“Moliya asoslari”

Tarixiy taraqqiyotning aynan shunday sharoitlarida takror ishlab chiqarish jarayonida moliyaning o‘rni va ahamiyatini chuqur tasavvur qilish O‘zbekistonning bo‘lajak moliyachi mutaxassisi uchun o‘ta zarur sifat hisoblanadi.

Takror ishlab chiqarish jarayoni o‘z ichiga quyidagi bosqichlarni oladi:

• ishlab chiqarish;
• almashuv;
• taqsimlash;
• iste’mol.

Takror ishlab chiqarish uchun bu bosqichlar, albatta, majburiy yoki shart bo‘lib, ulardan hatto bittasi ishtirok etmasa, takror ishlab chiqarish jarayoni uzilib qoladi. Uning har bir bosqichlariga bir yoki bir necha iqtisodiy kategoriyalar xizmat qiladi. Kategoriyalarning takror ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etishi bevosita va bilvosita shakllarda bo‘lishi mumkin. Masalan, baho kategoriyasi tovar kategoriyasi singari almashuv bosqichida markaziy o‘rinni egallaydi. Biroq, baho kategoriyasining ta’siri, takror ishlab chiqarishning bu bosqichida boshqa kategoriyalar xizmat qilishiga qaramasdan, iste’mol bosqichida bevosita

nisbatan ortib borishi jamiyatdagi natural munosabatlarni qisqartirdi. Bularning barchasi kapitalistik munosabatlarning rivojlanishiga o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Burjuaziya tomonidan hokimiyatning qo‘lga kiritilishi monarxiyaning yemirilishi yoki uning hokimiyatchilik vakolatlari qisqarganligini anglatadi. Hokimiyat tepasiga kelib, burjuaziya “soliq zulmi”ni pasaytirishga emas, balki feodallarga tegishli bo‘lgan imtiyozlarga barham berishga va soliqlarni mehnatkashlarning zimmasiga yuklashga intildi. Davlatdagi umumiy soliq yuklamasi yengillashmadi. Turlicha tarzda ta’sir etadigan omillarning ta’siri ostida burjuaziya kapitalni yanada jamg‘arish va o‘z foydasini o‘stirish uchun o‘zini tegishli imkoniyatlar bilan ta’minladi.

nisbatan ortib borishi jamiyatdagi natural munosabatlarni qisqartirdi. Bularning barchasi kapitalistik munosabatlarning rivojlanishiga o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Burjuaziya tomonidan hokimiyatning qo‘lga kiritilishi monarxiyaning yemirilishi yoki uning hokimiyatchilik vakolatlari qisqarganligini anglatadi. Hokimiyat tepasiga kelib, burjuaziya “soliq zulmi”ni pasaytirishga emas, balki feodallarga tegishli bo‘lgan imtiyozlarga barham berishga va soliqlarni mehnatkashlarning zimmasiga yuklashga intildi. Davlatdagi umumiy soliq yuklamasi yengillashmadi. Turlicha tarzda ta’sir etadigan omillarning ta’siri ostida burjuaziya kapitalni yanada jamg‘arish va o‘z foydasini o‘stirish uchun o‘zini tegishli imkoniyatlar bilan ta’minladi.