Ómir qáwipsizligi páni haqqinda tu`sinik. (2 saat)

Miynet nızamları negizinen:

- miynet protsessinde teńhuqıqlı bolıw, óziniń xızmetin kórsetiwde aqıllı usınıslar menen qatnasıw;

- jumıssızlıqtan qorǵanıw, jumıssız qalǵanda mámleket tárepinen járdemge iye bolıw;

- kásip tańlaw, májbúriy xızmetten azat etiw;

- qolaylı miynet jaǵdaylarınan paydalanıw, miynet ushın haqı alıw;

- óz kásibi, qánigeligi, mamanlıǵı boyınsha jumıs tańlaw;

- dem alıw, nawqaslanǵanda, miynet qábiletin joyıtqanda, qartayǵanda napaqa alıw;

- miynetkeshlerdiń den sawlıǵın, miynet qáwipsizligin támiynlew máselesinde payda boladı.

Miynet islew huqıqı 16 jasta, al ayrım jaǵdaylarda 15 jasta beriledi.

Miynet qatnasları jumıs beriwshi menen jumısshı arasındaǵı erkinlik negizinde miynet shártnaması formasında huqıqıy qatnasqa kiriwdi hám jámiyetlik miynet islew ıqtıyarın bildiredi.

Jumısshı jumısqa kirisiwden burın birneshe sawallarǵa juwap alıwı kerek. Máselen, oǵan qanday jumıs sharayatı tuwdırıladı, qanday jeńillikler beriledi, miynetti qorǵaw qay túrde ámelge asırıladı h.t.b.

Bul máselelerdiń barlıǵı jámáát shártnamasında óz sáwleleniwin tapqan. Bul shártnama menen baylanıslı usınıslar aldın miynet jámááti menen kásiplik awqamlar komitetiniń birlesken keńesinde kárxana hákimshiliginiń qatnasıwında dodalanadı. Usınıslar, qosımshalar inabatqa alınǵannan yamasa qayta kórip shıǵılǵannan soń jámáát shártnaması kárxananıń miynet jámáátiniń ulıwma jıynalısına dodalawǵa kirgiziledi hám qabıllaw ushın usınıladı.

Miynet kodeksiniń (MK) 29-statyasına muwapıq jámáát shártnaması kárxanalarda jumıs beriwshi menen xızmetker arasındaǵı miynet, sotsiallıq-ekonomikalıq hám kásipke tiyisli qatnaslardı tártipke salıwshı huqıqıy hújjet bolıp tabıladı.

Jámáát shártnaması táreplerdiń kelisiwi menen jańalıqlardı, miynet qatnaslarındaǵı ózgerislerdi esapqa ala otırıp qayta qarap shıǵılıwı múmkin.

Jámáát shártnaması tárepler qol qoyǵan kúnnen yamasa shártnamada kórsetilgen múddetten baslap kúshke kiredi.Miynet nızamlarında kárxana basshılarınıń jámáát shártnamasına baǵınıp is tutıwı aytılǵan. Eger olar nızamǵa qayshı is tutsa nızamlarda kózde tutılǵan tártipte juwapkershilikke tartıladı.Jumısqa qabıl etiwde eki tárepleme shártnama dúziledi, bul qatnas miynet shártnaması túsinigin bildiredi. Miynet shártnaması erkinlik negizinde dúzilip, bir tárep - jumıs beriwshi ózine jumısshını tańlaydı, ekinshi tárep - jumısshı bolsa ózine jaǵatuǵın jumıstı óziniń qálewine tiykarlanıp tańlaydı.

Miynet kodeksiniń 72-statyasına muwapıq miynet shártnaması xızmetkerler menen jumıs beriwshiler arasında dúzilgen pitim bolıp, bul pitim boyınsha xızmetkerler belgili bir qánigelikke, mamanlıqqa yamasa lawazımǵa tiyisli jumıstı ishki miynet tártibine boysınǵan jaǵdayda atqarıwdı óz moynına aladı, al jumıs beriwshiler miynet nızamlarına tiykarlanıp jámáát shártnamasında hám táreplerdińóz-ara pitiminde kózde tutılǵan is-haqını xızmetkerlerge tólep turıw hám miynet sharayatın támiynlep beriw minnetlemesin óz moynına aladı.Miynet shártnaması eki shártke tiykarlanıp dúziledi: zárúrlik hám qosımsha shártler. Zárúrlik shártler táreplerdiń kelisiwi menen belgilenedi. Qosımsha shártler kárxananıń imkaniyatına qaray hárqıylı bolıwı múmkin.Zárúrlik shártlerdiń qatarına jumısqa kiriw haqqındaǵı kelisim: jumıs ornı, is haqı, jumıstıń túri, kásibi, jumısqa kiriw waqtı h.t.b. kiredi.

Miynet shártnaması jazba túrde dúziledi.Miynet kodeksiniń 75-statyasına muwapıq miynet shártnaması tómendegi múddetlerde dúziledi: