Moliyaviy hisbotlar va pul oqimlari haqida tushuncha
Moliyaviy hisobotlar - kompaniyaning ma'lum bir yildagi moliyaviy ishlarining aniq tasviridir. Ular kompaniyaning buxgalteriya tahlilchilari tomonidan tuzilgan moliyaviy ma'lumotlardan foydalangan holda tayyorlanadi. Ular buxgalteriya hisobining belgilangan tamoyillariga rioya qilgan holda xabar qilinishi va barcha darajalarda muvofiqligi uchun standartlashtirilishi kerak.
Yuqori ta'kidlanganidek, moliyaviy hisobot – xo’jalik yurituvchi
subyektlar tomonidan mahsulotlar sotish natijalari to’g’risidagi ma’lumotlar majmui bo’lib, u subyektning moliyaviy - xo’jalik faoliyatining holatini ma’lum davrga qiymat ko’rinishida aks etishidir.Moliyaviy hisobot axborotlari sotilganlar, ishlab chiqarish xarajatlari, xo’jalik mablag’lari va ularning tashkil topish manbalari, ishlarning moliyaviy natijalari, soliqqa tortish hamda dividendlar to’g’risidagi ma’lumotlarni o’z ichiga oladi. Moliyaviy hisobot - bu biznes to'g'risida uchta hisobotning birlashtirilishi. Ularda pul oqimlari to'g'risidagi hisobot, daromadlar to'g'risidagi hisobot va kompaniya balansi mavjud. Uchalasi ham birgalikda biznesning sog'lig'i to'g'risida umumiy tasavvur hosil qiladi.
Moliyaviy hisobot nima uchun kerak?
Ular tashkilotlarning o'z tarixlarini ochib berishlari uchun vositadir. Barcha kompaniyalar ishlab chiqishi kerak bo'lgan to'rtta asosiy moliyaviy hisobot mavjud. Ular birgalikda tashkilotning kuchi va rentabelligini ko'paytiradi.
Ushbu bayonotlar, ya'ni hisobotlar kimdir biznesga sarmoya kiritishni so'raganda, ayniqsa muhimdir. Siz biznes qanday qilib pul ishlashini ko'rsatishingiz kerak bo'ladi - moliyaviy hisobotlar siz ularga ko'rsatadigan usul.
Moliyaviy hisobotlarni qo'llashdan maqsad
Moliyaviy hisobotning maqsadi buxgalteriya hisobi subyektining hisobot sanasidagi moliyaviy holati, hisobot davridagi uning faoliyatini moliyaviy natijasi va pul mablag‘larining harakati to‘g‘risidagi axborotni taqdim etish hisoblanadi. Biroq moliyaviy hisobot iqtisodiy qarorlar qabul qilish uchun foydalanuvchilarga zarur bo‘lgan barcha axborotni o‘z ichiga olmaydi, chunki hisobot asosan avvalgi voqealarning natijalarini aks ettiradi.
Moliyaviy hisobot quyidagilar uchun ham axborotni o‘zida mujassam etgan:
- Investitsiya qarorlarini va kreditlar berish bo‘yicha qarorlarni qabul qilish;
- Xo‘jalik yurituvchi subyektning kelgusi pul oqimini baholash;
- Xo‘jalik yurituvchi subyektga ishonib topshirilgan resurslar munosabati bilan uning resurslarini, majburiyatlarini baholash;
Rahbar organlarning ishini baholash.
Garchi har bir moliyaviy hisobot alohida ko'rib chiqilsa-da, ularning barchasi bir-biriga bog'liqdir. Balansda ko'rilgan aktivlar va passivlarning o'zgarishi, shuningdek, foyda va zarar to'g'risidagi hisobotda ko'rilgan daromad va xarajatlarda aks ettiriladi, natijada kompaniya foydasi yoki zarariga olib keladi.
Garchi har bir moliyaviy hisobot alohida ko'rib chiqilsa-da, ularning barchasi bir-biriga bog'liqdir. Balansda ko'rilgan aktivlar va passivlarning o'zgarishi, shuningdek, foyda va zarar to'g'risidagi hisobotda ko'rilgan daromad va xarajatlarda aks ettiriladi, natijada kompaniya foydasi yoki zarariga olib keladi.
Naqd pul oqimlari balansda ko'rsatilgan pul mablag'lari to'g'risida qo'shimcha ma'lumot beradi va ekvivalent bo'lmasa ham, daromadlar to'g'risidagi hisobotda ko'rsatilgan sof daromad bilan bog'liqdir.
Hech qanday moliyaviy hisobot butun voqeani aytib bermaydi. Biroq, ular birlashganda investorlarga juda kuchli ma'lumotlarni taqdim etadilar. Bu oqilona sarmoya kiritish haqida gap ketganda investorlar uchun eng yaxshi vosita.
Har bir korxona manfaatdor tomonlarga korxona qanday faoliyat yuritayotgani to'g'risida umumiy ma'lumot berish uchun yil yakunlari bo'yicha moliyaviy hisobotlarni tayyorlaydi.
Agar korxona bank bilan kredit berish imkoniyatlarini oshirmoqchi bo'lsa yoki kengaytirish uchun kapital jalb qilmoqchi bo'lsa, u moliyaviy chorakning oxiri yoki so'nggi oy uchun moliyaviy hisobotlarni taqdim etadi.
moliyaviy hisobotlarni aniqlovchi elementlar
Moliyaviy holatni aniqlash bilan bevosita bog‘liq elementlar bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: aktivlar, majburiyatlar, xususiy kapital, rezervlar, daromadlar va xarajatlar. Ular quyidagi tarzda aniqlanadi:
1. Aktivlar — subyekt nazorat qiladigan, kelgusida ulardan daromad olish maqsadida avvalgi faoliyat natijasida olingan iqtisodiy resurslardir.
2. Majburiyatlar — shaxsning (qarzdorning) boshqa shaxs (kreditor) foydasiga muayyan harakat amalga oshirish, masalan, mol-mulkni topshirish, ishni bajarish, pul to‘lash va boshqalar yoxud muayyan harakatdan tiyilib turish majburiyatidir, kreditor esa qarzdordan o‘z majburiyatlarini bajarishini talab qilishga haqlidir;
3. Xususiy kapital — subyektning majburiyatlarni chegirib tashlagandan keyingi aktivlaridir;
4. Rezervlar — kelgusida muayyan xarajatlarga yo‘naltirilishi mumkin bo‘lgan xususiy kapitalning bir qismidir;
5. Daromadlar — hisobot davrida aktivlarning ko‘payishi yoxud majburiyatlarning kamayishidir;
6. Xarajatlar — hisobot davrida aktivlarning kamayishi yoxud majburiyatlarning ko‘payishidir;
7. Moliyaviy natijalar — xo‘jalik yurituvchi subyektning foyda yoki zarar shaklida ifodalangan faoliyatining yakuniy iqtisodiy yakunidir.
