Montessori pedagogikasi

NAZORAT SAVOLLARI:
1. Boshlang`ich mantiq, qo'l motorikasi, tasavvur, kuzatuvchanlik, chaqqonlikni nechta shakllanishi uchun xizmat qiladi ?
2. Montessori pedagokikasi qanday tarbiyalash usuli hisoblanadi?
3. Qaysi jarayon bolani ko'z bilan chamalash, diqqatni jamlash xususiyatlari, irodasini taraqqiy ettirishiga yordam beradi?
4. Innovatsiya bu?
5. Montessorining muhim antropologik kuzatishlaridan biri nima edi?


10-mavzu. Zamonaviy ta‘lim makonida Montessori usulidan foydalanish.
Reja:
1. Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarining integratsiyalashgan ta‘lim maydonida nogiron bolalarni qamrab olish uchun Montessori muhitining imkoniyatlari.


Tayanch so’z va iboralar: Maktabgacha ta‘lim, integratsiyalash, qamrab olish, Montessori pedagogikasi, g’oyalari, bolalarni tarbiyalash, konseptual yondashuv, Montessori pedagogikasini amaliyotda qo’llash, bola, ong, individ, mashq, metodika.


Maktabgacha ta‘lim tashkilotlarining integratsiyalashgan ta‘lim maydonida nogiron bolalarni qamrab olish uchun Montessori muhitining imkoniyatlari. Barcha bolalar etnik, madaniy yoki ijtimoiy kelib chiqishi, shuningdek, har qanday alohida muammolar, nogironlik yoki og'ishlardan qat'i nazar, kelib chiqishidan qat'i nazar, birgalikda maktabga borish huquqiga ega. Barcha bolalar yonma-yon o'sib, bir-biridan o'rganishga loyiqdir. Biz barcha bolalarimiz va yoshlarimiz jamiyatimiz tomonidan taqdim etilgan ko'plab imkoniyatlar va imkoniyatlardan foydalanishini istaymiz. Bu munosib va mustaqil hayot uchun zarurdir. Alohida ehtiyojli bolalar va yoshlar uchun bu inklyuziya orqali amalga oshiriladi. Bizga odamlar, tashkilotlar, fondlar, korporatsiyalar, shtatlar va shaharlar birgalikda ishlashi kerak. Ushbu guruhlar samarali tarmoqlar orqali haqiqatan ham inklyuziv jamiyat sari harakat qilishlari kerak. Xususan, bolalar va o'smirlar uchun inklyuziv jamiyatda o'sish nogiron bolalar uchun ham, oddiy bolalar uchun ham o'zaro foydalidir, chunki ikkalasi ham inklyuziv jamiyatda hayotga tayyor.
Inklyuziyani boshqacha tushunish kerak. Nogironlik emas birinchi navbatda tabbiy tashxis qo'yish mumkin bo'lgan buzilish. Nogironlik ham ijtimoiy ahamiyatga ega oila va jamiyat ichidagi muammo va shuning uchun unga bog'liq ijtimoiy muhit sharoitlari. Bu odamlarning moslashishi haqida emas normal darajaga yoki mavjud tuzilishga mos keladi. Aksincha, inklyuziya tuzilmalarni, muassasalarni har tomonlama qayta tashkil etishni talab qiladi, va amaliyotlar. Inklyuzivlik maktabda, ishda, mahallada, siyosatda; qisqasi, hayotning barcha sohalarida. Faqat jamiyat haqiqatda bo'lganda inklyuziv, barcha odamlar kabi nogironlar ham qila oladimi? inson huquqlari va kafolatlangan erkinliklaridan foydalanish. So'nggi hisob-kitoblarga ko'ra, insoniyatning taxminan 10 foizi, ya'ni Dunyo bo'ylab kamida 700 million kishi - nogironlik bilan yashaydi. Agar nogironlarning oila a'zolarini o'z ichiga oladigan bo'lsak, unda 2,5 milliard odam bevosita yoki bilvosita zarar ko'rganini ko'ramiz.
[1968 yilda taniqli nemis pediatri doktor Teodor Xellbryugge birinchi inklyuziya bo'yicha dizaynni ochdi. Germaniyaning Myunxen shahridagi dunyodagi maktab. Ushbu maktab Aktion deb nomlangan Sonnenschein (The Sunshine Project) butunlay yangi tushuncha edi nogiron bolalarning rivojlanishiga yordam berish uchun Montessori ta'limi va tibbiyotni birlashtirish. Doktor Hellbrügge hamkorlik qildi Mario Montessori bilan ta'limga ushbu yangi yondashuvni yaratishda
oddiy bolalar bilan birgalikda nogiron bolalar. Inklyuzivlikka Montessori yondashuvi terapevtik ta'lim berdi ijtimoiy inklyuziv doirasida nogiron bolalar uchun dastur maxsus va odatiy bolalarga birgalikda foyda keltiradigan sinf jamoasi. Taxminan yarim asr o'tgach, Action Sonnenschein qoladi inklyuziv Montessori ta'limning kashshof modeli.]
Doktor Hellbrügge pediatriyaning yangi bo'limini ixtiro qildi, u
Ijtimoiy pediatrik rivojlanish reabilitatsiyasi deb ataladi. Ijtimoiy pediatriya
salomatlik va optimal rivojlanish shartlarini muhokama qiladi va
rivojlanish buzilishlari va disfunktsiyalarini ko'rib chiqadi. Empirik foydalanish
va ilmiy dalillar, ijtimoiy pediatriya chastotasini tekshiradi va bog'liq bo'lgan salomatlik va rivojlanish buzilishlarining taqsimlanishi ijtimoiy (ayniqsa, oila) va tabiiy muhitga. Ota-onalarning faoliyati va mas'uliyati nafaqat toqat qiladi, balki
kerakli va terapiyaga qo'shilishi kerak.
Ijtimoiy pediatriya markazlarining asosiy e'tibori ularni reabilitatsiya qilishga qaratilgan uzoq muddatli sog'lig'i buzilgan bolalar va yoshlar va ularning aqliy, ma'naviy va ijtimoiy rivojlanishiga yordam berish uchun mo'ljallangan.
Ushbu maqsadlarga erta tashxis qo'yish, terapiyani erta boshlash, va erta ijtimoiy integratsiya.
Ijtimoiy pediatriya markazlari quyidagilar uchun javobgardir:
• fanlararo tibbiy diagnostika, davolash kasallikning/disfunktsiyaning eng erta bosqichiga moslashtirilgan rejalashtirish va davolashni optimallashtirish har bir bolaning yoki yoshning rivojlanishi;
Myunxen bolalar markazi
• Inklyuziya uchun Montessori modeli
• tibbiy, psixologik, terapevtik, ijtimoiy va ma'rifiy faoliyatni muvofiqlashtirish;
• shaxsiy rivojlanish va mustaqillikka ko'maklashish
bolalar va o'smirlar;
• oila resurslarini mustahkamlash; va
• ijtimoiy integratsiyani ta'minlash va optimallashtirish
oilada va ijtimoiy muhitda.
Ushbu yaxlit yondashuv to'liq ishtirok etish va minnatdorchilikka olib keladi bola, ularning oilalari va ijtimoiy muhit. Ijtimoiy pediatriya markazi o'zining fanlararo maxsus dizaynidan foydalanadi. Maqsad - ta'minlash ta'sirlangan bolalar va ularning oilalari ehtiyojga asoslangan tarmoq va mutaxassislar. Agar biz ijtimoiy muhitni faol jalb qilish uchun muvaffaqiyat qozonsak, tug'ma yoki bolalar uchun noyob imkoniyat mavjud umr bo'yi taqdirdan qochish uchun erta orttirilgan disfunktsiyalar va buzilishlar nogironlik va bolalarni istisno qilishdan himoya qilish.
Erta bolalik davrida yuqori moslashuvchanlikning noyob imkoniyatlari rivojlanish bosqichlari ijtimoiy pediatriya uchun boshlang'ich nuqta edi.
Markazlari boshidanoq erta tashxis qo'yish va erta boshlash uchun rivojlanish xavfi va rivojlanish buzilishlari uchun terapiya.
Endi biz nafaqat dastlabki tajribalarning muhimligini, balki ko'ramiz ijtimoiy muhit bilan murakkab o'zaro ta'sir natijasida bolaning rivojlanishini tushunish. Biz doimo bolaga o'z shaxsiyatiga erishishga yordam berishning yangi usullarini izlash va noyob salohiyat. Asosiy urg'u identifikatsiyalash tushunchalaridir [tan olish, qayd etish] erta psixo-ijtimoiy nuqsonlar va/yoki rivojlanish xavfi, balki yangi tushuncha va empiric nuqtai nazaridan terapiya usullarining xilma-xilligini baholash oilaga yo'naltirilgan ko'rinish.
Tarbiyachi bola bilan ishlashda, bolaning qiziqishini uyg`otish hamda bu bilan bolani mehnatga o'rgatish, ko'pchilik bilan ishlashga odatlantirish, bolalarda nafosat hissini tarbiyalash kabi harakatlarini rivojlantirishdir. Mariya Montessori metodi bolani tabiiy sharoitlarda kuzatish va u qanday bo'lsa shundayligicha qabul qilishga asoslangan.
Mariya Montessori Italiyada tug`ilgan bo'lib, u o'z mamlakati tarixida birinchi ayol –doktor bo'lgan. U o'zining ilk faoliyatini rivojlanishda orqada qolayotgan bolalar bilan boshlagan. Mariya Montessori ko'p yillik tadqiqotlar asosida, bolaning o'ziga xos jismoniy ehtiyojlari uning intellektual rivojlanishi bilan mos kelishini tushundi. Montessori maktabida tarbiyalanuvchilarning ko'pchiligi aqliy rivojlanishi sust, ijtimoiy moslashuvda qiynaladigan bolalar bo'lishgan. U qo'llagan metodlardan butun dunyo pedagoglari keng foydalanadilar. Mariya Montessorining pedagogik uslubidan foydalanadigan ta'lim tashkilotlari bolalarning alohida kichik sayyorasi bilan taqqoslanishi mumkin, u yerda buyruqlar uchun o`rin yo'q. Shu bilan birga, bolalar o'zlarining his-tuyg'ularini tushunishadi, mustaqillikka ega bo'lishadi va ichki masalalarni hal qilishadi. Hech kim va hech narsa kichik bir odamning qobiliyatini rivojlanishiga to'sqinlik qila olmaydi.
Montessori fikricha, bolalarga o`zimizdagi barcha yaxshi narsalarni berishimiz bizdan-da yaxshi va mukammalroq bo’lishlariga zamin yaratadi. Bolalarga yaratilgan barcha shart-sharoit, narsa-buyum ularning ruhiyatini tinchlantiruvchi bo`lishi kerak”. Ta'limning an'anaviy metodlari pand berib turgan bir paytda, Montessori yo'nalishi bolalar rivojlanishiga o'ziga xos yondashuv nazariyasini ilgari surdi. Mariya Montessori metodikasining afzallik tomoni shundaki, ta'lim-tarbiya jarayonida - diqqat markazda, asosiy e'tiborda faqat bola turishi kerak. U faqat Bola-atrof - muhit – pedagog tizimi asosida ish ko'rishni nazarda tutadi.
Bola zavq bilan biror o'yinni o'ynayotgan paytda boshqa mashg`ulotga chalg`itish Montessori pedagogikasiga zid. «Bolani majburlamang, bolaning erkin faoliyat yuritishi uchun imkoniyat bering, eng asosiysi hamma narsa bola uchun qiziqarli bo'lishi lozim» - deydi Mariya Montessori. Doktor Montessori bolaning mustaqil rivojlanishi uchun tabiiy maxsus sharoitlar yaratdi. U ta'limda pedagogning o'rnini o'zgacha talqin etgan. Uning faoliyati ta'lim berish emas, yo'naltirishdan iborat bo'lishi lozimligini uqtirgan. Shuning uchun “o'qituvchi” so'zi o'rniga “rahbar”iborasini qo'llagan.
Mariya Montessori bola qanday bo'lsa shundayligicha qabul qilishga harakat qilgan. Montessori metodi bolaga bilish, o'rganish faoliyatini oson o'zlashtirishga yordam beradi, malaka va qobiliyatlarini taraqqiy ettiradi, matematik tasavvurlarini kengaytiradi. Montessori metodikasiga asosan, bola o'ziga yoqqan, o’zi uchun qiziqarli bo'lgan mashg`ulotini tanlash erkinligiga ega bo'ladi, bolada mustaqillikni va o'ziga bo'lgan ishonchni rivojlantiradi. Bilimni faoliyat orqali mustaqil olishga o'rgatadi. O'z–bilim malakalalarini takomillashtira borib, bolada mustaqillik va o'ziga ishonch ham rivojlanadi. Montessori metodi bolada ta'lim jarayoniga tabiiy intilishni yuzaga keltiradi. Ta'limning keyingi bosqichiga dadil, ishonch bilan o'tishga zamin tayyorlanadi. Bolaga uni o'rab turgan muhit o'qituvchilik qiladi. Montessori maktabida bola maxsus ishlab chiqilgan materiallarga tayanib bilim oladi. Ular sodda, qiziqarli, bolani mustaqil ishlashga undaydi. Ulardan foydalanganda bola uchun o'z xatolarini o'zi tuzatishiga imkoniyat yaratiladi.
Bolaga uning xatolari haqida kattalarning hadeb ta'kidlayverishi bo'lmagach, o'z–o'zidan uning dadilligi, mustaqilligi oshib boradi. Montessori mashg`ulotlarida bolalar o'zaro musobaqalashmaydi. Mariya Montessori metodi tabiiyligi va mukammalligi bilan boshqa usullardan farq qiladi. Hozirgi kunda ommalashgan bu usul bolalarni jismoniy va ruhiy rivojlanishlarida katta ahamiyat kasb etmoqda.
I.A.Karimov ta'kidlaganidek: «Erkin fuqaro, ongli yashaydigan, mustaqil fikrga ega bo'lgan shaxs ma'naviyatini shakllantirish bizning bosh milliy g`oyamiz bo'lishi zarur». Mariya Montessori texnologiyasi aynan shu fikrga asoslanadi.
Montessori metodining boshqa metodlardan farqi shuki, bola shaxs sifatida shakllanishiga zarur barcha shart-sharoitlar hisobga olingan. Har bir bola erkin holda ko'ngli istagan narsalarni tanlashi, ular bilan hohlagancha ishlashi mumkin.
Montessori metodiga ko'ra ijodiy rivojlantiruvchi muhit – maxsus jihozlangan xona, shakllangan bolalar guruhi, rivojlantiruvchi jihozlar, malakali tarbiyachidan iborat. Imkon qadar bolalar uchun mo'ljallangan xona va jihozlar yorqin, tabiiy ranglarda bo'lishi, boladagi chiroyli narsalarga nisbatan muhabbat uyg`otib, badiiy didini taraqqiy ettirishga xizmat qilishi lozim. Xonani jihozlashdan tortib, to tarbiyachining tashqi ko`rinishigacha bolani tarbiyalovchi vosita hisoblanadi.
Montessori metodikasida mayda va yirik motorikani rivojlantiruvchi, tabiat bilan tanishtiruvchi, nutq o'stirish mashg`ulotlari uchun xonalar maxsus jihozlanadi.
Montessori ta'limi quyidagi bo'limlarda:

• 
  amaliy xayotga tayyorgarlik mashqlari
  
• 
  sensorik tasavvurlarni rivojlantirish
  
• 
  nutq o'stirish, o'qish va yozishga o'rgatish
  
• 
  matematika
  
• 
  fazoviy bilimlar
  
• 
  Tasviriy faoliyat
  
• 
  laboratoriya
  

Barcha jihozlar bola yoshiga mos va ochiq joyda joylashgan bo'lishi kerak.
Montessori 5-10 yoshli bolalardan iborat 30-50 kishilik katta guruhlarda ishlagan. Pedagogning roli bolalarning mashg`ulligiga e'tibor berishdan iborat bo'lgan. Shuningdek, og`zaki izohdan juda kam foydalanilgan. O'sha paytda o'ylab topilgan o'yinlardan hozir ham foydalanish mumkin. Montessori o'yinlaridagi harakatlar va usullar juda ko'p vaqt oldin deyarli 100 yildan avval o'ylab topilgan. Tabiiyki, ularning hammasi ham hozirgi bolalarga to'g`ri kelmaydi.
Montessori pedagogik tizimini tahlil qilish va ko'p yillik xorijiy tajriba shuni ko'rsatadiki, uning ko'pgina pedagogik shartlariga ko'ra, Montessori pedagogikasi hayratlanarli darajada maxsus pedagogika tamoyillari va texnologiyalari bilan chambarchas bog'liqdir. Integratsiya ayniqsa Montessori sinfida yoki guruhida muvaffaqiyatli ekanligi aniqlandi. Darhaqiqat, har bir bolaning "individual ta'lim yo'nalishi" kontekstida ta'lim dasturini o'zlashtirish qobiliyati normal rivojlanayotgan bolalar va nogiron bolalarni hamma uchun qulay bo'lgan barcha ta'lim sharoitlari bilan birlashtirishga, ijtimoiy ko'nikmalarni shakllantirishga va do'stona munosabatda bo'lishga imkon beradi. bolalar o'rtasidagi munosabatlar, o'qituvchi tomonidan boshqalardan ko'ra ko'proq muhtoj bo'lganlarga individual yordam ko'rsatish, har bir bolaning o'zi kerak bo'lgan vaqt davomida materialni takrorlash va mustahkamlash imkoniyati. Montessori pedagogikasining tarkibiy qismi maxsus pedagogika uchun juda muhimdir: bolaning sensorimotor rivojlanishiga katta e'tibor, uning nutqi va tafakkurini rivojlantirish, diqqatni jamlash va diqqat bilan ishlash qobiliyati, o'zini, o'z faoliyatini va faoliyatini nazorat qilish qobiliyati. xulq-atvor. Montessori pedagogikasi va maxsus pedagogikaning yakuniy maqsadlarining umumiyligi katta ahamiyatga ega: mustaqil, mustaqil, ijtimoiy faol va ijtimoiy moslashgan, madaniyatni mustaqil o'zlashtirish ko'nikmalarini o'zlashtirgan, ulardan o'z-o'zini rivojlantirish maqsadlarida foydalanadigan shaxsni tarbiyalash. uning atrofidagi hayotni rivojlantirish va uyg'unlashtirish. Germaniyada (Myunxen) bolalar uchun kompleks ta'lim tajribasi shuni ko'rsatdiki, bitta bolalar bog'chasi guruhida turli xil rivojlanish nuqsonlari bo'lgan 6 tagacha bola bo'lishi mumkin. Bolalar bir-biriga yordam berishadi va bu yordam orqali ularning mustaqilligi rag'batlantiriladi. Masalan, aqliy nuqsoni bo'lgan bola tayanch-harakat tizimiga ega bo'lgan bola bilan nogironlar aravachasini ag'daradi, kar bola ko'zi ojizlarga atrof-muhitda harakatlanishiga yordam beradi va hokazo. Xuddi shu yoshdagi an'anaviy guruhlar mavjud emasligi sababli, " tajribali bolalar o'rtasidagi ijtimoiy ta'lim jarayonlari. "va" tajribasiz "bolalar jamoasi a'zolari. Myunxen (Germaniya) va Dubna (Rossiya) shaharlarida oddiy bolalar, nogiron bolalar va iqtidorli bolalarni kompleks ta’lim va tarbiyalash tajribasi nafaqat rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar uchun, balki oddiy va iqtidorli bolalar uchun ham bunday jamiyatning muvaffaqiyati va sog‘lom ekanligini ko‘rsatdi. iqtidorli bolalar....
Montessori pedagogikasida tahsil olayotgan rivojlanishida nuqsonlari bo'lgan bolalar odatdagi maxsus maktabda o'qiyotgan tengdoshlaridan farqli o'laroq, imtihonlar, testlar, turli nostandart hayotiy vaziyatlarda tashvish va noaniqlik darajasini sezilarli darajada kamaytiradilar. Ular, shuningdek, diqqatni jamlashda oddiy bolalar bilan deyarli bir xil natijalarni ko'rsatadilar. Bolalarning o'zini o'zi qadrlashini o'rganishda sezilarli farqlar aniqlandi. Montessori maktablarining sobiq o'quvchilari, shu jumladan rivojlanishida nuqsoni bo'lgan bolalar o'z-o'zini past baholagan yoki umuman past bo'lgan. Ular kattaroq muvozanat, xotirjamlik, hayotga muvozanatli munosabat, yuqori qiziqish va o'rganish istagi, yordam berishga tayyorlik, ziddiyatli vaziyatlarni bartaraf etish qobiliyati, tashabbuskorlik va mas'uliyatni o'z zimmasiga olishga tayyorligi bilan ajralib turardi. Mavjud mahalliy va xorijiy tajriba shuni ko'rsatadiki, Montessori pedagogikasi sharoitida o'z tengdoshlariga qaraganda yaxshiroq va erta tarbiyalangan, yozish, o'qish va hisoblashni besh yoshga qadar o'zlashtirgan bolalarda o'rganishga bo'lgan qiziqish erta shakllanadi va ularda yo'qolmaydi. kelajak. Ushbu bolalar diqqatni, eshitishni, xotirani va boshqa aqliy jarayonlarni, maktab ta'limi uchun zarur bo'lgan ijtimoiy ko'nikmalarni jadal rivojlantiradilar, psixofizik, hissiy, ijtimoiy-psixologik darajadagi faoliyatni ixtiyoriy ravishda o'z-o'zini tartibga soluvchi insonparvar shaxsni shakllantirish uchun. Montessori pedagogikasi sharoitida rivojlanayotgan maktab va maktabgacha yoshdagi o'qishda qiyinchiliklar va aqli zaif bolalar intellektual jihatdan nazorat sinflari va guruhlaridan sezilarli darajada ustun turadilar, yuqori konsentratsiyani namoyon etadilar, juda faol, o'zlarini ishonchli his qiladilar. o'zlarining muvaffaqiyatlarida ular kamdan-kam hollarda ijtimoiy va ta'limdagi qiyinchiliklardan uzoqlashishga moyildirlar. Bularning barchasi alohida ta'limga muhtoj bolalar va o'smirlarga yordam berish sohasida maxsus pedagogikaning zaxiralari tugamaganligini aytishga imkon beradi.