Modernization of the Curricula in sphere of smart building engineering Green Building (greb)

 
Radiotktiv nurlanishlarga qarshi kurash 
choratadbirlari 
Radioaktiv 
moddalar 
bilan 
ishlayotgan 
ishchilarni nurlanishdan muhofaza qilishning turli xil 
usullaridan foydalaniladi. Bunda nurlanish tashqi va 
ichki bo'lishini hisobga olinish zarur. Tashqi 
nurlanishlardan saqlanishda asosan nurlanish vaqtini 
belgilash nurlanayotgan modda bilan ishchi orasidagi 
masofani saqlash va ekranlar yordamida to'siq 
vositalaridan foydalaniladi. Ishchining radioaktiv 
nurlanish zonasida bo'lish vaqti, uning yo'l qo'yilishi 
mumkin bolgan dozada nurlanish olish vaqtidan 
oshirmasligi kerak. 
Nurlanish intensivligi nurlanayotgan modda 
bilan ishchi orasidagi masofa kvadratiga teskari 

---

proporsional ekanligini hisobga olganda, y ma'lum 
masofada turib ishlaganda ekranlardan foydalanmasa 
ham bo'ladi. Muhofaza ekranlari koristniksiyiilari har 
xil 
bo'lib, 
ularning 
bir 
joyga 
o'rnatilgan, 
harakatlahtiradigan, qismlarga bo'linadigan va stol 
ustida 
ishlatiladigan 
turlari 
bo'ladi. 
Muhofaza 
ekranlari har xil moddalarning nurlanish zarralarini 
o'tkazmaslik 
xususiyatiga 
asoslangan. 
Ekran 
qalinligini uning muhofaza qilishi zarur bo'lgan 
nurlanuvchi modda intensivligini hisobga olgan holda 
ma'lumotnomalarda 
keltirilgan 
jadval 
va 
nomogrammalar, asosida qabul qilinadi. 
Alfa 
nurlanishlardan 
saqlanishda 
ekran 
qarshiligini hisoblashning ehtiyoji yo'q. Chunki bu 
nurlanishlar harakat doirasi eng kuchli radioaktiv 
moddalarda ham 55 mm dan oshmaydi. Alfa 
nurlanishlarni oyna, pleksiglaz, folganing eng yupqa 
xili ham ushlab qolish imkoniyatiga ega. Beta 
nurlanishlardan muhofaza qilishda beta nurlarning 

---

harakat masofalarini hisobga olgan holda ekran 
moddasi va qalinligi tanlanadi. 
Gamma nurlanishlardan muhofaza qilishda og'ir 
metallardan foydalanish kerak. Masalan, qo'rg'oshin, 
volfram; va boshqala r yaxshi natna beradi. 
O'zlarining munofazalamsh xususiyatlariga ko'ra 
o'rtacha og'irlikdagi metallar ekran sifatida yaxshi 
natija beradi (po'lat, cho'yan, mis birikmalari va 
boshqalar). Ekranlar yordamida ish joylaridagi 
nurlanishni 
xohlagan 
miqdorda 
kamaytirish 
imkoniyatlari bor. 
Rentgen qurilmalarini ishlatganda ikki xil 
nurlanish hosil, bo'ladi. Bular to'g'ri tushayotgan 
nurlar va hit xil yuzalarga qaytgan nurlardir. Ish 
bajarilayotgan vaqtda bu nurlarning ikkalasidan ham 
muhofazalanish chora-tadbirlarini ko'rish kerak. 
Muhofaza ekranlarining puxta ishlayotganligi 
o'lchash asboblari yordamida tekshirib turiladi. Yopiq 
holatdagi nurlanuvchi moddalar bilan ishlaganda 

---

asosan 
tashqi 
nurlanishlarga 
qarshi 
muhofaza 
aslahalaridan foydalaniladi. 
Sanoat korxonalari sharoitida ishchilar metall va 
kristallarning tarkibi tahlilini o'tkazayotgan vaqtda 
rentgen nurlanishlariga yoki lampa generatorlar 
ta'sirida tushib qolishlari mumkin. Ishchilarning 
rentgen 
nurlari 
ta'sirida 
kasallikka 
chalinib 
qolmasliklarini ta'minlash uchun ish bajariladigan 
xonalarni 
rentgen 
nurlarini 
o'tkazmaydigan 
materiallardan tayyorlarigan ekranlar bilan to'sish 
lozim. 
Qo'rg'oshin 
plastinkalari, 
qo'rg'oshinlashtirilgan 
rezina 
materiallari 
bunda 
nurlarni yutish qobiliyatiga ega. 
Rentgen qurilmalarini quruq, yog'och polli 
xonalarga 
o'rnatish 
kerak. 
Bu 
xonalarning 
shamollatish f darajasi 3 – 5 dan kam bo'lmasligi 
kerak. 
Ochiq holatdagi radioaktiv moddalar bilan faqat 
bosimi kamaytirilgan, mustahkam opiladigan shkaf, 
boks va kameralarda ish bajarish kerak. Qurilmaning 

---

mustahkam berkitilganligi tekshirib turiladi. Ish 
bajarish joylariga qo'lqoplar p'rnatib qo'yilgan bo'ladi. 
Bunday qurilmalar uchun bosim kamaytirilishi 200 Pa 
dan kam bo'lmasligi va bu tekshirib turilishi kerak. 
Izotoplar bilan bajariladigan har xil operatsiyalarni 
bokslarda bajdrish tavsiya etiladi. Bokslar pleksiglaz 
alyuminiy, anglamaydigan po'lat bilan qoplangan berk 
kameralardan iborat bo'lib, Unga rezina qo'lqop yoki 
manipulyatorlar o'natilgan bo'ladi. Boks ichidagi 
bosim ma'lum miqdorda kamaytirilgan bo'lib bosim 
o'lchash asboblari bilan tekshirib turiladi. Bu 
qurilmalar radioaktiv moddalar yordamida turli 
vazifarni bajarish imkoniyatini beradigan qurilmalar 
bilan jihozlanadi. 
Radioaktiv moddalar bilan ish bajariladigan 
binolafning devorlari, pol, shift va eshiklari tekis va 
silliq bolishi kerak. Hamma burchaklar radioaktiv 
moddalardan tozalash oson bo'lsin uchun yarim 
aylana 
shakliga keltiriladi. 
Xonalarda 
shaxsiy 

---

muhofaza vositalari uchun havo berish tizimlari 
tashkil qilinadi. 
Bino maxsus sanitariya-gigiena jihozlariga ega 
bo'lishi kerak. Bular — yuvinish qurilmalari, dush 
xonalari, suv ichish favvoralari va boshqalardir. Bu 
qurilmalar 
tuzilishiga 
ko'ra 
shunga o’xshash 
sanitariyatexnik qurilmalaridan birmuncha farq qiladi. 
Masalan, qo'i yuvish qurilmalarida ekran o'rniga pedal 
o'rnatiladi. Shuningdek, bu xonalarda altiatta issiq suv 
ta'minoti bo'lishi shart. Kanalizatsiya tizimlari 
zararsizlantirish qurilmasiga ega bo'ladi. Radioaktiv 
moddalar 
maxsus 
zich 
yopiladigan 
idishlajda 
saqlanadi. Radioaktiv moddalar bilan ish bajariladigan 
va 
ular 
saqlanadigan 
binolarning 
eshiklariga 
radioaktiv xavf belgisi qo'yiladi.