örn. renal papilladaki pH homeostazının bozulması) ile sonuçlanabilir (32). Böbrek ve karaciğerden eli- mine edilen relatif OTA miktarı hayvanın türüne, uygulama doz ve yoluna, enterohepatik dolaşıma, toksinin serum makromoleküllerine bağlanma düzeyine bağlıdır. OTA’nın plazma yarı ömrü absorbsiyon ve serum albuminine bağlanma derecesine bağlıdır. OTA’nın bağlandığı küçük fraksiyonlar normal glomerül membranından kolayca geçebileceğin- den ve OTA’nın böbrekte akümülasyonuna neden olabileceğinden dolayı OTA’nın memelilerdeki nefrotoksik etkileriyle bu bağlanmanın arasında bir ilişki olabileceği düşünülmektedir (1). Toksinin GİRGİN, BAŞARAN, ŞAHİN. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN MİKOTOKSİNLER TÜRK HİJ DEN BİYOL DERGİSİ 110
limitleri Ürün Limit (µg/kg) Çocuk ve bebek mamaları 0,5-5 Yiyecekler 2-50 Hayvan yemi 5-300 Şarap
0,2-1 Bira
0,2 Yeşil kahve tohumu 8 Kavrulmuş kahve ve kahve ürünleri 4 kandan taşıyıcı aracılığıyla ayrılması organizma için toksisite riskini azaltır, fakat aynı zamanda böbrek ve karaciğer gibi eliminasyon organlarında toksisite artışına neden olur. Safrayla itrah edilen toksini uzaklaştıran bağırsaklar kadar, bu iki organda da en yüksek doku konsantrasyonları gözlenir (32). OTA’nın renal tübüllerden reab- sorbsiyonunun kana tekrar geçişini arttırdığı ve böbrekteki bu işlemin farklı hayvan türlerindeki böbrek hasarının nedeni olduğu düşünülmektedir. OTA’nın bir dizi doğrudan ve pek çok dolaylı etkileri olduğu düşünülmektedir. OTA’nın en iyi bi- linen etkileri fenilalanin (Phe) metabolizmasındaki enzimlere, lipid peroksidasyonuna ve mita- kondrial solunuma olan etkileridir (1).
taz tarafından katalizlenen Phe-tRNA aminoaçi- lasyon reaksiyonunu Phe ile yarışarak inhibe eder. Bu inhibisyon hepatoma hücrelerine Phe uygulanmasıyla farelerde geri çevrilebilmiştir. Protein sentezi inhibisyonuna ilaveten DNA ve RNA sentezi de inhibe edilebilir. Phe OTA’nın teratojenik etkilerine de kısmen prenatal koruma sağlayabilir ve farelerde OTA’nın immunosupresif etkilerini engelleyebilmektedir (1). Fakat Phe’in diğer aminoasitlerle değiştirilmesiyle yapılan moleküler modifikasyonlar sonucunda da benzer toksisitenin gözlenmesi etkinin Phe yapısından kaynaklanmadığını düşündürmektedir. Bu neden- le günümüzde Phe yapısı içeren aspartamın OTA antagonizma mekanizmasının büyük olasılıkla proteine bağlı fraksiyonun azalması, dolayısıyla depo OTA miktarının azalmasıyla çabuk elimine olması olduğu düşünülmektedir (29). OTA fosfoenol piruvat karboksikinaz ve γ-glutamil transpeptidaz aktivitelerini de inhibe etmekte ve fosfoenol piruvat karboksikinaz mRNA’sındaki c-AMP aracılıklı artışı engellemek- tedir (1). Lipid Peroksidasyonu: OTA endoplazmik retikulum membranının yapısını büyük olasılıkla lipid peroksidasyonu ile bozarak hepatik mikro- zomal kalsiyum dengesini etkiler. OTA NADPH veya askorbat kaynaklı lipid peroksidasyonunu in vitro ve in vivo olarak arttırır. Lipid peroksidasy- onu artışının etkinliği farklı okratoksinlerdeki feno- lik hidroksil grubu varlığı ve bilinen toksisiteleriyle yakın ilişkilidir. OTA lipid peroksidasyonunu ana olarak ferrik iyonları (Fe + 3 ) bağlayarak ferröz iyonuna (Fe + 2
) indirgeyerek oluşturmaktadır. Reoksidasyon O 2 alımı ile olmaktadır. Fe +3 -OTA
kompleksi NADPH-sitokrom P450 redüktaz ve NADPH varlığında oldukça reaktif hidroksil radikali oluşturur. Oksijen varlığında OTA-Fe +2 - Fe +2 -OTA lipid peroksidasyonu arttıran bileşikler oluşturur. Bu işlem bir kez başlatıldığında doy- mamış yağ asitlerinin ve oksijenin mevcut olduğu hücre içinde çok kolay yayılabilir. Lipidlerin oksi- jenle oksidasyonu bir radikal reaksiyonları zinciri halinde devam eder. Bu biyokimyasal işlemin sonucu olarak kimyasal olarak oldukça reaktif ve yapısal hasar oluşturan büyük oranda degredasyon ürünleri oluşur (35 - 37). OTA’nın neden olduğu nefropati ile sitrinin, demir ve lipid peroksidasyonu arasında bir ilişki olabilir. Demir, proteinüri durumunda transferrinin glomerüle sızması nedeniyle tübüler lümende mevcuttur. Demirin, düşük pH ve bikarbonat içeriği nedeniyle tübüler sıvıda transferrinden ayrılması ve hidroksil radikali oluşumunu kataliz edebilecek bir forma dönüşmesi beklenir. Demirin hidroksil radikali (.OH) oluşumunu kataliz edebile- cek bir forma dönüşmesinin tübüler hücrelerin lipid peroksidasyonu ile sonuçlanacağı ileri sürülmüştür (1,32). OTA tarafından oluşturulan serbest reaktif oksijen türevlerinin neden olduğu lipid peroksidasyonu Vero hücrelerinde OTA ilavesini takiben ortama süperoksit dismutaz (SOD) ve katalaz (KAT), piroksikam veya aspar- tam ilavesiyle engellenebilmiştir (37).
izole edilmiş sıçan karaciğer mitakondrisinde iç membranda yer alan mitokondrial taşıyıcı proteinleri kompetatif olarak inhibe eder. OTA’nın mitokondrial alımı enerji gerektiren bir işlemdir, intramitokondrial ATP azalmasıyla sonuçlanır ve bu ATP azalışı en çok proksimal tübülün ikinci (S2) ve üçüncü (S3) segmentinde gözlenir (38). Mitokondrial mekanizmanın toksisite üzerindeki önemi toksik olmayan OTα ’nın da sıçan karaciğer GİRGİN, BAŞARAN, ŞAHİN. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN MİKOTOKSİNLER VOL 58, NO 3, 2001 111
mitokondrisindeki solunumu OTA’dan daha fazla inhibe edebilmesi nedeniyle açık değildir. OTA’nın toksisitesi hakkında çelişkili raporlar bulunmaktadır. Daha önce yayınlanmış olan bazı raporlar OTA’yı ana toksik ajan, metabolitlerini da- ha az toksik moleküller olarak gösterirken bazı araştırmacılar da toksik etkilerin metabolitlerinden birine bağlı olabileceğini, zira enzim indükleyici fenobarbital verilen hayvanlarda karaciğer tümörü riskinin OTA verilmesiyle arttığını vurgulamak- tadırlar. OTA şimdiye kadar test edilen tüm hayvan türlerine nefrotoksiktir. Böbrekler OTA’ya en du- yarlı organlardır. OTA hem akut hem kronik böbrek hasarı oluşturabilir. Hastalıklarla ilişkili renal lezyonlar proksimal tübüllerin dejenerasy- onu, renal korteks fibrozu, glomerülün hiyaliniza- syonu ve tübüler epitelde atrofidir (1,32). OTA kalıntıları en çok böbrekte, daha sonra azalan sırayla da yağsız et, karaciğer ve yağdadır (1,34). OTA böbrek hücrelerinde hücre bölünmesini in- hibe eder ve apoptotik tipte morfolojik lezyonlar oluşturur. Apoptoziste görülen nükleer lezyonlar DNA ayrılmasından sorumlu artmış endonükleaz aktivitesiyle ilişkilidir. OTA insan lenfositlerinde apoptozis ilişkili DNA degredasyonuna neden olur. Farelerde ise doğal öldürücü hücre aktivitesinde azalmaya ve hematopoetik kök hücrelerinde ve lenfositlerde hücre bölünmesi inhibisyonuna neden olur (39). Bulgaristan, Romanya ve Yugoslavya’nın kırsal kesimlerinde yaşayan insanlarda görülen interstisyel nefropati hastalığının yüksek miktarda OTA maruziyetiyle ilişkili olduğu düşünülmektedir. BEN olarak isimlendirilen bu hastalık ilk defa 1950’lerde tanımlanmış, fatal kronik böbrek hasarı, küçülmüş böbrek ve renal kortekse özgü özelliklerde değişikliklerle karakterize bir hastalıktır. OTA; BEN görülen kasabalardan alınan yiyecek örneklerinde ve bu kasabalarda yaşayan insanların kanında hastalığın olmadığı yerlerde olduğundan çok daha sık olarak saptanmıştır (1). OTA mikroorganizma ve memeli hücreleriyle yapılan bir dizi gen mutasyon testlerinde non-mu- tajenik çıkmasına rağmen modifiye edilmiş Ames testi, insan periferal lenfositleriyle yapılan i n vitro kardeş kromatit değişimi testi ve E . c o l i i l e yapılan SOS DNA onarım testinde mutasyonu indüklemiştir (40). Bunun yanında OTA maruziyeti sonrasında kromozom hasarı
gözlenebil- mekte; insanlarda karaciğer, böbrek ve geviş getirenlerin işkembelerinde ve maymunların böbrek hücrelerinde DNA katım ürünlerine rast- lanmaktadır. Bu katım ürünleri organlar arasında farklılık göstermektedir ki bu da farklı metabolik aktivasyon yolları olduğunu göstermektedir. OTA mutajenitesinin P450 aracılıklı aktivasyon basamağına ihtiyacı olduğu düşünülmektedir (41).
OTA’nın sıçan, fare, hamster ve tavuklarda teratojen olduğu saptanmıştır. Fetus ölüm ve düşüklerinde belirgin bir artışa neden olmakta ve hamile sıçanlara verildiğinde fötal vücut ağırlığında azalışa neden olmaktadır. OTA uygu- lanan sıçanların yavrularında iskelet ve iç organ anomalileri gözlenmiştir. Farelerin OTA’ya sub- kronik maruziyeti sonucu plak oluşturucu hücrelerin antikor üretimlerinin baskılandığı ve timosit hücre sayılarında ve CD 4 + v e y a
CD 8+ hücre oranlarında azalma meydana geldiği gözlenmiştir. OTA’nın indüklediği nefrotoksik etkileri süper- oksit dismutaz (SOD) ve katalaz (KAT) gibi antioksidan enzimlerin engelleyebildiği ve bu tip renal lezyonların önlenmesinde kullanılabileciği belirtilmiştir. Albino farelerde C vitamininin OTA etkilerini belirgin şekilde azalttığı bildirilmiştir. Okratoksikozu önlemede etkili olan diğer bileşikler ise radikal süpürücüler, vitaminler, indometazin ve aspirin gibi prostoglandin sentetaz inhibitörleri, pH düzenleyiciler ve kolestiramin gibi adsorban reçi- nelerdir (1). Piroksikam gibi plazma proteinlerine bağlanma oranı yüksek olan bileşikler de OTA için potansiyel antidot durumundadırlar. Yapısal olarak OTA’ya benzeyen aspartam da OTA’nın plazma proteinlerine bağlanmasını engellemekte- dir ve OTA’ya bağlı subkronik toksik etkileri engelleyebilecek en güçlü adaydır (42). Tahılın OTA ile kontaminasyonu çok değişkendir ve hasat esnasında ve sonrasındaki bölgesel koşullardan etkilenir. OTA tahılların dış GİRGİN, BAŞARAN, ŞAHİN. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN MİKOTOKSİNLER TÜRK HİJ DEN BİYOL DERGİSİ 112
kabuğunda yoğun bulunur. Dış perikarp taba- kasının çıkarılması OTA konsantrasyonunu %50’den fazla azaltır (32). Depolanmış ürünlerde okratoksin üreten mantarların üremesi engellene- meyeceğinden dolayı oluşan toksinin radyasyon veya ısı uygulanarak tahrip edilmesi, kontami- nasyonun daha dikkatli kontrol edilmesi, eğer vücuda girmişse antagonistlerinin kullanılması gibi toksinin etkilerini önlemeye veya azaltmaya yönelik yaklaşımlar uygulanmaktadır (29). Yüklə 337,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|