Mövzu 1 Mikroiqtisadiyyatın predmeti və metodu. Plan

Bazara əsaslı surətdə daxil olmaq, necə deyərlər ona «yiyə­lənmək» strategiyasının mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bəzi firmalar öz əmtəələrinə rəqiblərinə nisbətən aşağı qiy-mət qoyurlar. Əmtəələrə aşağı qiymət qoyulması bazarın böyük bir hissəsini ələ keçirməyə, istehsal xərclərini aşağı salmağa və deməli, tədriclə qiymətləri ucuzlaşdırmağa imkan verir. Bundan başqa bazar çox həssas olduğuna və ucuz qiymət onun genişlənməsinə şərait yaratdığına, görə aşağı qiy-mətlərin müəyyən edilməsi qanunauyğun sayıla bilər.

Məhsul, əmtəə nomenklaturunun tərkib hissəsi ol-duqda qiy­mətin müəyyən edilməsinə yanaşma metodu dəyişir. Bu zaman firmalar yüksək mənfəət əldə edilməsinə imkan verən qiymət sistemi işləyib ha­zırlamağa çalışırlar. Müxtəlif əmtəələr tələbat və xərc nöqteyi-nə­zərin­dən bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olduqlarına və rəqabətlə qar­şılaşdıq­la­rına görə qiymətlərin müəyyən edilməsi olduqca çətindir. Bununla əla­qədar olaraq aşağıdakı halları nəzərdən keçirək.

Məlum olduğu kimi, hər bir firma bütöv əmtəə çe-şidi yaradır. Eyni bir əmtəə çeşidi hazırlandıqdan və satışa buraxıldıqdan sonra bunun təkmilləşdirilməsi prosesi baş-lanır və hər sonrakı modelin qiy­mə­ti əvvəlkindən kəskin surətdə fərqlənir. Məhz bunlara əsasən isteh­lakçılarda əmtəənin sonrakı modelinin yüksək keyfiyyətə malik olması barədə təsəvvür yaranır.

Firmaların əksəriyyəti əsas məhsullarla yanaşı, əlavə və ya yar­dımçı məhsullar da istehsal edirlər. Ona görə də firmalar həm də əlavə məhsulların qiymətlərini müəyyən etməlidirlər. Bu isə çox mürək­kəb məsələdir. Çünki belə məhsulların qiymətləri bir qayda olaraq yüksək olur və alıcıların tədiyə qabiliyyətinə uyğun gəlmir.

Sənayenin bəzi sahələrində elə ləvazimatlar da buraxılır ki, bunlar olmadan əsas məhsullardan istifadə etmək mümkün deyildir. Belə məcburi ləvazimatlara üzqır-xan üçün ülgüclər misal ola bilər. Çox vaxt əsas məhsulların istehsalçıları onlara aşağı qiymət, məcburi ləva­zi­matlara isə yüksək qiymət qoyurlar. Aydın məsələdir ki, məcburi ləva­zimatlar olmadan əsas məhsuldan istifadə edilməsi qeyri-müm­kündür. Eyni sözləri «Kodak» firmasının fotoapa-ratları haqqın­da da demək olar. Belə ki, firma fotoapa-ratlar üçün aşağı, plyonka üçün yuxarı qiy­mət qoyur və bu yolla daha çox mənfəət əldə edir.