III BÖLMƏ TƏRBİYƏ NƏZƏRİYYƏSİ VIII fəsil Ali məktəbdə tərbiyə işinin mahiyyəti, prinsip və metodları Plan: 1. Tərbiyənin mahiyyəti və xüsusiyyətləri
2. Tərbiyənin qanunauyğunluqları və prinsipləri
3. Tərbiyə metodları
4. Tərbiyə texnologiyası: fərdi təsir mexanizmi
1. Tərbiyənin mahiyyəti və xüsusiyyətləri Tərbiyə prosesini elmi əsasda qurmaq üçün onun ma-
hiyyətini düzgün başa düşmək lazımdır.
Pedaqogika tarixində tərbiyəyə müxtəlif baxışlar olmuş-
dur. Orta əsrlərdə tərbiyəyə insanı idarə etmək vasitəsi kimi
baxılırdı: uşaq qoyulmuş qaydalara, böyüklərin tələblərinə tabe
olmalı idi. Belə tərbiyə avtoritar tərbiyə adlanırdı. Onun əsas
vasitələri nəzarət, cəza, tələb, əmr, qadağan idi.
Kapitalizmin inkişafı ilə əlaqədar tərbiyəyə yeni baxışlar
meydana çıxdı. Tərbiyə insanın təbii qüvvələrini inkişaf etdi-
rən, onun sərbəst inkişafını təmin edən vasitə kimi başa düşü-
lürdü. Bu əsasda azad tərbiyə ideyası irəli sürüldü (J.J.Russo).
Bu ideya Rusiyada L.N.Tolstoy tərəfindən müdafiə olunmuş-
dur.
Tərbiyəyə müasir baxış həm avtoritar, həm də azad tər-
biyəni inkar edir: birinci halda tərbiyə insan şəxsiyyətini boğur,
fəallığını məhdudlaşdırırsa, ikinci halda kortəbiiliyə, ifrat sər-
bəstliyə gətirib çıxarır. Tərbiyə insana müəyyən sərbəstlik
verməklə ağıllı pedaqoji rəhbərliyi uzlaşdırmağa əsaslanmalı-
dır. Müasir pedaqogika tərbiyəyə şəxsiyyətin ahəngdar forma- laşması və inkişafı prosesi kimi baxır. Tərbiyəçi və tərbiyə olu-
nan ümumi məqsəd üçün birgə qüvvə ilə çalışan fəal tərəflər
kimi qəbul olunur. Tərbiyə insana birtərəfli təsir kimi yox,
