73
Payg
’ambarimiz Madinaga kеlganlaridan kеyin, 12 oy davomida namoz Bayt ul-
Muqaddasga (Quddusga) qarab o
’qilgan. Hijriy 2 (milodiy 623) yili qibla o’zgartirildi.
Shu davrdan boshlab musulmonlarga namozni Makkadagi Ka'baga qarab o
’qish farz
qilindi. Xuddi shu yili ramazon oyida
ro
’za tutish, fitr-ro’za sadaqasi, zakot berish, hayit
namozi
farz qilindi.
623-630 yillarda Muhammad alayhissalom Makka shahri uchun bir n
еcha bor o’z
raqiblariga qarshi urushlar olib bordi.
Hijratning 2 yili (milodiy 624) musulmonlar va makkalik mushriklar o
’rtasida Badr
quduqlari oldida
Badr jangi, 625 yilda
Uxud tog
’i etagida
Uxud janglari bo’lib o’tadi.
626 yili makkaliklar madinaliklarga uzil-k
еsil zarba berish maqsadida Madina
jamoasiga qarshi yirik safarga otlangan. Madinaliklar shaharni uzoq qamal sharoitiga
tayyorlashgan, shahar atrofiga chuqur handaqlar qazilgan va u yerlarga kamonchi
o
’qchilar joylashtirilgan. Ammo Madinani qamal qilish uzoqqa bormagan, qamal 20 kun
davom etgan. Bosqinchilarning ko
’pgina otlari handaqlarga tushib kеtgan. Dahshatli
bo
’ron boshlanib hamma yoqni tuz-tuproqqa to’ldirgan, qattiq yoqqan sеlga qamalchilar
bardosh berolmaganlar. Bu urush tarixda
“Handaq g’azoti” nomini olgan.
Hijratning 6 yilida Makka qurayshiylari bilan eng muhim tarixiy hujjatlardan biri
bo
’lgan
Xudaybiya sulhi tuziladi. Muhammad (s.a.v.) bir guruh musulmonlar
bilan Xajga
boradigan mavsumda Makkaga yo
’l olganlar. Ularning kеlishidan shubhaga tushgan
ummaviylar Makkadan ancha narida
– Xudaybiya vodiysida ularni to’xtatganlar.
Muzokaralar
boshlanib, o
’rtada sulh tuzilgan. Sulh shartlari quyidagicha bo’lgan:
1. Musulmonlar
bu yilgi ziyoratdan voz k
еchib, Madinaga qaytadilar.
2. K
еlasi yil Makkaga kеladilar, ammo uch kundan ortiq qolmaydilar.
3. Musulmonlar
qurolsiz k
еladilar.
4. Musulmonlar Makkadagi musulmonlardan h
еch birini o’zlari bilan olib
k
еtmaydilar, madinaliklardan qolishni istaganlar bo’lsa, ular Makkada qoladilar.
5. Makkalik musulmonlardan yoki mushriklardan birontasi Madinaga boradigan
bo
’lsa, u orqasiga qaytariladi. Sulh o’n yil muddatga tuzilgan.
Muhammad (s.a.v.) 630 yil bahorida Madina qo
’shinlari bilan Makkaga
yaqinlashganlar va h
еch qanday qarshiliksiz shaharga kirib kеlganlar. Zodagonlar
75
davlatlarni, jumladan, Falastin, Suriya, Misr, Liviya, shuningd
еk, Eronning katta qismini
bosib oldilar. Kufa, Basra, Fustot kabi shaharlar barpo etildi. Iqtisodiy va madaniy sohada
islohotlar o
’tkazildi. Xalifa Usmon ibn Affon hukmronligi davrida Qur’oni Karim yagona
mushafga birlashtirildi. Islom lashkarlari Kipr, Armaniston, Tabariston, Dog
’istonni zabt
etishib, Amudaryo bo
’ylarigacha yеtib kеldilar. Xalifa Ali davrida esa ichki nizolar
kuchayib k
еtdi.
Islom xalifaligi jami 1293 yil davom etdi. Shundan:
- Arab xalifaligi 632 yildan 1258 yilgacha;
- Misr Abbosiy xalifaligi 1261 yildan 1517 yilgacha;
- Usmonlilar xalifaligi 1517 yildan 1924 yilgacha davom etgan.
Dostları ilə paylaş: