Mintaqaviy iqtisodiyot va menejment

YaIM = YaIS *100 / YAMD  1.1 1 – formula
YaTM—yalpi investitsiya me'yori;  
YalS—yalpi investitsiya summasi;
YaMD—yalpi milliy daromad. 
Xorijiy investitsiyalarni moliyalashtirish usullari.
2
1.1 2-rasm 
__________________________________________________________________ 
2 
Manba : O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami

---

8 
Real investitsiya asosiy fondlar va aylanma mablagʻlarga investorlar tomonidan 
qoʻyiladigan barcha turdagi boyliklar. Moliya investitsiyalar — qimmatli 
qogʻozlar (aksiya, obligatsiya) sotib olishga va bank depozitlariga uzoq muddatga 
jalb qilingan qiyilmatlar. Intellektual investitsiyalar- mutaxassislarni tayyorlash, 
tajriba, ilmiy tekshirish, litzensiya va nou-xou berish, avtorlik huquqi va boshqalar. 
Investitsiyalar kim tomonidan kiritilishiga qarab 2 turga boʻlinadi: 
Ichki investitsiyalar. 
Tashqi investitsiyalar.
Ichki investitsiyalar — mamlakat hududida ichki investorlar tomonidan amalga 
oshiriladigan investitsiyalar hisoblanadi. Tashqi investitsiyalar — foyda olish 
maqsadida chet el investorlari tomonidan boshqa davlat iqtisodiyotiga qo'yiladigan 
investitsiyalardir. 
Investitsiyalash nuqtai nazaridan investitsiya loyihalarini tanlab olish va
amalga oshirish uslubiyoti va uslubiyotini ishlab chiqish masalalari g’oyat
kerak. Jahon amaliyotida faqat hayotiy muhim loyihalarni amalga oshirish
zarurligini ko’rsatadigan va keng tarqalgan investitsiya loyihalari siklik
kontseptsiyasi 
mavjud.
Investitsiya loyihalari tsikli kontseptsiyasi loyihalarni tasniflashni, ularni
boshqarish zarurligini nazarda tutadi. Loyihalarni boshqarish uslubiyotining
«loyiha tsikli kontseptsiyasi» va «loyiha tahlili» ko’rinishlarida keng tarqalgan.
Ushbu kontseptsiyalar investitsiyalarning mazmun va mohiyatidan kelib
chiqqan holda pul oqimlarini vaqtli qiymati kontseptsiyasi tashkil bo’ladi.
Loyihalarning ko’lami, strukturasi, resurslari, qiymati va boshqalarga
qarab ularni boshqarishning maxsus usullariga ehtiyoj ortib boradi. Boshqarish
aslida qo’yilgan maqsadlarga erishish vazifasini, loyihani amalga oshirish

---

9 
muammolarini bartaraf qilish, huquqlar va mas`uliyatlarni jamlash vazifalarini
ko’zlaydi. iqtisodiyotlarning globallashuvi va integratsiyalashuvi, loyihalarni
amalga oshirishda chet ellik sheriklar, turli sub`ektlar, moliya institutlarining
ishtirok etishi, ular harakatlarini va faoliyatlarini muvofiqlashtirishni talab
etadi. Faoliyatning muvofiqlashtirilmasligi loyihani amalga oshirishda
muvaffaqiyatsizliklarga, kapitalni yo’qotish riskining ku-chayishiga olib kelishi
mumkin. Investitsiyalar xususida qarorlar qabul qilishda, investitsiya
loyihalarini baholash, tanlash va amalga oshirishning ilmiy asoslangan
uslubiyoti va uslubidan foydalanish masalasi muhim hisoblanadi. iqtisodning
globallashuvi va integratsiyasining kuchayishi, investitsiya jarayoniga chet ellik
sheriklar, ko’p ukladli iqtisodiyot sohiblari va xalqaro moliya institutlarining jalb
qilinishi, ular faoliyatini uyg’unlashtirishning kuchaytirilishini talab qiladi.
Investitsion loyiha turli investitsiya faoliyatlarini rejalashtirish, tahlil
etish, baholash va ulardan foydalanish uslubini qo’llashga imkon beradi.
Rejalashtirish, hujjatlashtirish, tahlil va baholash uslubiyoti esa investitsiya
imkoniyatlarini taqqoslashga imkon beradi. Investitsiya loyihasi o’zining sifat- 
tavsiflariga 
ega. 
Ulardan 
quyidagilarni 
qo’rsatish 
mumkin:
- 
o’zining 
maxsus 
maqsadlariga 
egaligi;
- maxsus faoliyat uchun boy bo’lmagan resurslarni taqsimlashni talab
etishi;
- 
hozirgi 
xarajatlar 
evaziga 
daromadlarning 
kelajakda 
kutilishi;
- 
pirovard 
natijada 
investitsiyalarni 
yaratishning 
nazarda 
tutilishi;
- o’zining yagonaligi, noyobligi tufayli muayyan miqdordagi resurslarni talab
qilishi;
- chet ellik agentlarning, investorlar mablag’larining, kreditlarining jalb etilishi 
- 
xarajatlarni 
oqilona 
ishlatishini 
talab 
etishi;
- aniq va noaniq risklar bilan to’qnashishi bilan farqlanib turadi.
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan va boshqa tavsiflardan kelib chiqqan holda

---

10 
investitsiya loyihasiga muayyan ishlab chiqarish quvvatlariga kelajakda alohida
turdagi samaralar keltirishi zarur bo’lgan, aniq belgilangan tadbirlar yo’li
bilan resurslarni investitsiyalash bo’yicha takliflar to’plami tarzida ta`rif berish
mumkin.