Mirzo ulug`bek nomidagi o`zbekiston milliy universiteti

“Din  inson  ruhini  poklashi,  odamlar  o’rtasida  mеhr-
oqibat  tuyg
’ularini mustahkamlashi, milliy an'analarni rivojlantirishga xizmat qilishi 
bilan har qanday jamiyat hayotida muhim o
’rin tutadi”. Bunga mamlakatimiz tarixida 
islom dinining tutgan o
’rni yaqqol dalil bo’la oladi. 

---

 
8 
 
 
DIN JAMIYATDA MUAYYAN IJTIMOIY, MA'NAVIY VA RUHIY 
VAZIFALARNI BAJARADI 
 
 
JAHONDAGI MAVJUD BARCHA DINLAR O’ZIGA 
XOS BIR QANCHA B
ЕLGILARGA EGA
 
Muayyan e'tiqod va ta'limotning mavjudligi. 
Har bir din dunyoni o’z nuqtai nazaricha 
izohlaydi va ishonuvchilarda muayyan e'tiqod 
shakllantiradi 
 
Har bir din o’ziga xos marosim 
va rasm-rusumlarga ega 
Diniy marosim va rasm-
rusumlarning faqat bеlgilangan joylarda jamoa bo’lib 
bajarilishi. Masalan, yahudiy va xristian dinida ibodatning asosiy qismi faqat 
sinagoga va cherkovda bajariladi. Islom dinida erkaklar tomonidan namoz asosan 
jom
е' masjidlarida o’qiladi 
Birinchidan, 
har  qanday  din  o’z  ergashuvchilari  uchun  to’ldiruvchilik, 
ovutuvchilik  (kompеnsatorlik)  vazifasini  bajaradi.  Masalan,  insonda  doimiy  ehtiyoj 
hosil  bo’lishi  hodisasini olib qaraylik. Inson  hayoti, turmush  tarzi, tabiat  va  jamiyat 
bilan  bo’lgan  munosabatlari  jarayonida  shaxsiy  va  ijtimoiy  talablarini  qondirish, 
maqsadlarga 
yеtishishi qiyin, ilojsiz bo’lib ko’ringanda bunday ma'naviy-ruhiy ehtiyoj 
vujudga kеladi. Aksariyat inson hayotidagi quvonchli yoki tashvishli onlarida, ayniqsa 
orzular  ro’yobga  chiqishi  ilojsiz  bo’lgan  paytda  dindan  najot  izlaydi.  Insoniyatning 
dinga ehtiyoji jamiyat bo’lib yashash pallasida kuchaygan va din bu o’rinda ma'naviy-
ruhiy ehtiyojni qondiruvchi, tasalli beruvchilik vazifasini bajaradi. 
 
Ikkinchidan, 
muayyan  din  o’z  ta’limot  tizimini  vujudga  keltirgach,  o’ziga 
e’tiqod  qiluvchilar  jamoasini  shu  ta’limot  doirasida  saqlashga  harakat  qiladi.  Bu 
ijtimoiy  hodisa  dinning  birlashtiruvchilik  (integratorlik)  vazifasi  deb  ataladi.  Bunda 
din ijtimoiy, etnik va ma’naviy hayotning o’z ta’siri doirasida bo’lishini ko’zda tutadi. 
Masalan,  islom  dini  Markaziy  Osiyo  xalqlarining  ijtimoiy  hayotiga,  axloqiy 
munosabatlariga, hattoki adabiyoti va san’atiga o’z  ta’sirini ko’rsatgan. Xristianlikda 
ham  e’tiqod  qiluvchilarni  unga  yanada  ko’proq  jalb  etish  uchun  diniy,  me’moriy, 
tasviriy san’at, musiqadan unumli foydalaniladi.
 

---

 
9 
 
Bulardan  tashqari  dinning  falsafiy  vazifasi  ham  mavjud.  Bu  vazifa  insonda 
yashashdan  maqsad,  hayot  mazmunini,  bu  dunyo  va  narigi  dunyo  masalalariga  
munosabatini  bildirib  turishni  o
’z  ichiga  oladi.  Dinning  ijtimoiy  hayotga  ta'siri  hamma 
vaqt ham bir xil bo
’lgan emas. U zamonga, hududga, sharoitga qarab o’zgarib turgan. 
Kishilik jamiyatida din qanday paydo bo
’lgan, dеgan savolga turli fikrlar bildirilgan. 
Shu  o
’rinda dinning kеlib chiqishi haqidagi asosiy ta'limotlar  borasida to’xtalib o’tishga 
to
’g’ri kеladi. 
Antropologiya  fanining  uqtirishicha,  yer  yuzida  dastlabki  odamlar  (pr
еantroplar) 
bundan 5-6  million, ilk  diniy  tushunchalar  esa  40  ming  yil  (Markaziy  Osiyoda 10  ming 
yil)  avval  paydo  bo
’lgan.  Dеmak,  bu  qarashga  ko’ra,  diniy  tasavvurlar  ma'lum  bir 
ijtimoiy-tarixiy rivojlanish jarayonida yuzaga k
еlgan. Biroq dinning kеlib chiqishi haqida 
turli, goho qarama-qarshi fikrlar mavjud.