Mövzu: 13. NƏQLİyyat logiSTİkasi plan: logiSTİkanin nəQLİyyata təSİRİ NƏQLİyyat nöVLƏRİNİn təSNİfati

6. MƏHSULGÖNDƏRMƏNİN BAZİS ŞƏRTLƏRİ

Alqı-satqı müqavilələrində nəqletmə ilə əlaqədar lo­gistik xərclərə təsir edən əsas elementlərdən biri məhsulgöndərmənin bazis şərtləri hesab olunur. Beynəlxalq praktikada məhsulgöndərmənin bazis şərtləri beynəlxalq standart­lara uyğun «İnkoterms - 2000» məhsulgöndərmə şərtləri (yer, müddət, nəqlet­mə üsulları, riskin bölüşdürülməsi, sığortalaşdırma) əsasında müəyyənləşir və həyata keçirilir. «İnkoterms –2000»- də məhsulgöndərmələrin 13 bazis şərtləri verilmiş və onların kodlaşdırılan adları BMT - nin Avropa İqtisadi Komissiyası ilə razılaşdırılmışdır. Bu bazis şərtləri gəmilərin fraxtası, yüklərin sığorta-laş­dırılması, yükdaşımalar zamanı məhsulların verilməsi və ya itirilməsi ilə bağlı meydana çıxa biləcək risklərin alıcı və satıcı arasında bölüşdürülməsi, gömrük rəsmiləşdirmələrinin yerinə yetirilməsi və yüklərin nəql edilməsi ilə əlaqədar digər işlər üzrə tərəflərin öhdəliklərini müəyyənləşdirir. Bazis şərtləri tərəflər arasında yüklərin nəql edilməsi sahəsində mübahisələrin yaranmasına şərait yaratmır və logistik dövrənin ilkin mərhələsindən son mərhələsinə kimi yük daşımalarda tərəflərin yerinə yetirəcəyi vəzifə və funksiyaları əvvəlcədən müəyyənləşdirir. Çünki, bir çox hallarda müqavilədə iştirak edən tərəflər müvafiq ölkələrin ticarət qaydalarında mövcud olan fərqli cəhətlər haqqında tam məlumata malik olmurlar. Bu isə öz növbəsində anlaşılmazlıqların, müba­hi­sələrin yaranmasına, məhkəmə araşdırma-larının aparıl-ması ilə bağlı vaxt və maliyyə vəsaitləri sərfinə, işgüzar münasibətlərin pozulmasına gətirib çıxarır. Bu qəbildən olan problemlərin qarşısını almaq üçün Beynəlxalq Ticarət Palatası (International Chambers of Commerce) 1936-cı ildə Ticarət Terminlərinin Təfsirinin Beynəlxalq Qaydalarını işləyib hazırlamışdır. Bu qaydalar sonralar «İnkoterms - 1936» kimi məşhurlaşmışdır Beynəlxalq ticarətin müasir təcrübəyə uyğunlaşdırılması məqsədi ilə 1953-cü, 1967-ci, 1976-cı, 1980-cı, 1990-cı və 2000-ci illərdə «Inkoterms» - ə dəyişikliklər və əlavələr edilmişdir.

Vahid terminoloji aparatdan istifadə edilməsi sahəsində praktik təcrübənin toplanması nəticəsində onlar daha da təkmilləşdirilmişdir. Daha doğrusu, 1953; 1967; 1976; 1980; 1990 və 2000-ci illərdə bazis şərtlərində zəruri tələbdən irəli gələn əlavə və düzəlişlərin aparılması, onların vahid formaya salınması beynəlxalq praktikada müqavilələrin bağlanması proseduru ilə bağlı çətinlikləri aradan qaldırmışdır.

Qeyd olunmalıdır ki, «Inkoterms»-in imkanları alqı-satqı müqaviləsi bağ­lanmış tərəflərin satılan konkret məhsulların (məsələn, kompyüter proqram­ları kimi