Mövzu Entomologiya və kənd təsərrüfatı bitkilərinə zərərverən canlılar haqqında anlayış, onların növ tərkibi, çoxalma və inkişafı. Zədə və zərər. Plan

Mübarizə tədbirləri.
Zərərverici ilə mübarizədə aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilir.
1. Fillokseraya davamlı calaqaltı materiallardan istifadə edilməlidir.
2. Yeni salınan üzümlük sahəsi filloksera ilə yoluxmuş üzümlərdən ən azı 2-3 km aralı olmalı və yeni salınacaq sahəyə filloksera ilə yoluxmuş üzümlükdən axıb gələn su buraxılmalıdır.
3. Əkin materialı mütləq dezinfeksiya edilməlidir. Tənək çubuğu basdırılacaq yuvalara preparat istifadə olunması məsləhət görülür.
4. Vegetasiya dövrü torpağa heksaxlorbutadien verilməlidir. Preparat maye halındadır, zərərvericiyə qaz halında təsir edir.
Yazda, yaxud payızda metilxlorbutadien əsasən PRVN-2,5 markalı kotan-kultivatora qondarılmış FPÇ markalı fumiqatorla torpağa verilir. Zərərvericilərlə yoluxmuş tənəkliklərin hər hektarına 150-250 kq zəhər sərf edilir.
Həddindən artıq rütubətli olan və ya təzə suvarılmış torpaqlarda dərmanlama aparmaq olmaz, çünki torpağın rütubətli olması zəhərin buraxılmasına (qaz halına keçməsinə) mane olur. Ona görə də dərmanlama torpağın quru və qızmış vaxtı aparılmalıdır. Bu dövrdə torpağın temperaturunun 12-18⁰S olması əlverişlidir.
Metilxlorbutadien cərgə aralarında torpağın 15-20 sm dərinliyinə yeridilməlidir. Metilxlorbutadienin buxarı hava kütləsindən ağır olduğuna görə onun buxarı aşağı qatlara, yəni 4 m dərinliyinə qədər gedə bilir.
Torpağın fumiqasiyası nəticəsində tənəklərin filloksera ilə yoluxması kəskin surətdə azalır ki, bu da tənəyin inkişafına və məhsuldarlığına müsbət təsir göstərir.
Qeyd etmək lazımdır ki, metilxlorbutadienlə bir dəfə fumiqasiya aparmaqla demək olar ki, fillokseranı tam məhv etmək mümkün olmur. Bunu nəzərə alaraq mübarizə ardıcıl olaraq 3-4 ildən bir təkrar edilməlidir.
5. Tənəyin inkişafını sürətləndirmək məqsədilə bütün aqrotexniki tədbirlər həyata keçirilməlidir.
6. Daxili və xarici karantin tədbirlərinə əməl edilməlidir.
Bağ tor gənəi (Schizotetranychus pruni O.). Gənələr dəstəsinin (Acarina) tor gənələri (Tetranychidae) fəsiləsinə mənsubdur.
Yetkin fərd sarımtıl rəngdədir, 4 cüt ayağı vardır, uzunluğu 0,45-0,50 mm-dir. Yumurtası kiçikdir, 0,13-0,14 mm-dir. Yetkin dişi fərd tökülmüş yarpaqlar altında, tənəklərin çatlarında qışlayır. Yazda gənələr qışlama yerlərindən çıxaraq yenicə əmələ gəlmiş yarpaqlar üzərinə daraşaraq oradan tədricən (bütün yay dövründə) zərif cavan yarpaqlara keçirlər. Zərərverici yarpağın alt səthində tor quraraq, orada yaşayır və inkişaf edir.
Yazda dişi fərdlər bir qədər qidalandıqdan sonra yarpağın altında qurduqları torun telləri arasına yumurtalarını qoyurlar və 5-6 gündən sonra sürfələr çıxır. Sürfələr 10-15 gündən sonra cinsiyyətcə yetişir. Bir nəslin inkişafı 15-20 günə başa çatır. zərərvericinin ən çox miqdarına isti aylar olan iyul və avqust aylarında təsadüf edilir. İl ərzində 7-8 nəsil verir.
Gənələr yarpaqların şirəsini sorduqda xlorofill dənələri parçalanır, su azalır, fotosintez prosesi zəifləyir və zülalın miqdarı azalır. Gənələrlə yoluxmuş yarpaqlarda sarı və qırmızı ləkələr əmələ gəlir. Belə zədələnmiş yarpaqlar inkişafdan qalır və quruyaraq tökülürlər.
Orta və zəif tüklü yarpaqları olan üzüm sortları gənələrlə daha çox yoluxur və orada tor qurub yaxşı yaşaya bilir. Sıx tüklü və tamam tüksüz olan üzüm sortlarında gənə tor qura bilmədiyindən inkişaf edə bilmir.
Şiddətli yoluxmuş üzüm tənəklərində məhsul itkisi 30-40%-ə qədər azalır, eləcə də şəkərin miqdarı gilələrdə 1-3% azalır.