Mövzu: Mеhmanхana fəaliyyətinin tariхi inkişaf mərhələləri Plan

3. Bronlaşdırma bölməsi mehmanxanada əsas bölmələrdən biridir. 
Bir  sıra  otellərdə  bu  bölmənin  meneceri  qəbul  və  xidmət  şöbəsinin 
direktoruna  tabedir  və  baş  inzibatçı  kimi  eyni  səlahiyyətə  malikdir.  Qonaqlarda 

 
73
otel  haqqında  təəssüratı  bu  bölmənin  işçiləri  yaradır.  Onlar  müştəri  ilə  telefon 
danışığı apararaq ilk ünsiyyət yaradır və nömrə sifarişlərini qəbul edirlər. 
Müştəri ilə telefon danışığı aparan işçinin telemarketinq səriştəsi və təcrübəsi 
olmalıdır  ki,  otelin  üstün  cəhətləri  haqqında  inandırıcı  məlumat  verə  bilsin. 
Bronlaşdırma bölməsi adətən 09:00-dan 18:00-dək işləyir. Bölmənin əsas vəzifəsi 
nömrələri  müştərilərə  yüksək  qiymətə  satmaqdır.  Lakin  müştəri  bunu  hiss 
etməməlidir. 
Mehmanxana nömrələrini sifariş etmək kanalları müxtəlifdir: 
1. Telefon, faks, kompüter sistemi, poçt, məktub, teleqramla; 
2. Korporativ  müştərilər  üçün  telefonla  sifariş  pulsuzdur  (ABŞ-da  bu 
telefonun nömrəsi 800-dür); 
3. Səyahətləri təşkil edən agentlik və ya firma; 
4. Mərkəzləşdirilmiş bronlaşdırma sistemi; 
5. Konfrans və simpoziumların təşkilatçıları; 
6. Turoperatorlar; 
7. Eyni şirkətin otelinin zəmanəti ilə; 
8. Aeroport telefonu ilə; 
9. Sifariş edən şəxsən otelə gəlir. 
Bronlaşdırma  bölməsinin  işindən  otelin  real  və  potensial  gəliri  asılıdır. 
Bronlaşdırma  bölməsinin  işindən  otelin  potensial  gəliri  asılıdır.  Bir  çox 
mehmanxana 
şə
bəkələrində 
bronlaşdırma 
sisteminin 
mərkəzləşdirilmiş 
bronlaşdırma  sisteminin  nömrələri  var.  Müştəri  pulsuz  telefon  danışığı  ilə 
mehmenxana  şəbəkəsinin  hər  hansı  bir  otelində  nömrə  sifariş  edə  bilər. 
Mərkəzləşdirilmiş bron sistemi şəbəkənin otelləri ilə dialoq aparır. 
Təsdiq  olunmuş  bron-otel  müştəriyə  xüsusi  təsdiqnamə  bildirişi  göndərərək 
nömrənin  sifarişini  qəbul  etdiyini  təsdiqləyir.  Adətən  bildirişdə  təsdiqnamənin 
nömrəsi  göstərilir.  Qonağın  gəlmə  və  getmə  vaxtı,  sifariş  etdiyi  nömrənin  tipi, 
qonaqların,  çarpayının  sayı  və  digər  göstərilə  bilər.  Qonaq  mehmenxanaya 
gələndə,  hər  ehtimala  görə,  təsdiqnamənin  bildirişini  özü  ilə  gətirməlidir. 
Zəmanətli  bronlaşdırma  müştəriyə  xüsusi  təsdiqnamə  ilə  sifariş  etdiyi  nömrəni 

 
74
almağa  zəmanət  verir.  Mehmanxana  müştərisinin  kredit  kartının  nömrəsini  qeyd 
etməklə  qonağın  gəlib-gəlmədiyindən  asılı  olmayaraq,  nömrənin  pulunun 
alınmasını  təmin  edir.  Zəmanətli  bronlaşdırmanın  digər  forması  depozit  (avans) 
ödəməlidir.  Otelin  nömrələri  boş  qalmasın  deyə  qonağa  təklif  olunur  ki,  avansla 
pulunu keçirsin (ya bir gün, ya bütün yaşayış müddəti üçün). 
Uniformada  qonaqlara  xidmət  göstərən  personalın  -  üzərinə  böyük 
məsuliyyət düşür, çünki mehmenxanaya daxil olan qonaqlarda ilk təəssüratı onlar 
yaradır. Bu bölməyə menecer rəhbərlik edir, şvetsarlar (qapıçılar), vestibülə baxan 
dəhliz  işçiləri,  konsyerjlər  ona  tabedir  (bəzi  mehmanxanalarda  konsyerj  baş 
inzibatçıya  tabedir).  Qonaqları  mehmanxanada  ilk  dəfə  qeyri-rəsmi  şvetsar 
qarşılayır.  O,  nəzərə  çarpan  uniformada  qapıda  dayanır  və  qonaqları  salamlayır, 
lazım olanda taksi çağırır,qonaqların maşından düşməsinə kömək edir, onların otel 
və  onun  ətrafı  barədə  suallarına  nəzakətlə  cavab  verir.  Şvetsar  mehmanxanaya 
daxil  olan  qonaqların  vizit  kartını  yoxlayır,  şəxsi  əşyalarını  oteldən  çıxaran 
qonaqlardan buraxılış vərəqəsini tələb edir. O, həmçinin vestibülün təmizliyinə və 
səliqə-səhmanına  fikir  verir,  otelin  işıq  reklamını  yandırır  və  söndürür.  Bu  işdə 
çalışanların adətən əlavə gəlir mənbəyi olur, qonaqlar onlara peşkeş , pul verirlər. 
Keçmişdə  ABŞ  otellərində  bu  vəzifə  atadan  oğula  keçirdi  və  hətta  bir  neçə 
min dollara satılırdı. Ehtimal olunur ki, bu vəzifə əlavə gəlir gətirir. 
Vestibülə  baxan  dəhliz  işçiəri  qonaqları  müşayiət  edir,  onların  yüklərini 
(baqajı)  nömrəyə  aparır.  Bu  işçilər  otel,  onun  ətrafı,  xidmət  bölmələri  haqqında 
məlumatlı  olmalıdır.  Qonaqlarla  daimi  təmasda  olan  bu işçilər  qulluq göstərməyi 
və xoş nəvazişli olmağı bacarmalıdır. Qonaqları nömrəyə  müşayiət edərək onlara 
nəyin  nəvaxt  və  necə  işlədiyi  haqda  məlumat  verirlər  (televizor,  kondisoner, 
telefon və s.necə, camaşırxana, restoran, üzgüçülük hovuzu nə vaxt işləyir və s.). 
Konsyerj xidməti də otelçilikdə əhəmiyyətlidir. 
Konsyerjlər* - uniformada olan xidmət personalıdır. Onları vestibüldə xüsusi 
masa arxasında və ya mərtəbədə görmək olar. 1936 - cı ilə qədər konsyerjlər otel 
işçiləri deyildi. Onlar müstəqil kiçik sahibkarlar (iş adamları) idi, oteldən yer alıb 
onun ərazisində fəaliyyət göstərirdilər. 

 
75
Mehmanxanaların iriləşməsi ilə konsyerj vəzifəsinə zərurət doğur. Bir sıra iri, 
dəbdəbəli otellər öz konsyerjlərinə malikdir. Belə ki, 800 nömrəli «Plaza Hotel» də 
(Nyu-York)  10  konsyerj  çalışır.  Onlar  qonaqlara  müxtəlif  xidmətlər  göstərir.  O 
cümlədən  ən  məşhur  teatrlara  bilet  alır,  restoranda  qonaq  üçün  stol  sifariş  edir, 
milli  restoranlar,  əyləncə  yerləri  haqqında  məsləhət  verir,  aviabiletlər  sifariş  edib 
alır,  nüfuzlu  qonaqlara  müxtəlif  xidmətlər  göstərir,  hətta  onlar  üçün  bazarlıq  da 
edir, işgüzar tapşırıqları yerinə yetirirlər. 
Konsyerjlər  qonaqların  bütün  istək  və  arzularını  yerinə  yetirməyə  çalışırlar. 
«Conde  Nast  Traveler»  jurnalı  konsyerjlər  arasında  sorğu  keçirərək  onların 
göstərdiyi  qeyri-adi  xidmətlərin  siyahısını  dərc  etmişdir.  Məsələn,  Madridin 
«Palace  Hotel»  mehmenxanasında  yaşayan  yapon  turistləri  öküzlərin  döyüş 
tamaşasına baxandan sonra Yaponiyada da belə tamaşa təşkil etməyi qərara alırlar 
və  konsyerjdən  xahiş  edirlər  ki,  toreador*  tapsın,  öküzlər  alsın  və  Yaponiyaya 
göndərməyi təşkil etsin. Konsyerj bu tapşırığın öhdəsindən məharətlə gəlir. 
Peşəkar  konsyerj  olmaq  üçün  otelin  bütün  xidmət  sahələrini  yaxşı  bilmək 
lazımdır, bir neçə xarici dil bilmək və ünsiyyətdə olmaq vacibdir. 
Konsyerjlərin peşəkar təşkilatı mövcuddur - U.P.P.G.H. (Union Professionalle 
des  Portiers  des  Grand  Hotels).  Bu  təşkilat  adətən  «Qızıl  açarlar»  («Clefs  d’or») 
adlanır.  Konsyerjlərin  uniformasında  bu  nişan-qızıl  açarlar  çarpaz  şəkildə  ilmədə 
vurulub. Bu təşkilatın 24 ölkə dən dörd mindən çox üzvü var. 
4. Təhlükəsizlik və inzibati təsərrüfat bölmələri 
Mehmenxanada təhlükəsizlik və inzibati-təsərrüfat bölmələrinin işi də onların 
nüfuzuna  təsir  göstərir.  Bu  bölmələrdə  fəaliyyət  göstərənlər  «gölgədə»  olsalar  da 
qonaqların təhlükəsizliyi və rahatlığı üçün çalışır. 
Mehmanxananın  təhlükəsizliyi  bölməsi  (security)-mehmanxananın  əsas 
vəzifələrindən  biri  qonaqların  və  onların  əmlaklarının  təhlükəsizliyini  təmin 
etməkdir. 
Qonaqları  oğrulardan,  dələduzlardan,  zorakıliqdan  qorumaq  məqsədilə 
mehmanxana  sahibi  və  əməkdaşları  qanun  üzrə  zəruri  ehtiyyat  tədbirləri 
görməlidirlər.  Qonağın  oteldə  yaşadığı  müddətdə  ona  dəymiş  ziyana  görə 

 
76
mehmanxana məsuliyyət daşıyır. Mehmanxanada baş verən xoşa gəlməz hadisələr 
(oğurluq,  dələduzluq,  zorakılıq  və  s.)  ona  nəinki  maddi  ziyan  vurur,  həmçinin 
nüfuzuna xələl gətirir. 
Buna 
görə 
mehmanxananın 
təhlükəsizlik 
ş
öbəsi 
aşağıdakıdakı 
problemlərləməşğul olur: 
− fövqəladə vəziyyət yaranarsa, buna cavab olaraq prosedurları işləyib 
hazırlamaq; 
− nömrələrin  gündəlik  təhlükəsizliyini  yoxlamaqla  nömrələrin  və  digər 
obyektlərin  açarların  nəzarətə  götürməklə,  kilidlərə  nəzarət  etməklə  oğurluğun 
qarşısını almaq; 
− otelin binasınına girən yolları nəzarətdə saxlamaq; 
− mehmanxanada  həyəcan-xəbərdarlıq  (siqnalizasiya)  sisteminin  zəruriliyini 
təmin etmək; 
− otelin ərazisini nəzarətdə saxlamaq; 
− otelin bayır tərəfdən işıqlandırılması; 
− telemonitor vasitəsilə müşahidə sistemi aparmalıdır; 
− mehmanxanada odadavamlı şkaflar və seyflər olmalıdır; 
− məlumatların mühafizəsini və qorunmasını təmin etməlidir. 
Fövqəladə  vəziyyətlərə  təhlükəsizlik  xidmət  adekvat  reaksiya  verməyə 
borcludur. Terrorizmin geniş yayıldığı müasir cəmiyyətdə bu, çox mühüm amildir. 
Mehmanxanalarda cinayətlər çox vaxt 19.00 ilə gecə 05.00 arasında baş verir. Bu 
vaxtlar işçilər öz yerlərində xüsusən mərtəbələrdə olmaya bilər. Son illərdə elekton 
kilidlərin  tətbiq  olunması  nömrələrin  təhlükəsizliyini  etibarlı  edib.  Plastik  açarlar 
baş  inzibatçının  ofisində  kodlaşdırılır  və  qonağa  verilir.  Bu  açarın  kodu  qonaq 
mehmanxanadan gedəndən sonra öz qüvvəsini itirir. 
Televizor monitorları vasitəsilə müşahidə aprılması nömrələrdə oğurluğun və 
oteldə qonaqlara qarşı zorakılığın sayını azaldıb. Gizli kameralar mehmanxananın 
dəhlizində,  vestibülündə,  kassirin  işlədiyi  yerdə,  mərtəbələrdə  və.s  yerlərdə 
qoyulur. 

 
77
Las-Veqasın  otellərində  təhlükəsizlik  məsələləri  xüsusən  aktualdır,  çünki  bu 
otellərin ərazisində yerləşən kazinolar milyonlarla dollar əməliyyat aparır. 
  Bu  otellərin  kompleks  təhlükəsizliyini  saxlamaqda  əsas  rolu  «Polaroid 
ID2000plus»  elektron  sistem  oynayır.  Bu  sistemdə  ən  yeni  texnologiya  və 
kompüter  şəbəsindən  istifadə  olunur.  Təhlükəsizlik  xidmətinin  ən  vacib 
məsələlərindən  biri  nömrələrin  açar  problemidir.Adətən  baş  inzibatçının  ofisində 
açarların surətləri olur və vaxtaşırı bu açarlar yoxlanılmalıdır. Şöbədə xüsusi jurnal 
olmalıdır ki, əməkdaşlar aldığı və verdiyi açarlara görə imza qoysunlar. 
  Bir çox otellərdə oğurluğun sayını azaltmaq və ya qarşısını almaq məqsədilə 
qonaqların  qiymətli  əşyalarını  saxladığı  seyfdən  başqa  hər  qonaq  otağında  seyf 
qoyulur. Bu seyfdən mürəkkəb sistemli müxtəlif kilidlərdən istifadə olunur. 
Inzibati-təsərrüfat bölməsi 
Mehmenxanada  işləyənlərin  sayına  görə  iri  olan  bölməyə  menecer  rəhbərlik 
edir.  O,  yaxşı təşkilatçılıq bacarığına  malik  olmalıdır.  Mehmanxananın  nömrələri 
təmiz,  səliqə-səhmanla,  yüksək  standartlara  cavab  verən  səviyyədə  saxlamaq  çox 
böyük məsuliyyət və dəqiqlik tələb edir. Qonaqlar arasında keçirilən sorğuya görə, 
nömrələrin təmizliyi və səliqə-səhmanı mehmanxananın nüfuzunu qaldırır. 
  Təcrübəli  və  səriştəli  mehmanxana  meneceri  öz  işində  bir  çox  qaydalara 
ə
məl etməlidir: 
− kadr  potensialında  səmərəli  istifadə  etməli  işçilər  arasında  vəzifə  bölgüsün 
düzgün aparmalı, məsuliyyəti bölüşdürməli və hər işçiyə konkret iş tapşırmalıdır; 
− menecer  tabeliyində  olan  işçilərə  qarşılıqlı  əlaqə  saxlayaraq  onların  işinə 
nəzarət etməlidir; 
− menecer dəqiqliyi və səliqə-səhmanı tələb etməlidir; 
− menecer  müntəzəm  inventarlaşma  aparmalı,  avadanlığın  və  onların 
qiymətlərinin siyahısının tutmalıdır; 
− menecer tabeliyindəki işçilərə nümunə olmalı, onları işə həvəsləndirməli və 
qiymətləndirməlidir; 
− qonaqların  və  rəhbərliyin  menecerin  qarşısına  qoyduğu  məsələlərdən 
yayınmamalı, təmkin göstərib həll etməyə çalışmalıdır; 

 
78
− menecer  işçilərin  təhsilinə  diqqət  yetirməli,  ixtisasartırma  kursları  təşkil 
etməli, 
− onların səmərələşdirici təkliflərinə diqqətlə yanaşıb qiymətləndirməlidir; 
− menecer çalışqan, təşəbbüskar işçiləri irəli çəkməli, onlara dayaq olmalıdır; 
− menecer bölmənin işini mehmanxananın digər bölmələri bacarmalı xüsusən 
inzibatçı, mühəndis-istismar, camaşırxana xidmətləri ilə həmahəng işləməlidir. 
Menecerin təlimatında 4 əsas vacib vəzifə aşağıdakılardır: 
1. Işçilərə rəhbərlik etmək. Avadanlıq və təchizatın nəzarətini təmin etmək; 
2. Qonaqların otaqlarının və mehmanxananın digər yerlərinin təmizliyinə və 
səliqə-səhmana diqqət etmək; 
3. Baş menecerin maliyyə siyasətinə uyğun bölməyə rəhbərlik etmək; 
4. Sənədləşdirmə. 
Bölmənin  menecerinin  iş  günü  saat  09.00-dan  18.00-a  qədərdir. 
Mehmanxananın  nömrələri  hər  mərtəbədə  plan-sxemdə  göstərilir.  Boş  olan 
nömrənin  qabağında  heç  bir  qeyd  olmur.  Nömrədə  qonaq  varsa,  SC  qeyd  olunur 
(nömrə  tutulub).  Qonaq  tezliklə  nömrəni  azad  edəcəksə,  SS  qeyd  olunur  (ezliklə 
boşalır),  o,  nömrənin  vaxtını  artırarsa,  AH  nişanı  qoyulur  (qalma  vaxtı  uzanır). 
Ə
gər  nasaz  və  xarabdırsa,  XX  (qəza  vəziyyəti)  nişanı  qoyulur,  çox  mühüm  və 
nüfuzlu qonağın nömrəsi VIP (çox mühüm qonaq) nişanı ilə qeyd edilir. 
  Amerika  otelçilik  normativinə  görə,  mərtəbədəki  hər  bir  xidmətçi  iş  vaxtı 
ə
rzində  17  nömrə  yığışdırmalıdır.  Məsələn,  mehmanxanada  258  nömrə,  10  lüks 
apartament  bu  nömrə  sayına  daxildir(lüks  apartament  iki  nömrə  əvəzi  sayılır). 
Deməli bölmənin sərəncamında 268 nömrə var. Ümumi nömrələrin sayından (268 
dolu  nömrələr)  gəlməyən  qonaqların  sayını  çıxmaq  lazımdır  (3  nömrəyə  qonaq 
gəlməyib)  alınan  rəqəmi  17-yə  bölmək  lazımdır  (17  normativ  rəqəmdir)  və 
bununla da həmin gün üçün işləyəcək işçilərin sayı bilinir. 

 
79
 
Ə
n  yaxşı  işləyən  mərtəbə  xidmətçilərinə  daimi  nömrələr  təhkim  olunur. 
Xidmətçilər  qonaq  otaqları  üçün  tədarük  olunmuş  ləvazimatı  arabalara  daşıyaraq 
hər  gün  dəyişirlər.  Qonaqlar  üçün  nəzərdə  tutulan  əşyalar  arabanın  üst  tərəfinə, 
otaq  üçün  lazım  olan  əşyalar  alt  rəfə  yığılır.  Bu  o  məqsədlə  edilir  ki,  otelin  bəzi 
qonaqları  nömrələr  üçün  nəzərdə  tutulmuş  əşyaları  suvenir  kimi  götürməsinlər. 
Xidmətçilər nömrələrin vəziyyəti haqqında bölmə menecerinə müntəzəm məlumat 
verməlidirlər. 
  Mehmanxananın tipindən asılı olaraq hər bir xidmətçi gündə 16-dan 20-dək 
nömrəni  səliqə-səhmana  salır.Boşalmış  nömrələrin  yığışdırılmasına  daha  çox  sərf 
olunur. 
  Saat  09.00-da  işə  başlayan  xidmətçi  bölmə  menecerində  qeyd  olunur, 
işləyəcək  otaqların  açarlarını  imza  qoyandan  sonra  alır  və  işin  axırında  qaytarır. 
Mərtəbə xidmətçisi əvvəlcə bronda olan (sifariş olunan) nömrələri yığışdırır, sonra 
ardıcıl olaraq qonaqların azad etdiyi nömrələr, daha sonra isə qonaqların yaşadığı 
nömrələr yığışdırılır. 
  Nömrənin  qapısı  üzərində  «Xahiş  edirəm  yığışdırın»  yaşıl  rəngli  lövhəcik 
asılarsa, xidmətçi, ilk növbədə, bu nömrəni yığışdırmalıdır. 
  Qırmızı  rəngli  lövhəcikdə  isə  «Xahiş  edirəm  narahat  etməyin»  sözləri 
yazılmış nömrəni xidmətçi daha sonra, münasib vaxtda yığışdırır. 
  Nömrəni  yığışdırıb  qurtarandan  sonra  isə  xidmətçi  su  kranlarını  bağlamalı, 
işığı söndürməli, bundan sonra nömrəni açarla bağlayıb bölmə menecerinə görülən 
işlər haqqında hesabat verməlidir. 
  Bir  çox  mehmanxanalarda  mərtəbədə  çalışan  xidmətçilərin  işinə  nəzərət 
edən  supervayzerlər  fəaliyyət  göstərir.  Onlar  nömrələrin  standartlara  uyğun 
mumi dolu n mr l r 
(10 l ks apartament daxil 
olmaqla) 
Dolu n mr l rin c mi 
G lm y n qonaqlar n n mr l ri 
Faktiki dolmu  n mr l rin c mi 
258 
10 
268 
3 
265 
265:17=16 

 
80
səviyyədə  yığışdırılmasını  təmin  edir,  qəbul  və  xidmət  şöbəsinə  boş  və  dolu 
nömrələr haqqında məlumat verirlər. 
  Bir  çox  mehmanxanaların  öz  camaşırxanaları  və  kimyəvi  təmizləmə 
xidmətləri  olur.  Burada  paltarlar,  döşəkağı,  mələfələr  yuyulur,  qurudulur  və 
ütülənir. 
Müasir  kompüterləşdirilmiş  maşınlar  bu  əməliyyatı  yerinə  yetirir.  Bu 
camaşırxananın xidmətindən həm otelin işçiləri, həm də qonaqlar istifadə edə bilər. 
Camaşırxana xidmətinin rəhbəri inzibati-təsərrüfat bölməsinin menecerinə hesabat 
verir. 
Lakin  köhnə  və  kiçik  mehmanxanalarda  camaşırxana  tikməyə  imkan 
olmadığına  görə  bu  otellər  öz  döşəkağı  və  mələfələrini  müqavilə  ilə  başqa 
camaşırxanalarda  yuduzdururlar.  Lakin  bunun  mənfi  cəhəti  ondan  ibarətdir  ki, 
başqa yerdə yuyulan döşəkağı və mələfələr keyfiyyətsiz olur. 
  Qonaqların paltarı yuyulanda onlara göstərilən xidmət yüksək səviyyədə və 
tez  bir  vaxtda  yerinə  yetirilməlidir.  Çirkli  paltarlar,  döşəkağılar,  mələfələr  və  s. 
arabalarla, ayrıca liftlə camaşırxanaya aparılır. 
  Inzibati-təsərrüfat bir çox fiziki və ağır işlərini süpürgəçi xadimələr görür. 
Onlar  otelin  ümumi  sahəsini  təmizləyir,  vestibülün  döşəməsini  silir,  xüsusi 
maşınlardan istifadə edərək xalçaları, xalça örtüklərini təmizləyirlər. 
5. Turistlərin qəbulu və xidmətinin təşkili 
  Turistlərin  keyfiyyətli  xidmətlərlə  təmin  etmək  üçün  mehmenxana 
müəssisəsi komfort, xidmətlərin səviyyəsi yüksək olmalıdır. Baş menecerin daimi 
və  səmərəli  nəzarəti  altında  bütün  şöbə  və  bölmələrin  birgə  səyi  ilə 
təkmilləşdirilmiş  forma,  üsul  və  yeni  texnologiyadan  istifadə  etməklə  turistlərə 
yüksək  keyfiyyətli  xidmət  göstərmək  olar.  Mehmanxananın  təchiz  olunmuş, 
birbaşa  giriş  qapısına  çıxan  əsas  yolu  olmalıdır.  Mehmanxanaya  bitişik  ərazi 
abadlaşdırılmalı  və  işıqlandırılmalıdır.  Mehmanxanaya  turist  gətirən  avtobosun 
mühafizəsi təmin olunmalıdır. 
  Mehmanxana  vestibülündə  turistlərin  qəbulu,  istirahəti  üçün  zəruri  şərait 
yaradılmalıdır. 

 
81
Mehmanxananın  reklamında  xidmətlərin  yerləşdiyi  yer,  iş  rejimi  və  s. 
haqqında məlumatlar verilməlidir. 
  Turistlərə xidmət göstərən mehmanxana personalı müvafiq peşəkar hazırlığa 
malik olmalı, xarici dil bilməli, nəzakətli, xoşrəftar, səliqəli xarici görünüşü olmalı, 
etik qaydalara, sanitar və gigiyenaya əməl etməlidir. 
  Mehmanxana personalı uniformada, yaxasında nişan öz iş yerində olmalıdı. 
Turistlərin  və  nümayəndə  heyətlərinin  mehmanxanada  qəbulu  üçün  əsasən  turist 
firmalarının və turistlərin passportu olmalıdır. 
Mehmanxanada  turistlərin  qəbulu  və  yaşayışı  turist  sənədlərində  və  vizada 
göstərilən  müddətdə  yerinə  yetirilir.  Turist  üzrsüz  səbəb  olmadan  turist 
marşurutundan  imtina  edərsə,  ona  artıq  xidmət  göstərilmir  və  kompensasiya 
verilmir (xidmət əvəzi). 
  Mehmanxanada  turistlərin  qəbulu  və  qeydiyyatı  qəbul  olunmuş  müvafiq 
qaydada aparılır. 
  Mehmanxanada  turistlər  müqavilədə  (mehmanxana  və  turist  firmaları 
arasinda  müqavilə)  göstərilən  qayda  üzrə  nömrələrə  yerləşdirilir.  Qrup  rəhbərinə 
ayrıca nömrə verilir. Müxtəlif qrup və ölkələrdən olan turistləri bir nömrədə yalnız 
onların  razılığı  ilə  yerləşdirmək  olar.  Turistlərə  qeydiyyatdan  sonra  vizit  kartları, 
baqaj  (yük)  birkaları  (turistin  soyadı  və  otağın  nömrəsi  göstərilir)  və  nömrənin 
açarı verilir. Turistlər birkanı çemodana özləri bərkidirlər. 
  Mehmanxana inzibatçısı, müvafiq qaydaya görə, 40 nəfərdən ibarət qrupu 15 
dəqiqəyə,  100  nəfərə  qədər  turist  qrupunu  40  dəqiqəyə,  100  nəfərdən  artıq  turist 
qrupunu  1  saat  ərzində  qəbul  edib  sənədləşdirməlidir.  Turistlərin  qəbul  və 
qeydiyyatının  vaxtını  azaltmaq  məqsədilə  inzibatçı  əvvəlcədən  otaqların 
nömrələrini və sayını turist firmasının nümayəndəsi olan bələdçi-tərcüməçiyə verir. 
  Qonaqları  qarşılayan  turist  firmasının  nümayəndəsi  avtobusda  yol  boyu 
qrupun rəhbəri ilə birlikdə hər nömrənin qarşısında turistin soyadını yazır və siyahı 
mehmanxanada inzibatçıya təqdim olunur. 
  Turistlər mehmanxana nömrələrini saat 12-də (yerli vaxtla) azad etməlidirlər 
və  lazım  gələrsə,  qrupa  2  və  ya  3  növbətçi  nömrə  verilir.  Bələdçi-tərcüməçi  və 

 
82
qrup rəhbəri nömrələrin açarlarının inzibatçıya təhvil verilməsinə kömək etməlidir. 
Mehmanxana  nömrələrində  buklet,  prospekt,  kağız,  konvert,  qələm,  əlavə 
xidmətlərin siyahısı, telefon nömrələri, ingilis və azərbaycan dillərində yanğından 
mühafizə yaddaşı və s. olmalidir. 
  Mehmanxanada nömrə fondu hər yeni qrupun gəlməsinə 2 saat qalmış hazır 
olmalıdır.  Mehmanxanada  nömrələrin  hazırlıq  vəziyyətinə  və  keyfiyyətinə 
mehmanxana rəhbərliyi məsuliyyət daşıyır. 
  Mehmanxananın  yüksək  dərəcəli  nömrəsində  döşəkağılar  və  mələfələr  hər 
gün, adi nömrələrdə üç gündən bir dəyişir. Dəsmallar nömrələrin dərəcəsindən asılı 
olmayaraq hər gün dəyişilir. 
  Iki  və  üç  yerli nömrələrdə  müxtəlif  rəngli  dəsmallar asmaq  tövsiyə  olunur. 
Hər  turistin  iki  çemodanı  və  yükü  pulsuz  daşınır.  Bundan  artıq  yükü  qiymət 
cədvəli  ilə  turist  ödəməlidir.  Turistlərin  yüklərinin  nömrələrə  daşınması  30 
dəqiqədən  artıq  vaxt  aparmamalıdır.  Bu  işə  mehmanxananın  inzibatçısı 
cavabdehdir. 
  Mehmanxanada  bütün  sutka  ərzində  mineral  sular,  şirələr,  şirniyyat,  çay, 
qəhvə,tütün məmulatları və suvenirlər satılmalıdır. 
  Mehmanxanada  turistlərə  xidmət  sahələrində  (bərbərxana,  rabitə,  restoran, 
kafe, bar və s.) ilk növbədə qulluq göstərilir. 
  Mehmanxanada  turistlərə  tibbi  yardım  göstərmək  üçün  mehmanxana 
rəhbərliyi  ərazi  üzrə  səhiyyə  idarəsi  ilə  müvafiq  müqavilə  bağlayır. 
Mehmanxanada  yaşayan  turistləri  təcili  tibbi  yardım  və  dərmanla  təmin  etmək 
pulsuzdur. 
Turistlərin  əşyalarını  qorumaq,  xarab  olmasının  qarşısını  almaq  məqsədilə 
aeroportda  turistlər  öz  əşyalarını  nəzərdən  keçirib  yoxlayır,  bundan  sonra  yüklər, 
çemodanlar və digər əşyalar maşında mehmanxanaya göndərilir. Xidmət personalı 
nəzarət etməlidir ki, turistlər mehmanxananı tərk edəndə əşyalarını yaddan çıxarıb 
mehmanxanada saxlamasınlar.  Əgər turist  əşyanı  yaddan  çıxarıbsa  akt tərtib edib 
əş
yanı təhlükəsizlik və ya rejim xidmətinə təhvil verir. 

 
83
−  Mehmanxanada  yaşayan  turistlər  daxili  nizam-intizam  qaydalarına  riayət 
etməlidirlər. 
−  Turist  və  ya  onun  nömrəyə  dəvət  etdiyi  qonaq  tərəfindən  mehmanxana 
ə
mlakına zərər dəyərsə, nömrədə yaşayan maddi məsuliyyət daşıyır. 
−  Nömrəni  tərk  edən  qonaq  pəncərələri,  su  kranlarını  bağlamalı,  işıq, 
radio,televizor söndürməli, otağın açarını inzibatçıya təhvil verməlidir. 
−  Turist nömrədə tezalışan və irihəcmli əşyaları saxlaya bilməz. 
−  Turist  istilik  cihazlarından  istifadə  etməməli  və  nömrədə  ev  heyvanları 
saxlamamalıdırlar. 
6. Idarəetmədə avtomatlaşdırma sistemi 
Bu sistemin  köməyilə  mehmanxananın daimi  qonaqları,  onların tələbələri və 
hesabları  haqqında,nömrələrin  bron  məlumatlarını  qəbul  etmək,  saxlamaq  və  s. 
ə
məliyyatlar mümkündür. 
Kompüterin  yaddaşında  olan  siyahıda  istənilən  qonaq  haqqında  məlumatı 
tapmaq  olar.  Bu  sistem  kompüter  proqramları  komplektindən  ibarətdir.Bu 
proqramlar  əsas  dörd  proqram  inzibatçiları  və  bölmələri  zəruri  məlumatlarla 
təminedir. 
−  Brondlaşdırma (nömrələrin sifarişinin qəbulu) bölməsini idarəetmə; 
−  Nömrələrin xidmətini idarəetmə; 
−  Qonaqlarla hesablamanı idarəetmə; 
−  Otelin ümumi məsələlərini idarəetmə; 
Otelin  yüzdən  çox  əməkdaşı  idarəetmənin  avtomatlaşdırma  sistemindən 
müntəzəm istifadə edib müxtəlif məlumatlar alır: 
1.  Brondlaşdırma (nömrələrin sifarişinin qəbulu); 
2.  Baş inzibatçının ofisi; 
3.  Kollektiv hesabların rəsmiləşdirilməsi; 
4.  Daimi qonaqlar haqqında məlumat; 
5.  Hesabların redakte edilmiş mətni; 
6.  Səyahətləri təşkil edən agentliklərin göstərdiyi xidmətlərin hesabı; 
7.  Turların rəsmiləşdirilməsi; 

 
84
8.  Inzibati-təsərrüfat məsələləri; 
9.  Gəlirləri idarəetmə; 
10. Kompleks proqramları yaratmaq və s. 
Iri  və  orta  mehmanxanalarda  inzibatçilar  mini-kompüterlərdən  istifadə  edir. 
«Marriot  Hotels»  şirkətinin  idarəetmə-avtomatlaşdırma  sistemi  IBM  173  Risk 
System/6000 əsasında yaradılıb. 
  Bu  sistem  dünyanın  müxtəlif  yerlərində  fəaliyyət  göstərən  250  oteli  əhatə 
edir. «Holiday Inn Worldwide» şirkəti 60 milyon dollar sərf edərək özünün 1600 
otelində idarəetmənin avtomatlaşdırma sistemini yaratmışdır. 
  Şirkətlərin  son  məqsədi  bronlaşmanın  qlobal  şəbəkəsini  yaratmaqdır. 
Mehmanxana  texnologiyası  üzrə  məşhur  mütəxəssis  Larri  Çervenanın 
hesablamasına görə, bronlaşdırmanın qlobal şəbəkələrinin yaradılması layihələrinə 
müxtəlif şirkətlər tərəfindən artıq 3 milyard dollar sərf olunub. 
  Mehmanxana  şirkətləri  aviaşirkətlərin  yaratdığı  əsas  kompüter  şəbəkələri 
olan  «Sabro»  («American  Airlines»)  və  «Apollo»,  («Inited  Airlines»,  «Uasir», 
«Air  Canada»  və  bir  sıra  Avropa  ölkələrinin  aviaşirkətləri)  və«Amedous» 
sistemlərindən  mehmanxanalarda  bronlaşdırma  üçün  istifadə  edir.«Amedous» 
geniş yayılmış bronlaşdırma kompüter sistemidir. «Amedous» sistemi dünyanın 
35000  otelində  bronlaşdırma,  mehmanxananın  yeri,  boş  nömrələrin  sayı  və 
qiymətləri  haqqında  dəqiq  məlumat  verir.  1995-ci  ilin  dekabrından  Rusiyada 
isifadə  olunan  «Açar»  bronlaşdırma  sistemi  Rusiyanın  40  şəhərini,  MDB  və 
Baltikyanı ölkələri əhatə edir. 
  Beynəlxalq  bronlaşdırma  sistemlərindən  biri  də  «Covla»  dır.  Bu  «Apollo» 
sisteminin  bir  variantıdır.  Bu  sistemə  görə,  dünyanın  hər  yerində  yerləşən  oteldə 
nömrə sifariş etmək olar. 
Bu sistemdən  «Rits Karlton»,  «Swissotel»,  «Pan  Pacific» kimi  mehmanxana 
şə
bəkələri istifadə edir. 
  «Hotel  and  Motel  Management»  jurnalının  apardığı  sorğuya  görə,  biznes 
işləri  ilə  əlaqədar  səyahət  edənlərin  65.2  %-i  ,  mehmanxanalara  sifariş  olmadan 
gəlir  və  nömrə  alır.  Qonaqlar  üçün  əsas  meyar  onun  yerləşdiyi  yer  və  nömrənin 

 
85
qiyməti  deyil,  mehmanxananın  təmizliyi,  səliqə-səhmanı  (91.1)  və  döşəmələrin, 
yastıqların  rahatlığıdır  (89.1%).  Kompüter  sistemi  ilə  müştərilərin  arzu-istək, 
tələbtəklifləri nəzərə alınır və yerinə yetirilir.Bu sistem mehmanxananın rentabelli 
işləməsinə və nailiyyət qazanmasına kömək edir. 

 
86
MÖVZU: 8. MEHMANXANA VƏ DIGƏR YERLƏŞDIRMƏ 
TIKILILƏRININ SƏCIYYƏSI 
PLАN 
1. Mеhmаnхаnаlаrın inşаsındа nəzərə аlınаn əsаs аmillər 
2. Müхtəlif təyinаtlı mеhmаnхаnаlаrın lаyihələndirilməsinin nоrmаtiv 
    əsаslаrı 
3. Mеhmаnхаnа müəssisələrinin əsаslı və cаri təmiri 
 
1. Mеhmаnхаnаlаrın inşаsındа nəzərə аlınаn əsаs аmillər 
Müasir  turist  bazarının  təlabatını  təmin  etmək  üçün  bir  sıra  mehmanxana 
tipləri mövcuddur. Mehmanxanada qonaqların rahatlığı üçün şərait yüksək və aşağı 
səviyyədə ola bilər. 
Mehmanxana  binası  çoxfunksiyalı  tikintidir  və  mürəkkəb  texnoloji 
avadanlıqla təchiz olunur. Mehmanxanalar memarlıq üslublarına görə seçilir. 
Mehmanxananın inşasında nəzərə alınan əsas amillər aşağıdakılardır: 
1.  Ümumi  mənzərənin  xüsusiyyətləri  qorunaraq  bina  ətraf  mühitə 
uyğunlaşdırılır; 
2.  Təbiət  və  iqlim  amilləri  -  havanın  hərarəti,  rütubəti,  yağıntıların  miqdarı, 
küləyin istiqaməti və sürəti nəzərə alınmalıdır; 
3.  Binanın memarlıq və konstruksiya lahiyələri çox qiymətli olmalıdır. Binanın 
planlaşdırılması onun istismarını əlverişli və faydalı etməlidir; 
4.  Menmanxana  lahiyələndirilərkən  onun  reklamı  nəzərə  alınmalıdır. 
Mehmanxananın zahiri görünüşü (fasad) qəşəng, cəlbedici və ya möhtəşəm 
olmalıdır; 
5.  Binanın  lahiyəsi  maksimum  rahatlığı  təmin  etməli  və  qonaqlara  yüksək 
səviyyədə xidmət göstərilməsi üçün şəraiti olmalıdır; 
6.  Bina  estetik,  texniki,  sanitar-gigiyena,  ekoloji  normalara,  tələblərə  və 
tövsiyələrə cavab verməlidir. 
7.  Binanın  inşası  zamanı  onun  faydalı  və  əlverişli  tikilməsinə  riayət  etmək 
lazımdır. 

 
87
Mehmanxananın lahiyələndirilməsi normativ və tövsiyəvi sənədlər əsasında 
aparılır.  Mehmanxana  lahiyələrində  binanın  ümumi  həcmi,  tikilinin  sahəsi, 
tikintinin,  materialların,  konstruksiyaların,  iaşə  müəssisələrinin  və  əlavə 
xidmətlərin,  mühəndis  avadanlığının  qiyməti,  otaqların  və  yerlərin  sayı  ciddi 
nizamlanır.  Mehmanxanalar  bir  çox  xassələrinə  görə  fərqlənir:  konstruksiyaların 
növü, ümumi tutumu, mərtəbələrin sayı, təyinatı, istismar üsulu və s. 
Konstruksiyaların  növünə  və  istifadə  olunmuş  materiallara  görə 
mehmanxanalar karkaslı, bloklu, monolit, yerli materiallardan və s. fərqlənir. 
Çoxmərtəbəli  mehmanxana  binası  tikilərkən  bir  çox  çətinliklər  ortaya  çıxa 
bilər, o cümlədən ekstremal vəziyyətdə insanların evakuasiya məsələsi. 
Komfortun səviyyəsinə görə beynəlxalq təcrübəyə istinadən mehmanxanalar 
ulduzların  sayına  görə  fərqlənir.  Komfortun  səviyyəsi  yalnız  mehmanxananın 
maddi  bazasının  vəziyyəti  ilə  deyil,  həmçinin  işçilərin  yüksək  xidmət  göstərmək 
qabiliyyəti ilə də qiymətləndirilir. 
Mehmanxananın  interyeri  (daxili  görünüşü)  estetik,  bədii  məna  daşımalı, 
binanın  funksional  təyinatına  cavab  verməlidir.  Mebellə  yanaşı,  yataq  dəstləri, 
xalçalar, xalça örtükləri və s. yüksək estetik səviyyədə olmalıdır. 
Binanın  texniki  istismarı  zamanı  onun  elementlərinin  (zirzəmilər,  divarlar, 
tavan, dam və s.) mütəmadi baxış keçirilir. 
Funksional  təyinatına  görə  mehmanxana  vestibül  (geniş  dəhliz  -  holl), 
yaşayış  və  qeyri-yaşayış  sahəsi,  qonaqların  qidalanması  üçün  nəzərdə  tutulmuş 
obyektlər, ticarət-məişət xidməti, idman və əyləncə ilə məşğul olmaq üçün yerlər, 
biznes  mərkəzləri,  konfrans  və  simpoziumlar  keçirmək  üçün  zallar  və  s.-dən 
ibarətdir. 
Vestibül  sahəsi  məsuliyyətli  yerdir  .Burada  qonaqlar  qarşılanır  və  yola 
salınır. 
Mehmaxananın yaşayış sahəsi qonaqların yataq nömrələrindən və nömrələri 
lazımi sanitar-gigeyenik səviyyədə saxlamaq üçün əlavə otaqlardan ibarətdir. 
Restoran,  bar  ,kafe  və  digər  yemək  obyektlərində  qonaqlar  qidalanmaqla 
yanaşı, habelə əylənə və ünsiyyətdə ola bilərlər. 

 
88
Idman  zalı,  üzgüçülük  hovuzu,  keqelban  və  s.  qonaqların  mehmanxanada 
xoş istirahətini təmin edir. 
Kino-konsert, banket, rəqs zalı qonaqların əylənmə yerləridir. 
Konfrans  zalı  ,  biznes  və  bank  əməliyyatları  üçün  nəzərdə  tutulan  otaqlar, 
sərgi salonları işgüzar adamların görüş yeridir. 
Mehmanxananın texniki və məişət işçilərin öz otaqları var. 
Mehmanxanaya  bitişik  ərazi  elə  olmalıdır  ki,  personalı  və  qonaqları  ətraf 
mühitin  təsirlərindən  (müxtəlif  səs-küydən,  avtomobillərin benzin tullantılarından 
və s.) qorusun. 
Mehmanxananın  reklamı  cəlbedici,  ətrafında  qonaqların  istirahəti  üçün 
yerlər, avtomobillər üçün dayanacaq olmalıdır. 
Mehmanxananın  vestibülündə  qonaqların  qeydiyyatı,  qəbulu  aparılır, 
müxtəlif xidmətlər göstərilir. 
Mehmanxananın  vestibülləri  müxtəlif  ölçüdə  olur  -  bir  yataq  yeri  hesabına 
0,3m
2
-dən  1,7m
2
-dək  .  Adətən  nüfuzlu,  dəbdəbəli  mehmaxanaların  vestibülü 
böyük və geniş olur. 
Pilləkən  və  lift  bloku,  asılqanlar  (qarderob),  şvetsarlar,  yükdaşıyanlar  və 
texniki-xidmət işçilərinin otaqları vestibül sahəsində yerləşir. 
Mehmanxanaların  yaşayış  sahəsi  hissəsinə  dəhlizlər,  qonaq  otaqları,  liftin 
qarşısındakı yer, mərtəbədəki personalın otaqları daxildir. 
Çoxmərtəbəli  mehmanxanaların  yaşayış  mərtəbəsi,  müxtəlif  planlı,  o 
cümlədən  bir  və  ya  bir  neçə  dəhlizli  ola  bilər.  Mehmanxanada  nömrələr  və 
dəhlizlər  arasında  ümumi  sahənin  bölünməsi  müxtəlifdir.  Nömrələrin  payına  13-
22% ayrılır. Mehmanxananın nömrəsi çoxfunksiyalıdır: otaq yaşayış, istirahət, iş, 
ünsiyyət  saxlamaq,  danışıqlar  aparmaq,  şəxsi  gigiyena  və  qida  qəbul  etmək  üçün 
yerdir. Otaqda qonağın şəxsi əşyaları saxlanır. 
Bildiyimiz  kimi,  nömrələr  otaqların  və  yerlərin  sayı,  sahəsinin  mebellə 
təchiz olunması əsasında da təsnif edilir. 
Mehmanxana  sənayesində  bir  və  ikiyerli  birotaqlı  nömrələr  daha  geniş 
yayılıb.  Nömrələrin  otaqları  funksional  sahələrə  bölünür.  Birotaqlı  birnəfərlik 

 
89
nömrənin ümumi sahəsinin 70%-i yaşayış üçün, 10%-i dəhlizə, 20% -i isə sanitar 
qovşağına aid olur. 
Bir  sıra  dövlətlərin  müasir  standartları  otaqların  döşəmə  sahəsinin  minimal 
ölçüsünə riayət etməyi tələb edir. 
Alman  standartlarına  əsasən  birotaqlı  birnəfərlik  komfort  nömrənin  ölçüsü 
16-18, iki nəfərlik otaq isə 20-21m
2
 olmalıdır. 
 
Komfort  səviyyəsinə  görə  nömrələrin  standart  ölçüsü 
 
Komfortun 
minimum 
səviyyəsi  
(1 ulduz) 
Komfortun 
min-dan 
yuxarı 
səviyyəsi  
(2 ulduz) 
Komfortu
n 
orta 
səviyyəsi 
(3 ulduz) 
Komfortu
n  yüksək 
səviyyəsi  
(4 ulduz) 
Lüks     
(5 ulduz) 
Ikiyerli nömrə 
10.5 
14.5 
18 
21 
26 
Nömrədə vanna otağı 
3 
3.5 
4 
6 
11 
Nömrələrlə  və  yardımçı 
yerlərlə əlaqə 
5 
7 
8 
9 
45 
Yaşayış yerləri, cəmi 
18.5 
25 
30 
36 
25 
Ə
lavə və xidməti yerlər 
7.5 
10 
15 
19 
70 
Cəmi bir nömrə 
26 
35 
45 
55 
35 
Cəmi bir yer 
13.5 
17.5 
22.5 
27.5 
 
 
 
Mehmanxanada  apartamentlər  ümumi  otaqların  10%-ni  təşkil  edir. 
Onların sayı, ölçüləri, sanitar qovşaqları, dəhlizləri və təyinatları çox müxtəlifdir. 
Mehmanxananın  işçi  və  mütəxəssisləri  turistlərə  yüksək  xidmət  göstərməklə 
yanaşı, mühəndis-texniki avadanlığın istismar qaydaları ilə tanış olmalı, mühəndis-
texniki  sistemlərin  dayanmadan  və  qüsursuz  işləməsinə  çalışmalı,  məişət-elektrik 
avadanlığın düzgün istismarına riayət etməlidir. 
Mehmanxanalar  müxtəlif  mühəndis  avadanlığı  ilə  təchiz  olunub. 
Mehmanxana  binasını  daimi  iş  rejimində  saxlamaq  üçün  müxtəlif 
texnologiyalardan  istifadə  edilir.  Burada  texniki  təhlükəsizlik  və  əməyin 
mühafizəsi qaydalarına riayət olunmalıdır. 
Su  təchizatı  sistemi  mehmanxananın  içməli  və  təsərrüfat-məişət  sularına 
olan  ehtiyacını  təmin  edir.  Bu  sistemlə  yanaşı,  habelə  isti  su  və  yanğından 
mühafizə sisteminin su təchizat borusu da mövcuddur. Mehmanxanaya daxil olan 

 
90
suyun  keyfiyyəti  və  hərəkəti  ölkə  standartlarına  uyğun  olmalıdır.  Suyun  məsrəfi 
soyuq və  isti su sistemləri  üçün  ayrılıqda hesablanır.  Bir qonaq  sutkada 300 litrə 
qədər su istifadə edə bilər. 
Mehmanxananın  isitmə  sistemi  su,  hava  və  ya  buxarla  ola  bilər. 
Mehmanxananın yaşayış sahəsi üçün adətən xüsusi isitmə sistemi mövcud olur. 
Elektrik sistemində adətən iki sxem nəzərdə tutulur: əsas mənbədən olan xətt 
və ehtiyat (qəza) xətti. 
Yanğından  mühafizə  sisteminə  sərf  olunan  xərc təxminən  turistin bir sutka 
üçün verdiyi qiymətin1%-ni təşkil edir. 
Mehmanxanada  yanğınlar  müxtəlif  səbəblərdən  olur:  siqaretdən,  elektrik 
avadanlığı  və  texnikasının  nasazlığı,  mətbəxdəki  hadisələrdən  və  s.  Aparılan 
tədqiqatlar  göstərir  ki,  yalnız  iri  otellərin  26,  orta  yerləşdirmə  imkanlarına  malik 
mehmanxanaların isə 11%-i tamamilə yanğından mühafizə qaydalarına əməl edir. 
Iri  və  orta  mehmanxanalar  avtomatlaşdırılmış  yanğından  mühafizə  sistemlərini 
yeganə etibarlı üsul hesab edirlər. 
Mehmaxanalarda  xəbərdarlıq  sistemləri  çoxməqsədli  audiosistemdən  ibarət 
olur.  Bu  sistemin  funksiyası  mehmanxana  personalına  fövqəladə  xəbərləri 
çatdırmaq, mikrofondan yazılmış məlumatları səsləndirmək, radioproqramların və 
digər xəbərlərin yayımı, musiqili fonun yaradılması və s.-dən ibarətdir. 
 
2. Müхtəlif təyinаtlı mеhmаnхаnаlаrın lаyihələndirilməsinin nоrmаtiv 
ə
sаslаrı 
Motellər,  bir  qayda  olaraq,  nəqliyyat  magistralları  boyunca  və  bilavasitə 
turist zonalarında yerləşir. Turist zonalarında motellər mehmanxanalar kimi əlavə 
xidmətlər    kompleksinin  təklif  edilməsi  imkanına  malik  olurlar.  Motellərin 
layihələndirilməsində  əsas tələb  nəqliyyat  yollarının  və  dayanacaqların  olmasıdır. 
Motel binaları adətən 1-2 mərtəbəli olur və kifayət qədər geniş sahə tutur. 
Motellərin  layihələndirilməsində  adətən  aşağıdakı  sahə  normaları  istifadə  
olunur: 
Iki nəfərlik otağın ümumi sahəsi: 23-28m
2 

 
91
Bir yer üçün nəzərdə tutlmuş norma:12-14m
2 
Motelin ümumi sahəsi 
Iki nəfərlik nömrə (avtomobil dayanacağı daxil olmaqla) 
Bir mərtəbəli bina olduqda - 60-79 m
2 
Iki mərtəbəli bina olduqda - 45-46m
2 
Kempinqlər  -  mətbəxi,  özünəxidmət  yeməkxanası,  ticarət  köşkləri, 
avtomobil  dayanacaqları  və  nəqliyyatın  yuyulması  üçün  nəzərdə  tutulmuş 
meydançası olan kottec və çadırlardan ibarətdir. Kempinqlər turistlər üçün ucuz və 
kütləvi  yerləşdirmə  müəsissəsidir.  Kempinq  üçün  ucuz  və  kütləvi  yerləşdirmə 
müəssisəsidir. Kempinq üçün ayrılmış sahələr aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir: 
nəqliyyatın girişi üçün abad yol, sahənin minimal enişliyi, küləkdən mühafizə üçün 
yaşıllıqların  və  ağacların  olması.  Bir  çox  ölkələrdə  standartlara  uyğun  olaraq 
kempinqləri  sahəsinə  və  komfort  səviyyəsinə  görə  dərəcələrə  bölürlər.  Bütün 
kempinqlərdə (dərəcəsindən asılı olmayaraq) enerji, su və kanalizasiya sistemlərin 
olması vacib sayılır. 
Kempinqlər əsas 4 dərəcəyə bölünür: 
1.  Tranzit  kempinqlərdə  minimum  komfort  olur  və  48  saatdan  artıq  qalmaq 
nəzərdə tutulmur. 
2.  Istirahət gününün kempinqləri adətən  kənd yerlərində yerləşir, fəal istirahət 
və idmanla məşğul olmaq üçün nəzərdə tutulur. 
3.  Məzuniyyətdə  olanlar  üçün  nəzərdə  tutulan  kempinqlər  turistləri  cəlb  edən 
rayonlarda yerləşir( dəniz ,çay, göl vəs.) və burada geniş məişət xidmətləri 
təklif olunur. 
4.  Turist  kempinqləri  turist  zonalarında  yerləşir  və  bu  tip  yerləşdirmə 
müəssisələri arasında yüksək komforta malikdir. 
Yerləşdirmə  vahidi  hesabı  ilə  (bir  çadır  və  avtomobil)  sahə  standartı 
Fransada 100, Almaniya və Niderlandda 120-150, ABŞ-da 800m
2 
Kempinqin  10%  ərazisi  avtoturistlərin  yerləşdirilməsi  üçün  nəzərdə 
tutulmalıdır.  Kempinqin  optimal  (münasib)  yerləşdirmək  imkanı  500-1500  nəfər 
arasında olur. 

 
92
Hər  bir  kempinqin  ərazisində  100  nəfər  hesabı  ilə  rahatlıq  və  şərait 
olmalıdır: 
-  hər bir yerləşdirmə vahidi 4 nəfərdən ibarət kottec və ya çadırdan ibarətdir. 
Kempinqlərdən 100-150 metrdən uzaq olmayaraq texniki sanitar qovşaqları, 
4  tualet,  4-5  əlüzyuyan,  2  duş,  qabların  yuyulması  üçün  2  qoşa  tas  (teşt), 
zibil yığmaq üçün 3 çən olur; 
-  paltarların yuyulması və ütülənməsi üçün otaq nəzərdə tutulur; 
-  kempinqlərin ərazisində idman və uşaqlar üçün oyun meydançaları yerləşir; 
-  bu ərazidə su təchizatı, kanalizasiya və çirkab suların təmizlənməsi sistemi 
olur. 
Kurort  mehmanxanaları  inşa  edilən  zaman  turistlər  üçün  abadlaşdırılmış 
çimərliklər  və  idman  qurğuları  və  idman  qurğuları  tikilməlidir.  Burada  yerlərin 
sayı mehmanxanadakı yerlərin sayına uyğun olmalıdır. Üzgüçülük hovuzu 250 m
2 
olmalı, istilik qurğusu ilə təchiz edilməlidir. 
 
3. Mеhmаnхаnа müəssisələrinin əsаslı və cаri təmiri 
Mehmanxana  və  bu  tipli  tikililərin,  mühəndis-texniki  avadanlığın  əsaslı  və 
cari təmirinə böyük diqqət verilməlidir. 
Binanın  konstruksiyasının,  mühəndis  avadanlığının,  hissələrinin  və  s. 
köhnəliyi  bütünlükdə  binanın  fiziki  köhnəlmə  dərəcəsi  və  xarakteri  ilə 
müəyyənləşdirilir. 
Mehmanxanada iki cür təmir aparıla bilər: əsaslı və cari təmir. 
Mehmanxana  binasını  və  mühəndis  avadanlığını  sistematik  və  vaxtından 
ə
vvəl dağılmaqdan qorumaq üçün aparılan təmir cari təmirdir. 
Mehmanxana    binasının,  mühəndis  avadanlığının  köhnəlib  dağılan  bir  sıra 
hissələrinin,  bəzi  konstruksiyalarının  bərpası  və  dəyişdirilməsi  əsaslı  təmirlə 
həyata keçirilir. 
Binanın bünövrəsi və daş divarları uzun müddətə hesablanır və davamlı olur. 
Avadanlığın əsaslı təmiri üzrə bütün işlər iki qrupa bölünür: 
-  kompleks əsaslı təmir bütün binanı və ya bir bölməni əhatə edir; 

 
93
-  seçilmə  üzrə  əsaslı  təmir  ayrıca  konstruksiya  elementlərinin,  mühəndis 
avadanlığının, binanın bir hissəsini əhatə edir. 
Mehmanxanada  çalışan  işçilər  turistlərə  keyfiyyətli  xidmət  göstərməkdən 
ə
lavə,  mehmanxananın  mühəndis-texniki  avadanlığının  yenidən  qurulmasını 
vaxtında  aparmalı,  bu  avadanlığın  fasiləsiz  və  qəzasız  işləməsini  təmin  etməli, 
otelə yüksək dərəcə verilməsinə nail olmalıdır. 
Mehmanxanaya  bitişik  ərazi  abadlaşdırılmalı,  asfaltla  örtülməli  və 
yaşıllaşdırılmalıdır. 

 
94
MÖVZU: 9. MEHMANXANA TƏSƏRRÜFATI VƏ REKLAM 
PLАN 
1.  Rеklаmın mаhiyyəti və funksiyаsı 
2. Informasiya və reklamın növ və formaları  
3. Mеhmаnхаnаnın ticаrət və firmа nişаnı 
 
1. Rеklаmın mаhiyyəti və funksiyаsı 
Dəqiq  və  müntəzəm  maliyyə  mənbələrinə  arxalanan,  məlumatın 
ödənişli  yayınma  üsulları  vasitəsilə  həyata  keçirilən,  qeyri-şəxsi 
kommunikasiya  forması  olan  reklam  mehmanxana  biznesində  mühüm  və 
ə
həmiyyətli yer tutur. 
Mehmanxana  təsərrüfatının  inkişafını  reklamsız  təsəvvür  etmək 
mümkün deyil, çünki marketinq strategiyasının həyata keçirilməsində reklam 
vacib şərtdir. 
Dünya mehmanxana sənayesində istifadə edilən reklam işinin əsaslarını 
dərindən  öyrənib  onların  effektli,  perspektivli  nümunə  və  metodlarını 
(üsullarını) əsas götərərək geniş istifadə etmək lazımdır. 
Reklam  -  mehmanxana  idarəolunmasında  (menecment)  əsas 
amillərdən biridir. Reklamın bir neçə anlayışı mövcuddur. 
ABŞ-ın  aparıcı  firmaları  üçün  reklam  kompaniyalarını  hazırlayan 
"McCan  Erricson  Inc"  şirkətinin  fikrincə,  "Reklam  yaxşı  təkrar  danışılan 
həqiqətdir". 
Müasir  reklamın  banilərindən  biri  kimi  tanınmış  Albert  Lasner 
demişdir ki, "reklam - ticarətin nəşr (çap) olunmuş formasıdır". 
Reklam  istehlakçılara  müxtəlif  vasitələrlə  çatdırılır.  Ənənəvi  kütləvi 
informasiya  vasitələrilə  yanaşı  (radio,  televiziya,  qəzetlər,  kataloqlar, 
bukletlər), reklamda poçt, kiçik dirijablar, videokassetlər, sərgilər və s. kimi 
vasitələrdən  istifadə olunur.  Insanları  məlumatlandırmaqla  reklam  malların, 
xidmətlərin  satılmasını  stimullaşdırır.  Reklam  insanlar  üçün  bələdçi  rolunu 
oynayaraq  xidmətlər,  mehmanxanalar,  onların  qiymətləri,  keyfiyyətləri, 

 
95
təyinatı  və  s.  haqqında  məlumat  verir.  Reklamın  keyfiyyətli  və  təyinatlı 
olması  üçün  mehmanxanalar  peşəkar  reklam  mütəxəssislərindən  istifadə 
edir. Mütəşəkkil maliyyə mənbələrinə arxalanan məlumatın ödənişli yayılma 
üsulları vasitəsilə olan qeyri-şəxsi kommunikasiya növünə reklam deyilir. 
Marketinq  strategiyasının  həyata  keçirilməsində  reklam  mühüm 
ə
həmiyyət kəsb edir. 
Reklamın bir neçə tərifi mövcuddur: 
• Xarici reklam - xarici dövlətlərin bazarlarına istiqamətlənmişdir; 
• Ümummilli  reklam  -  ölkənin  bir  neçə  bölgəsində  fəaliyyət  göstərən 
tərəfdaşlara  yönəlir.  Bu  reklamı  maliyyələşdirən  təşkilatlar  ümummilli 
reklam verənlər sayılır. Iri televiziya kanalları və qəzetlərdə verilən reklamın 
ə
ksəriyyəti ümummilli reklam hesab olunur; 
• Regional  (bölgə)  reklam  -  bir  sıra  reklam  agentlikləri  reklam 
sahələrini həm ümummilli, həm də regional (bölgə) reklam üçün satırlar. 
• Yerli  reklam  -  bir  sıra  reklam  verənlər,  o  cümlədən  mehmanxana 
müəssisələri (restoran, bar, kafe, diskoteka, digər xidmətlər) müştəriləri 
bir  şəhərdə  və  yaxud  bir  ticarət  zonasında  yerləşdiyindən  yerli 
reklamdan istifadə edirlər.  
Reklam  -  məlumat  işinin  üsullarına,  qaydalarına,  istiqamətlərinə, 
məqsədlərinə  və  vəzifələrinə  bələd  olmaq  bu  üsullardan  bacarıqla  istifadə 
olunması,  mehmanxana  biznesinin  müvəffəqiyyətlə  inkişafı  üçün  şərait 
yaradır. 
Sıravi  istehlakçıya  deyil,  əməkdaşlıq  tərəfdaşlarına  yönəlmiş, 
istiqamətlənmiş  reklam  işgüzar  reklam  adlanır.  Işgüzar  reklamlar  adətən 
xüsusi  işgüzar  nəşrlərdə  və  məcmuələrdə  və  ya  peşəkar  jurnallarda  dərc 
olunur. 
Direct-Meyl (direct-mail) - reklamın ən effektli növlərindən biri hesab 
olunur. Bu reklam növü ondan ibarətdir ki, xüsusi seçilmiş turist firmalarına 
və fərdi şəxslərə reklam materialları göndərilir. 
Reklam  -  məlumat  fəaliyyətinin  istiqamətini  təyin  etmək  üçün  bu 

 
96
reklamın görəcəyi effekti bilmək vacibdir. 
Reklamın ticarət və kommunikativ effektləri seçilir. 
Reklamın  ticarət  effektini  reklam  kompaniyasından  əvvəl  və  sonra 
olan satış həcmi ilə müəyyən olunur. 
Kommunikativ effekti tədqiqat və anketləşdirilmiş sorьular keçirilməsi 
ilə müəyyən edirlər. 
 
2.  Informasiya  (məlumat)  və  reklamın  növ  və  formaları 
(üsulları) 
Informasiyanın (məlumatın) verilməsi üçün nəzərdə tutulmuş vasitələr 
üzrə reklam təsnif edilə bilər. 
Bu anlayışları fərqləndirmək mühümdür. Reklam ötürücüləri məqsədli 
auditoriyaya  reklamın  çatdırılması  üçün  nəzərdə  tutulmuş  ödənişli 
vasitələrdir. Reklamın əsas vasitələri - qəzet, jurnal, radio, televiziya, lövhə, 
kataloq,  buklet,  stend,  vərəqə,  məktub,  reklam  şiti,  nəqliyyat  vasitələri 
üzərindəki elanlar və s. olur. 
Sözdən istifadə edən reklam növləri müxtəlifdir: müşahidə, eşitmə və 
müşahidə-eşitmə reklam növləri seçilir. 
Birinci  növ  reklam  növünə  qəzet,  jurnal,  digər  nəşrlər,  işıq  və  bədii 
tərtibatlı işlər, fotoreklam daxildir. Ikinci qrupa radioreklam, şifahi elanlar və 
məlumatlar daxildir. Üçüncü qrup tele və kino reklamdan ibarətdir. 
Poliqrafiya üsulu ilə hazırlanmış reklam çap reklamı adlanır. 
Bukletlər  mehmanxana  və  onun  xidmətlərinə  həsr  edilmiş  xususi 
nəşrdir.  Bukletlər  reklam  mətni  ilə  yanaşı  mehmanxananın  və  ya 
mehmanxana  şəbəkəsi  rəhbərlərinin  fotoşəkli,  qısa  tərcümeyi-halı, 
mehmanxananın ictimai və xeyriyyəçilik tədbirlərində iştirakı, fəaliyyəti və 
dünya mehmanxana sistemində tutduьu nüfuzlu yeri qeyd olunur. 
Bukletlər  -  adətən  keyfiyyətli  kaьızda  müxtəlif  rəngli  üsulla  nəşr 
edilir. Bukletlər mehmanxananın qonaqlarına, sərgi iştirakçılarına, müqavilə 
baьlayan tərəfdaşlara verilir. 

 
97
Reklam vərəqləri - bir vərəqdən ibarət olur. Onlar bir rəngli, şəkilli və 
ya ancaq mətnlə olur. Bu vərəqlər adətən sərgi və yarmarkalarda paylanır. 
Kataloqlar - mehmanxana və onun göstərdiyi xidmətlərin qısa izahı və 
onların qiymətlərini göstərən çap nəşridir. 
Müxtəlif təqvimlər (masaüstü, divara vurulan, cib təqvimləri), qələm, 
alışqan,  brelok,  qovluq,  mehmanxananın  əksi  olan  döş  nişanları,  kulqabı, 
kibrit,  bloknot,  çemodan,  masaüstü  telefonlar  və  digər  kiçik  reklam 
məhsulları qonaqlara təqdim edilmək üçün nəzərdə tutulur. Bütün bu reklam 
məhsullarının üzərində mehmanxananın ticarət və ya firma nişanı olmalıdır. 
Mehmanxananın  xarici,  zahiri  görünüşündə  işıqla  tərtib  edilmiş 
reklam  vacib  amildir.  Zahiri,  xarici  işıqlı  reklam  mehmanxananın  adının 
hafizədə  qalmasında,  ani  qavranmasında,  potensial  qonaьın  diqqətini  cəlb 
etməkdə böyük rol oynayır. Zahiri reklam neon, bilbord, brandmauer, rotafiş, 
sürətlə yazılan sətir və s. ibarətdir. 
Neon-mehmanxanada işıqlanan reklamdır. 
Bilbord  -  şitdə  tərtib  edilmiş  reklamdır.  Bilbordda  adətən  reklam 
parlaq  şəkildə  olur  və  mehmanxana  haqqında  qısa  məlumatlar,  telefon, 
ünvan  göstərilir  (məsələn,  "Plaza"  mehmanxanasının  bilbordu  "Hyatt 
Regency" mehmanxanasının qarşısında qoyulub). 
Brandmauer - binanın bərkidilmiş şit reklamı,  ya da binanın divarına 
suvaq  üstünə  çəkilmiş  rəsmdir.  Adətən  brandmauer  üzərindəki  reklam 
kifayət qədər iri ölçüdə olur. 
 
Üzərinə  reklam  çəkilmiş,  daxildən  işıqlanan,  stasionar  olan 
üçbucaqlar, qutular, kürələr (şarlar) rotafiş adlanır. 
Elektron  tablolar  meydanlarda,  küçələrdə  divar  və  ya  xüsusi 
konstruksiyalar  üzərində  quraşdırılır.  Elektron  tabloda  rəngli  reklam  mətni 
ilə yanaşı kino, video və ya komputer nümayiş etdirmək olar. 
Reklam  rolikini  hazırlamaq  üçün  mehmanxana  müdiriyyəti  reklam 
mütəxəssislərinə  müraciət  edir.  Reklam  roliki  teleyayımda  verilir. 
Mehmanxananın  imicini,  nüfuzunu  qaldırmaq  üçün  televiziya  reklamından 

 
98
da istifadə edilir. 
Turist  sərgilərində  və  yarmarkalarında  iştirak  etmək  mehmanxananın 
fəaliyyətinə müsbət təsir göstərir. 
 
3. Mеhmаnхаnаnın ticаrət və firmа nişаnı 
Hər  bir  müəssisənin,  o  cümlədən  mehmanxananın  nüfuzu,  müsbət 
obrazı onun adı və yazılışı üslubundan da asılıdır. 
Marketinq üzrə mütəxəssislər hesab edirlər ki, mehmanxananın adı və 
onun  ticarət  və  ya  firma  nişanı  mühüm  rol  oynayır.  Qonaqlar 
mehmanxananın adına və nişanına alışırlar və mehmanxana binası yaddaşda 
ə
ks  olunur.  Mehmanxana  müştərilərdə  və  tərəfdaşlarda  daha  çox  inam 
doьurmaьa başlayır. 
Bu  amillər  işgüzar  əlaqələri  möhkəmləndirir  və  biznesin  inkişafına 
təkan verir. 
Ticarət, xidmət nişanlarının bir neçə növü mövcuddur. 
Firma  nişanı  –  rəmz,  rəsm  və  ya  fərqli  bir  rəng;  xidmət  nişanı  – 
firmanın adı və nişanı olur. 
Xidmət  nişanı  zəmanət  və  reklam  funksiyasını  daşıyır.  Buna  görə  də 
sanballı şirkətlər üçün nüfuz və etibar vacib amil sayılır. Hörmət və nüfuza 
məhz  məşhur  etibarlı  tərəfdaşlarla  əməkdaşlıq  edən  mehmanxana 
müəssisələri  nail  olur.  “Bir  kəsi  tanımaq  istəyirsənsə  dostunu  soruş”  atalar 
sözü buna misal ola bilər. 
Mehmanxana işçilərinin forma geyimləri reklam kimi vacib məsələdir. 
Işçilərin geyimi firmanın rəng uslubuna və nişanına uyьun olmalıdır. Firma 
geyimləri  korporativ  təsirlə  yanaşı  intizam  nümayiş  etdirir  və  nüfuz  hissi 
yaradır. 
Mehmanxananın  daxili  reklamında  aşağıdakı  məlumatlar  öz  əksini 
tapmalıdır: 
-  bütün xidmətlərin iş rejimi, telefonu, yerləşdiyi yer; 
-  əlavə xidmətlərin növləri və siyahısı; 

 
99
-  kabel televiziyası və liftdən istifadə qaydaları; 
-  həkim yardımının təşkili; 
-  valyutadəyişmə qaydaları və yeri; 
-  turistlərin mehmanxanada qalma proqramları. 
Mehmanxanada  təklif  olunan  əlavə  xidmətlərin  reklam  olunmasına 
xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. 
Düzgün  təşkil  olunmuş  xidmətlərin  satışı  çox  vaxt  mehmanxana 
nömrəsinin qiymətindən daha çox gəlir gətirir. 

 
100
MÖVZU: 10. MEHMANXANA TƏRKIBINDƏ QIDALANMA 
MÜƏSSISƏLƏRI VƏ NÖMRƏLƏRƏ RESTORAN XIDMƏTI   
PLАN 
1. Qidalanma müəssisələrinin növləri 
2. Qonaqlara göstərilən xidmət və servisin növləri 
3. Masanın servirovka (süfrə düzümü) qaydaları 
4. Servisin növləri 
 
1. Qidalanma müəssisələrinin növləri 
Restoran – qonaqlara geniş və müxtəlif çeşiddə yemək, içmək, şirniyyat 
məmulatları təqdim edən yemək müəssisəsidir. 
Restoranda peşəkar aşpaz, ofisiant, metrdotel* qonaqlara yüksək səviyyədə 
xidmət göstərir. Burada qonaqların istirahəti üçün əyləncəli proqramlar da təşkil 
olunur. 
         Mehmanxana  tərkibində  müxtəlif  tipli  bir  neçə  restoran  ola  bilər.  Otellər 
şə
bəkəsinə daxil olan mehmanxanalarda adətən geniş, dəbdəbəli, yüksək səviyyəli 
restoran  və  çox  da  iri  olmayan  kafe  tipli  yemək  –  içmək  müəssisəsi  fəaliyyət 
göstərir.  Bu  restoranlar  həm  oteldə  qalan  qonaqlara,həm  də  kənardan  gələn 
müsafirlərə  xidmət  göstərir.  Restorana  gələn  yüksək  səviyyəli  qonaqların  incə 
zövqünü,  tələbatını  ödəmək  üçün  personal  heyəti  yüksək  peşəkarlığa  malik 
olmalıdır.Bu personalı menecer idarə edir və onun vəzifəsi aşağıdakılardır:  
-    Restorana gələn müsafirlərə keyfiyyətli xidmət göstərmək; 
-    Restoran personalının təlim və təhsili ilə  mütəmadi  məşğul  olmaq; 
-    Yüksək standartlara cavab verən xidmətin  keyfiyyətini   saxlamaq; 
-    Marketinqlə məşğul olmaq; 
-    Nömrədə yaşayan qonaqlara restoran xidmətini  təşkil və təmin etmək; 
-    Həftə,  ay,  illik  hesabatı  aparmaq  və  biznes  –  təhlili  bölmə  direktoruna  təqdim 
etməli.   
          Menecer  mehmanxanada  yaşayan  qonaqların  sayını    dəqiqləşdirir  və  bu 
məlumat əsasında restoranda yemək hazırlanır. 

 
101
        Mehmanxana  tərkibində  fəaliyyət  göstərən  bir  sıra  restoranlar  öz  gəlirlərini 
artırmaq məqsədilə müxtəlif üsullardan istifadə edirlər.        
        Yeni  Orlean  (ABŞ  )  şəhərində  yerləşən  <>  oteli  öz 
müsafirlərinə  beş  dollarlıq  restoran  kuponu  təklif  edir.  Nyu  –  Yorkda  yerləşən 
<
>   mehmanxanasına  gələn  qonaqları   əvvəlcə  
restoranla  tanış  edərək  onun  üstün  cəhətləri,  ləziz  yeməkləri  barədə  məlumat 
verirlər. Bostondakı (ABŞ) <> otelinin vestibülündə 
yeməklərin dequstasiyasını təşkil edərək restoran özünü reklam edir.  
        Barlar 
        Bar – qonaqlara müxtəlif içkilər, qəlyanaltı, desert, və şirin yeməklər təqdim 
edən,  ixtisaslaşmış  yeyib  –  içmək  müəssisəsidir.  Bar  işguzar  söhbətlər,  istirahət, 
zövq  və  həzz  almaq  üçün  ideal  yerdir.  Barların  fəaliyyəti  mehmanxana  üçün 
sərfəlidir  və  içkilərin  satışı  ərzaq  yeməklərindən  daha  çox  gəlir  gətirir.  Bundan 
ə
lavə, içkilərin saxlama müddəti ərzaq yeməklərində daha çoxdur, bir çox barlar öz 
adı və nüfuzuna  görə  məşhurdur.Məsələn,  <>  in  (Nyu –  York ) 
<> barında varlı və nüfuzlu müştərilər zövqlə istirahət edirlər. 
Bu barın gözəl interyeri var və piştaxta freskalarla bəzənib.    
        Barın  səmərəli  işi  satılan  içkilərin  faizi  ilə  müəyyənləşir.  Yemək  və  içmək 
direktoru  barların  işinə  ciddi  nəzarət  etməlidir.  Barda  spirtli  içkilərin  satışı  ilə 
ə
laqədar  müxtəlif  problemlər  ortaya  çıxa  bilər.  Qonaq  barda  çox  spirtli  içki  içib, 
sərxoş  olub  hadisə  törədərsə,  bunun  məsuliyyətini  barmen  və  menecer  daşıyır. 
Menecer spirtli içkiyə su qatıb satan, müştərini hesabda aldadan, qədəhə içkini tam 
doldurmayan əliəyri barmenləri cəzalandırmalıdır. 
       Böyük otellərdə müxtəlif tipli barlar fəaliyyət göstərir. 
       Vestibüldə  yerləşən  bar  –  bu  tip  barların  əsasını  məşhur  Konrad  Hilton 
qoymuşdur. Belə barlar qonaqların ünsiyyəti üçün münasib yerdə fəaliyyət göstərir 
və yaxşı gəlir verir. 
        Restoran  barı  –  xüsusilə  Amerika  restoranlarında,  interyerin  bir  elementi 
kimi sakit və rahat yerdə yerləşir və müştərilər gündəlik hay – küydən sonra burada 
dincələ bilirlər. 

 
102
         Iri  mehmanxanalarda  əlavə  barlar  fəaliyyət  göstərir.  Əlavə  bar 
mehmanxananın dərinlik küncündə, sakit və rahat bir guşədə yerləşir. 
         Banket (ziyafət) barı – bu tip barlar yalnız banket, konfrans, simpozium və 
s. tədbirlərin iştirakçılarına xidmət göstərir.belə tədbir lərdə adətən qonaqların sayı 
çox  olur.  Tədbirin  keçirildiyi  restoranın  müxtəlif  yerlərində  içkilərlə  dolu  səyyar 
barlar  fəaliyyət  göstərir.  Bu  cür  barlarda  içki  butılkalarının  hesabatı  aparılır. 
Banket barları öz işlərini eyni vaxtda qurtarmalıdır. Bu, xırda oğurluqların qarşısını 
almaq məqsədilə edlir.  
          Hovuzların  yanında  olan  barlar  əsasən  kurort  –  otellərdə  fəaliyyət 
göstərir. Bu cür barlarda eyni zamanda əyləncəli tədbirlər də keçirilir. 
          Mini  –  barlar  mehmanxana  nömrəsinin  qonaq  otağında  kiçik  soyuducu 
şə
klində olur. Bu soyuducu - barda müxtəlif spirtli və spirtsiz içkilər, çərəz və s. 
olur.  Qonaq  nömrə  alarkən  qeydiyyat  vaxtı  mini  barın  açarı  olan  konvert  təqdim 
edilir.  Bardan  imtina  edən  qonaq  konverti  götürmür.  Mini  barlar  hər  gün  içki 
ehtiyatı ilə təmin olunur. Istifadə olunan içkilərin hesabını nömrədə yaşayan qonaq 
verir.  
2. Qonaqlara göstərilən xidmət və servisin növləri 
          << A lya kart >> menyusu ilə xidmət göstərilən zaman üstünlük ahıl və yaşlı 
adamlara,  sonra  qadınlara  verilir.  Təntənəli  tədbirlərdə  ilk  növbədə  yubilyara 
xidmət  göstərilir.  Lakin  diplomatik  və  rəsmi  tədbirlərdə  fəxri  qonaqlara  üstünlük 
verilir. Əgər bu masa arxasında iki ölkənin naziri (qonaq olan və qonaq qəbul edən 
ölkənin)  öz  arvadları  ilə  əyləşibsə,  əvvəlcə  qonaq  ölkənin  nazirinə,  sonra  qəbul 
edən  ölkənin  nazirinə  xidmət      göstərilir.  Bundan  sonra  qonaq  nazir  arvadına  və 
qəbul edən ölkənin arvadına qulluq göstərilir.  
         Xüsusi  tədbirlərdə  ofisiant  növbə  ilə  bütün  qonaqlara  cəmiyyətdə  tutduğu 
rütbəyə görə xidmət göstərir. 
         Restoranda xidmət personalının hərəkəti yol hərəkəti qaydalarına uyğundur. 
Yolun sağ tərəfi ilə hərəkət edən ofisiantlar bir – biri ilə toqquşmur və zalda rahat 
xidmət göstərə bilirlər. 

 
103
         Qonağın sağ tərəfindən ofisianat aşağıdakı xidmətləri göstərir:                                                                                 
-    süfrə salınmış masanın üstünə qaşıq və bıçaqlar düzür;                                                                         
-    qədəh və piyalələri düzür və yığır;                                                                                                                     
-    spirtli içki olan butulkanı qonağa göstərir və süzür;                                                                 
-    şorba olan boşqabı qonağın qabağına qoyur;                                                                                 
-    çay, qəhvə, mineral su və s. düzür;                                                                                          
-    menyu kartını qonağa təqdim edir; 
- 
boşqabda 
siqaret 
qutusunu 
təqdim 
edir;             
-    masanın üstündəki fincanları, butılkaları,  boşqabları,  salfetləri və  s. yığışdırır;                
Masa  arxasında  əyləşən  qonağın  sol  tərəfindən  ofisiant    digər  xidmətlər  göstərir:             
- 
çəngəl 
və 
digər 
süfrə 
ləvazimatı 
düzür 
və 
yığır;                                                          
-  podnos  (məcməyi,  sini)  ilə  lazım  olmayan  qab  qacağı  yığışdırır.                                                                   
Soyuq  qəlyanaltılar  süfrə  arxasında  əyləşən  qonaqlara  ardıcıllıqla  təqdim  edilir 
vəverilir: 
1. 
Balıq 
məhsulları(kürü, 
balıq 
konservləri,balıq);                                                     
2.  Restoranın  öz  mətbəxində        hazırlanmış        balıq      məhsulları      (bişmiş  balıq, 
üstünə 
ş
irə 
çəkilmiş 
 
 
 
balıq 
– 
zalivnoy);             
3. 
Ə
t 
məhsulları;             
4.  Restoranın  öz  mətbəxində  hazırlanmış  ət  məhsulları  (rostbif  və  s.);                             
5. 
Təbii 
tərəvəz 
məhsulları;             
6. 
Salatlar 
(tərəvəz, 
yumurta, 
balıq 
və 
s.);                             
7. 
Pendirlər;             
Süfrəyə verilən soyuq qəlyanaltılar 14
0
 – dən yuxarı olmamalıdır.                                                            
 Yağ 
süfrəyə 
soyudulmuş 
halda 
verilir.             
Təbii  meyvələri  süfrəyə  meyvə  qablarında  xırda  buzla  vermək  olar.             
Soyuq qəlyanaltılardan sonra isti qəlyanaltılar,  daha  sonra  sup   (şorba) süfrəyə 
verilir. Ikinci isti yeməklər süfrəyə ardıcıllıqla gətirilir. Əvvəlcə balıq, ət, quş, daha 
sonra  tərəvəz,  yarma,yumurta,  süd,  un  məmulatlarından  hazırlanmış  ikinci  isti 
yeməklər  qonaqlara  verilir.  Bu  yeməklər  isti  halda  65
0 
–  də,  ona        əlavə  edilən 
souslar 75
0
 – də olmalıdır.     

 
104
Qonaqlara təqdim olunan spirtli  içkilərin   dad   xassələri   süfrəyə   verilən 
yeməklərə uyğun olmalıdır. Qəlyanaltılara   tünd  spirtli  içki  və  ya  tünd  şərab   
vermək      məsləhətdir.  Bir  sıra  isti  qəlyanaltılar  (sosiska,xərçəng)  və  soyuq  
qəlyanaltı  (pendir)  ilə pivə verilir. Ağ  ətdən  (donuz, dana, toyuq əti)  hazırlanmış  
isti   yeməklərlə  açıq  (ağ) süfrə şərabı verilir. Qırmızı  ətdən   (mal,  qoyun, quş,   
ördək,   qaz  və  s.)    hazırlanmış    isti  yeməklərlə   tünd,  qırmızı süfrəşərabı 
verilir.  Balıqdan  hazırlanmış  yeməklərlə  ağ  süfrə  şərabı  verilir.  Tərəvəzdən 
hazırlanmış yeməklərlə kəmşirin ağ və ya qırmızı şərab  verilir. Şirin yeməklərlə 
və  meyvə  ilə  şampan    şərabı    və    ya    desert    (şirin)    şərabı  verilir.  Yerli  milli 
xörəklərlə yerli içkilər (spirtli) verilir.                                                                Qara 
qəhvəilə  konyak  və  ya  likör  verilir.  Konyakla,  həmçinin,  limon,  çay,  meyvə 
vermək  olar.  Spirtli  içkiilərin    dadını    saxlamaq        nahar,  məqsədilə    müəyyən  
dərəcələrə  riayət olunmalıdır (cədvəl 1).        
                             Spirtli içkilərin verilmə dərəcəsi 
Spirtli içkilər 
Içkinin verilmə dərəcəsi 
(
o
C) 
Araq, viski, cin 
Fransız konyakı 
4 - 6 
Ağ süfrə şərabı 
18 - 19 
Qırmızı süfrə şərabı  
8 - 12 
Desert (şirin), vermut şərabı 
16 – 18, qışda 20 
Ş
ampan şərabı 
13 - 16 
Ş
irin və muskat şampan şərabı 
8 - 10 
Açıq pivə növləri 
14 - 16 
Tünd pivə növləri 
8 - 10 
Spirtli kokteyl 
10 - 12 
 
4 - 5 
 
       Spirtli  içkiləri  təqdim  edəndə  ilin  mövsümü  nəzərə  alınmalıdır.Məsələn,isti 
mövsümdə  ağ  süfrə  şərabı,  soyuq  mövsümdə  qırmızı  tünd  süfrə  şərabı  qonaqlara 
təqdim oluna bilər.  

 
105
       Ofisiant  spirtli  içki  butılkasını  etiket  olan  tərəfi  qonağa  göstərməklə  təqdim 
etməli, qonağın icazəsi ilə onun yanında qapağını açmalıdır. Bundan sonra qədəhə 
bir  az  içki  süzür  ki,  qonaq  dadına  baxsın.  Qonaq  içki  süzülmüş  qədəhi  işıq  olan 
tərəfə tutub onun şəffaflığını təyin edir, bundan sonra bir – iki qurtum alıb dadına 
baxır və ofisianta içkini qədəhlərə süzməyə icazə verir.       
       Içkini  süzməyə  icazə  alan  ofisiant  əvvəlcə  qonaqların,  sonra  masa  sahibinin 
qədəhinə içki süzür. Axıra qədər içilməmiş qədəhə əlavə içki süzmək üçün ofisiant 
qədəh sahibindən icazə almalıdır. 
       Mineral və qazlı içkilər 4-6
0
 – də soyuq halda qonaqlara verilir. 
       Su butılkalarını ofisiant əlində və ya məcməyidə süfrəyə gətirir və qonaqların 
qabağında qapaqlarını açır və qonaqdan icazə alıb suyu qədəhlərə süzür. 
       Isti  içkilər  (çay,  qəhvə,  kakao,  şokolad)  səhər,  nahar,  şam  yeməkləri  zamanı 
qonaqlara təqdim oluna bilər. 
 
3. Masanın servirovka (süfrə düzümü) qaydaları 
      Servirovka  fransız  dilində  <>  sözündəndir;  masanın  yemək  üçün 
hazırlanması, süfrədə qabların müəyyən qayda ilə düzümüdür. 
      Servirovka (süfrə düzümü) çini qablardan başlanır. Sonra masanın üstünə şüşə 
və  ya  büllur  qablar  düzülür.Salfetlərin  (xörək  dəsmalı)  süfrəyə  qoyuluşu  ilə  başa 
çatır. Ən axırda süfrəyə ədviyyat (duz, istiot və s.) qabları və güllər qoyulur. Kreslo 
və ya stullar arasındakı məsafə 30 sm olmalıdır.  
       Ümumi planda iki növ süfrə düzümü mövcuddur: 
1. 
Ə
vvəlcədən məlum olan və hər gün qonaqlara xidmət göstərmək üçün; 
2. 
Menyu üzrə sifariş və icra edilən. 
         Əvvəlcədən məlum olan və hər gün qonaqlara xidmət göstərən restoran zalı 
süfrə  düzümünə  hazırlanır və  bu  zaman  minimal  qab  – qacaqdan  istifadə  olunur. 
Menyu  üzrə  sifariş  və  icra  edilən  servirovka  adətən  banket  və  ya  müəyyən  
tədbirlərin   keçirilməsinə  xidmət   göstərir. 
        Səhər yeməklərinin növləri və xidmət metodları  

 
106
         Mehmanxananın  restoran  və  kafelərində  adətən  qonaqlara  yeməklərin  bir 
neçə şəraiti təklif olunur: 
         Tam pansion - <> (HB) – gündə 3 dəfə yemək, səhər yeməyi, 
nahar və ya şam yeməyi; 
          Yarımpansion  -  <