Vebalı asker cesetlerini şehir surlarının üzerinden
Çin-Japon savaşı (1930’lu yıllar)
Çin-Japon savaşı (1930’lu yıllar)
Japonlar vebalı pireler Çin şehirleri üzerine
Mançurya’daki ‘’Unit 731’’
Savaş mahkûmları üzerinde biyolojik ajan deneyleri
Sverdlovsk, 1979
Sverdlovsk, 1979
68/79 insanın ölmesi
Tokyo metrosu
8 kez antraks ve botilismus
17 Haziran 1925
17 Haziran 1925
108 ülke imzalı Cenevre Anlaşması
1972
103 imzalı “Biyolojik Silahlar Sözleşmesi”
Bakteri ve toksinlerin
Geliştirilmesi
Üretimi
Depolanması
Türkiye Cumhuriyeti
26 Mart 1975
Gizlenebilir
Gizlenebilir
Biyoteknoloji, aşı ve ilaç üretimi, tarım ve hayvancılık
Genetik girişimler
Belirlenmeleri oldukça zor
Duyularla anlaşılmaz.
İnkübasyon süresi
İnkübasyon süresi
Dost-düşman ayrımı yapamaz
Sağlam deriye nüfuz etmezler
Solunum veya sindirim yolu
Doğal bir epidemi ayrımı
Büyük bir aerosol salınımı ile başlar.
Büyük bir aerosol salınımı ile başlar.
Sessiz, görünmez ve kokusuzdur.
İlk bulgu günler sonra ortaya çıkabilir.
Olağan dışı bir epidemi
Çok sayıda açıklanamayan hastalık ve ani ölümler,
Çok sayıda açıklanamayan hastalık ve ani ölümler,
Hastalık etkeninin beklenenden daha ağır klinik tablolara neden olması,
Daha çok diğer bulaş şekli görüldüğü halde inhalasyon bulaşının olması gibi beklenmedik klinik formların görülmesi,
O bölge veya mevsimde görülmeyen hastalıkların gözlemlenmesi,
O bölge veya mevsimde görülmeyen hastalıkların gözlemlenmesi,
O bölgede bulunmayan bir vektörle bulaşan hastalıkların görülmesi,
Bir toplumda çok fazla aynı ya da farklı hastalıkların seri bir şekilde gelişmesi,
Yaş grubuna uygun olmayan hastalıkların görülmesi,
Mikroorganizmaların, genelde görülmeyen suş veya varyantının hastalık oluşturması veya beklenmedik bir antibiyotik direncine sahip olması,
Mikroorganizmaların, genelde görülmeyen suş veya varyantının hastalık oluşturması veya beklenmedik bir antibiyotik direncine sahip olması,
Farklı zaman ve yerlerde aynı genetik yapıya sahip mikroorganizmaların salgın yapması,
Ortamda ajanın atılmasını sağlayan apareylerin bulunması.
1. Tanıma; bölge sağlık personeli sıradışı hastalığı veya hastalık paternini tanıyacak durumda olmalıdır.
1. Tanıma; bölge sağlık personeli sıradışı hastalığı veya hastalık paternini tanıyacak durumda olmalıdır.
2. Cevap; Ulusal ve bölgesel sağlık kuruluşları biyolojik saldırıya hazırlıklı ve uyanık olmalıdır.
İskoçya açıklarındaki Gruinard adası
İskoçya açıklarındaki Gruinard adası
36 yıl şarbon sporları ile kontamine
Adanın dekontaminasyonu;
1979 - 1987
280 ton formaldehit
2000 ton deniz suyu
Ot yiyen hayvanların hastalığı
Ot yiyen hayvanların hastalığı
İnsan infeksiyonu
Hayvancılık kaynaklı
Endüstriyel kaynaklı
Laboratuvar kaynaklı
Biyoterör kaynaklı
Klinik olarak bifazik seyir görülür:
Klinik olarak bifazik seyir görülür:
1. Dönem: Non-spesifik, prodrom
2. Dönem: Hipoksik-septik
Şarbon’dan iyi haberler
Şarbon’dan iyi haberler
Günde 100 adet spor ile temas: Hastalık yok
%14’ünde burun ve boğaz kültürü pozitif
Solunumla en az 4.000-80.000 spor = hastalık
Akciğer vebası
Akciğer vebası
Tularemi
Grip
Kinolonlar
Kinolonlar
Siprofloksasin 2 x 400 mg IV
Doksisiklin 2 x 100 mg
Penisilin 12 x 2 MÜ IV
Erirtomisin
Kloramfenikol
Tetrasiklinler
Gentamisin
Trimetoprim/sülfometaksazol ve 3. kuşak sefalosiporinler etkisizdir.
Trimetoprim/sülfometaksazol ve 3. kuşak sefalosiporinler etkisizdir.
Laboratuvarda doğrudan mikroorganizma ile çalışanlar,
Laboratuvarda doğrudan mikroorganizma ile çalışanlar,
İthal hayvan derisi veya tüyleri ile çalışanlar
Hastalığın sık görüldüğü coğrafyada, potansiyel infekte hayvan/hayvan ürünleri ile uğraşan kişiler,
Bakteriye maruz kalma riski yüksek veya biyolojik silah olarak kullanımı olası bölgelerde görevlendirilecek askeri personel
Yüzyıllardan beri bilinen, bulaşıcı, mortalitesi yüksek, toksemi ve spesifik döküntü ile seyreden bir virus hastalığıdır.
Yüzyıllardan beri bilinen, bulaşıcı, mortalitesi yüksek, toksemi ve spesifik döküntü ile seyreden bir virus hastalığıdır.
Evrensel aşılamaya 1980 yılında son verildi.
Tahminen Türkiye’de genç nüfus göz önüne alındığında toplumun ancak %50 kadarı bu hastalığa karşı bağışıklık kazanmış durumda
Tahminen Türkiye’de genç nüfus göz önüne alındığında toplumun ancak %50 kadarı bu hastalığa karşı bağışıklık kazanmış durumda
Kliniğinde iki dönem görülür;
Toksik dönem
Ekzantem dönemi
Toksik dönemde, ani yükselen ateş, sırt ve baş ağrısı, kusma ortaya çıkar, 2-4 gün sürer.
Toksik dönemde, ani yükselen ateş, sırt ve baş ağrısı, kusma ortaya çıkar, 2-4 gün sürer.
Yüksek ateşten sonra ekzantem dönemi başlar. Hastalığın kendine özgü cilt döküntüleri ortaya çıkar.
Lezyonlar aynı görünümdedir
Daha çok yüz, kollar, bacaklar, ayak tabanı ve avuç içindedir (sentrpedal).
Döküntüler, 8-9 günde krutlanır.
Cilt lezyonlarından elde edilen materyalin elektron mikroskobuyla veya PCR incelemesi
Cilt lezyonlarından elde edilen materyalin elektron mikroskobuyla veya PCR incelemesi
Hücre kültürü
Serolojik testler
Hastalıktan ölüm oranı; %20-30’dur.
Hastalıktan ölüm oranı; %20-30’dur.
Hayvan deneylerinde Cidofovir adlı ilaç ilk 24 saat içinde verilirse etkili olabileceği görülmüştür.
Cilt döküntüleri tamamen geçene kadar izolasyon gerekir. (3 hafta)
Cilt döküntüleri tamamen geçene kadar izolasyon gerekir. (3 hafta)
Solunum izolasyonu gerekir. Bunun için negatif basınçlı odalara, özel filtrelere gerek vardır.
Cilt teması da eldiven, elbise gibi koruyucu önlemlerle engellenmelidir.
İlk çiçek hastalığı tanısı koyulduğunda yakın temasta olan kişilerin 72 saat içinde aşılanması hastalığın hafif atlatılmasını sağlar.
Tek korunma yolu etkin bir aşılama çalışmasıdır. Amerika’da halen 15 milyon doz aşı stoklanmış durumda olup, terörist saldırının ortaya çıkmasından sonra Nisan 2002’ye kadar 54 milyon doz aşı üretilmesi planlanmıştır.
Tek korunma yolu etkin bir aşılama çalışmasıdır. Amerika’da halen 15 milyon doz aşı stoklanmış durumda olup, terörist saldırının ortaya çıkmasından sonra Nisan 2002’ye kadar 54 milyon doz aşı üretilmesi planlanmıştır.
Çiçek tanısı almış hasta ile temas edenler,
Çiçek tanısı almış hasta ile temas edenler,
Sağlık personeli,
Laboratuvar personeli,
Çiçek virusu ile kontamine olmuş aletlerle temas edenler,
Biyolojik etken olarak kullanılma ihtimali olan bölgelerde görev yapan askeri personel,
Aşılanacak kişide veya birlikte aynı ortamı paylaştığı kişilerde cilt lezyonu varsa,
Aşılanacak kişide veya birlikte aynı ortamı paylaştığı kişilerde cilt lezyonu varsa,
İmmünkomprimize kişilere,
Gebelere,
Diğer aşılarla birlikte uygulanmaz.
Negatif basınçlı ve filtreli odalar hiçbir ülkede yeterli miktarda değildir.
Negatif basınçlı ve filtreli odalar hiçbir ülkede yeterli miktarda değildir.
Temas sonrası ilk 72 saat içinde yakın temas edenlerin aşılanması gereklidir, aşı üretimi sınırlıdır.
İlk hasta ortaya çıktığında gerekli önlem alınmaz ise; 14 gün sonra meydana gelecek ikinci hastalık dalgası sonucu ilk hastaların hepsi en az 10 yeni kişinin infekte olmasına neden olacaktır.
Veba eski çağlardan beri “kara ölüm” olarak bilinen hastalıktır.
Veba eski çağlardan beri “kara ölüm” olarak bilinen hastalıktır.
Savaş koşullarında epidemi yapmaya oldukça uygun bir bakteridir.
Meydana getirdiği büyük epidemilerle birçok savaşta önemli kayıplara ve bozgunlara yol açmıştır.
Semptom ve Bulgular: Akciğer vebası, 1-6 günlük inkübasyon döneminin ardından, üşüme-titreme ile yükselen ateş, baş ağrısı, kırıklık, halsizlik, ardından öksürük (hemoptizi), dispne, stridor, siyanoz, şok ve ölüm gelişir.
Semptom ve Bulgular: Akciğer vebası, 1-6 günlük inkübasyon döneminin ardından, üşüme-titreme ile yükselen ateş, baş ağrısı, kırıklık, halsizlik, ardından öksürük (hemoptizi), dispne, stridor, siyanoz, şok ve ölüm gelişir.
Ölüm, solunum yetmezliği, dolaşım kollapsı ve kanama diyatezindendir.
Bubonik vebada, ateş, kırgınlık, ağrılı lenfadenopati (bubon) olur ve tedavisiz olgularda septisemik (septik şok, tromboz, DIC) veya pnömonik forma gelişebilir.
Kesin tanı, örneklerin kültüründe basilin üretilmesi iledir.
Seroloji de tanıda yardımcıdır.
Akciğer grafisi; yama tarzında infiltrasyonlar
Gentamisin 10-14 gün süreyle kullanılması yeterli tedaviyi sağlar.
Gentamisin 10-14 gün süreyle kullanılması yeterli tedaviyi sağlar.
Gentamisine alternatif olarak Siprofloksasin, Doksisiklin kullanabiliriz.
Siprofloksasin veya Doksisiklin 7 gün süreyle kullanılır.
Siprofloksasin veya Doksisiklin 7 gün süreyle kullanılır.
İnfeksiyon kontrolü; standart tedbirlere ek olarak damlacık infeksiyonu önlemleri (koruyucu maskeler)
Bilinen en potent toksindir
Bilinen en potent toksindir
Kolay üretilir buna karşılık ortaya çıkan klinik tablolar ölümle sonuçlanır.
Su kaynaklı botulinum olgusu bildirilmemiştir.
Yapılan saldırıda kontamine besinler ve hava yolu önem kazanır.
Etki mekanizması; kolinerjik sinapslara irreversible bağlanır
Etki mekanizması; kolinerjik sinapslara irreversible bağlanır
Klinik; ateş yoktur, pitozis, çift görme, bulanık görme, disartri, paraliziler, solunum yetmezliği
Tanı; oldukça zor, fare deneyleri yapılıyor
Tedavi; at kaynaklı botulinum antitoksini
İnfeksiyon kontrolü; standart önlemler
Hayvanlar arasında artropodlarla yayılır.
Hayvanlar arasında artropodlarla yayılır.
İnsanlara;
İnfekte hayvanların kirlettiği besinlerle,
Direkt kontakt ile,
Vektör kenelerle
İnhalasyon yolu ile bulaşır.
Çok az sayıda (10 tane dahi) bakterinin, bir artropod ısırığı veya bütünlüğü bozulmuş deriye teması bulaş için yeterlidir.
İnfeksiyon gelişimi için inhalasyonla 50 adet,
Yeme ile ise yüz milyonlarca bakteri gerekir.
II. Dünya savaşı Japonya ve ABD’de üretim çalışmaları
II. Dünya savaşı Japonya ve ABD’de üretim çalışmaları
1973 ABD stokların imhası
1990 Sovyetler Birliği antibiyotik ve aşıya dirençli suşlar ile silah üretimi
İnkübasyon süresi 3-10 gündür
İnkübasyon süresi 3-10 gündür
Değişik klinik formlarda seyreder
Giriş bölgesi, virulansı, konağın immün durumu klinik formu belirler
Ülseroglangüler form (%50-85) ?!?,
Ülseroglangüler form (%50-85) ?!?,
Orofaringeal,
Tifo benzeri,
Okülo-glandüler,
Pnömoni ve menenjit şekilleridir.
Pnömonik tularemi korkulan bir formdur.
Pnömonik tularemi korkulan bir formdur.
Bakterinin inhalasyonu veya hematojen yayılım sonucu gelişebilir.
Hastalarda ateş, öksürük, ve yan ağrısı vardır.
Şüpheli örnek gönderilen laboratuvar uyarılmalıdır
Şüpheli örnek ile bsl-2, canlı bakteri ile bsl-3 koşullarında çalışılmalıdır
Gerekli ise, örnek soğukta saklanmalıdır
¤ Aglutinasyon
¤ Mikroaglutinasyon
¤ ELISA
1920Trakya Bölgesi
1920Trakya Bölgesi
19361953Trakya, Antalya, Van
1988Bursa
1997Ankara-Ayaş
Bildirimi zorunlu değildi (2005 - )
Bursa Sağlık Müdürlüğü kayıtlarına göre olgu sayısı 1115
Streptomisin 30 mg/kg/gün IM 2 eşit dozda 10-14 gün süreyle kullanılır. Alternatif olarak Gentamisin 3-5 mg/kg/gün IV 10-14 gün süreyle kullanılır.
Streptomisin 30 mg/kg/gün IM 2 eşit dozda 10-14 gün süreyle kullanılır. Alternatif olarak Gentamisin 3-5 mg/kg/gün IV 10-14 gün süreyle kullanılır.
Canlı atenüe aşısı mevcut, tek doz uygulanır. %80 oranında koruyuculuk sağlar. Kemoprofilakside, doksisiklin 2x100 mg/gün 14 gün süreyle veya tetrasiklin 4x500 mg/gün 14 gün süreyle kullanılır.
Süvari birliklerinin savaş dışı bırakılması için I. ve II. Dünya savaşlarında kullanılmıştır.
Süvari birliklerinin savaş dışı bırakılması için I. ve II. Dünya savaşlarında kullanılmıştır.
Aerosol yolla oldukça bulaşıcıdır.
Atlardan insanlara geçerek tedavisiz olgularda fatal seyreder.
İnkübasyon periyodu: 10-14 gün
Klinik: Yüksek ateş, hepatosplenomegali, bronkopnömoni, lenfadenopati, yaygın deri lezyonları
Tedavide kinolonlar, TMP/SMX, doksisiklin ve rifampisin tek başına veya kombine olarak kullanılabilir.
Sarı Humma Virusu, Rift Vadisi Virusu, Dangue Virusu, Kırım-Kongo Hemorajik Ateş Virusu, Hantaan Virus, Marburg-Ebola Virus, Lassa Virus gibi kanama diyatezi, hipotansiyon ve şok tablosu ile ölüme yol açabilen genellikle bir arthropod veya rezervuar canlı tarafından bulaştırılan ajanlardır.
Sarı Humma Virusu, Rift Vadisi Virusu, Dangue Virusu, Kırım-Kongo Hemorajik Ateş Virusu, Hantaan Virus, Marburg-Ebola Virus, Lassa Virus gibi kanama diyatezi, hipotansiyon ve şok tablosu ile ölüme yol açabilen genellikle bir arthropod veya rezervuar canlı tarafından bulaştırılan ajanlardır.
Mortalite oldukça yüksektir.
Kolay üretilemezler, atılımları zordur.
Bir kısmına karşı aşı, bazıları için de ribavirin isimli antiviral ilaçla tedavi olanağı vardır.
Geniş Coğrafi Dağılım
Geniş Coğrafi Dağılım
Bulaş
Kene (Hyalomma spp.)
Kan ve Doku ürünleri
İnsandan insana
Labaratuar bulaşı
Kene ısırığı sonrası
Kene ısırığı sonrası
1-3 gün (maksimum 9 gün)
Doku teması sonrası
5-6 gün (maksimum 13 gün)
ateş,
ateş,
miyalji,
sersemlik,
boyun ağrısı,
tutukluk,
sırt ağrısı,
başağrısı,
kuru gözler ve fotofobi
Taşikardi,
Taşikardi,
Lenfadenomegali,
Peteşiel döküntüler,
Ekimozlar,
Melana,
Hematüri,
Epistaksis,
Dişeti kanamaları
Masif kutaneoz ekimoz, koagülasyon sistemi ve endotel bütünlüğünde bozulmayı göstermektedir.
Masif kutaneoz ekimoz, koagülasyon sistemi ve endotel bütünlüğünde bozulmayı göstermektedir.
Ölümler genelde hastalığın 5.-14.gününde olur.
Ölümler genelde hastalığın 5.-14.gününde olur.
Klinik patolojik değişimler hastalığın erken döneminde ortaya çıkar ve hastalığın fatal seyri ile ilgili belirleyicidir.
Nötralizan antikorların oluşmasıyla çoğunlukla iyileşme görülür ve viremi geriler
Trombositopeni
Trombositopeni
Lökopeni
AST, ALT yüksekliği
LDH ve CK yüksekliği
Total protein düşüklüğü
Hiperbilurubinemi
PT, aPTT uzaması
DESTEK TEDAVİSİ:
Sıvı elektrolit izlenmesi ve gerekirse replasmanı
Kan komponentlerinin izlenmesi ve gerekirse replasmanı (taze donmuş plazma ile faktör, trombosit süsp. ile trombosit verilmesi)
Kanama takibi ve gerekirse tam kan replasmanı
Şok durumunda vazopressörlerin kullanımı
ETKENE YÖNELİK TEDAVİ:
Ribavirin kullanılması ???
Endemik bölgelerde kişisel korunma önlemleri :
Endemik bölgelerde kişisel korunma önlemleri :
Kenenin aktif olduğu dönemlerde kenelerin bol bulunabileceği alanlardan kaçınılmalıdır.
Kene ısırmasını önlemek için giysilere ve deriye repellent (sinek, böcek savar) uygulamalıdır.
Giysilerin ve cildin düzenli olarak kene açısından kontrolü yapılmalı ve kene varsa çıkarılmalıdır.
Kimyasal madde kullanımı kenelerin kusmasına neden olacağından, keneler mekanik olarak yavaşça ve tek bir hareketle parçalanmadan çıkarılmalıdır.
Kimyasal madde kullanımı kenelerin kusmasına neden olacağından, keneler mekanik olarak yavaşça ve tek bir hareketle parçalanmadan çıkarılmalıdır.
Uzun çorap, bot, uzun pantolon giyilmeli ve pantolon çorabın ya da botların içine, tişörtün alt kısmı da bele yerleştirilmelidir.
