Mövzu: Səməd Vurğun “Bənövşə” Məqsəd

Sual. Şair “Azərbaycan” şeirind nədən yazır?

Cavab. Səməd Vurğun “Azərbaycan” şeirində Azərbaycanın gözəl təbiətindən, sıx meşələrindən, uça dağlarından, sərin bulaqlarından, çaylarından yazırdı. O, təbiətə öz məhəbbətini bildirdi.
Indi, mən sizi Səməd Vurğunun həyatı və yaradıcılığı, və “Bənövşə” şeiri ilə tanış edəcəyəm.

Səməd Vurğun 1906.ci ildə martın 21-də. Qaxar rayonunun Yuxarı Salahlı kəndində anadan olmuşdur. Atası Yusif ağa şöhrətli bir nəslə mənsub olsa da, ömrünün axırlarında yoxsullaşmışdı. Anası Məhbubə xanım şair təbiətli bir qadın idi. Lakin şair altı yaşında ikən anasını itirmişdi. Şairin uşaqlıq ittəri həmin kənddə keçir. S. Vurğun Yuxarı Salahlı kəndindki məktəbdə oxumuşdur. 1918 – ildə Səməd Vurğun ailəsi ilə birlikdə Qasaxa köçür. 1920 – ci ildə şair seminariyaya daxıl olmaq üçün imtahan verməyə gəlir. Firidun bəy Köçərli uşaqlar arasında dayanan Səmədi görüb dedi: “Bu, uşaq oxuya bilməz. Bu zəif uşaqdır.” Ayişə nənə yalvarmağa başladı. Birdən: “Əh! A Firidun bəy, sən nə bilirsən bu ürəkdə nə var?” – deyə uşaq səsi gəldi. Firidun bəy cəld döndü. Bu ona çox bərk təsir etdi. Imtahana girməyə razılıq verdi. Səməd Vurğun imtahan verdikdən sonra seminariyaya daxil oldu. Burada oxuyarkən Səməd müəllimlərin sevimlisi olur. O, əlaçı şagirdlərdən biri olur 1924-cü ildə seminariyanı oxuyub qurtarır və rayonun kəndlərində, Gəncədə və Qubada müəlimlik edir. Elə bu vaxtlar şair ədəbi fəaliyyətinə başlamışdır.

1929 – cu ildə Moskva Dövlət Universitetinin ədəbiyyat fakültəsinə daxıl olur. Lakin şair burada təhsilini davam etmir, 1931 – ci ildə Bakıya qayıdır, burada Azərbaycan Pedaqoji institutunda ali təhsilini davam etdirir və institutun aspiranturasında oxuyur.

1930 – cu ildə S. Vurğunun “Şairin andı” adlı ilk şeirlər kitabı nəşr olunmuşdur. S. Vurğun şair kimi ədəbi və istimai həyatda daha fəal iştirak edir.

Səməd Vurğun yaradıcılığına lirik şerlərlə başlamış ədəbi fəaliəyyəti boyu lirika onun poeziyasının əsas xüsusiyyətini təşkil etmişdir.

“Mən tələsmirəm” şeiri də S. Vurğunun son şeirlərinin ruhu ilə səslənir. Lakin bu şerdə S. Vurğun oz lirik qəhramınının xarakterini, fikir və hissi aləmini daha aydin açmağa müvəffəq olmuşdur. Əsərdə lirik qəhrəman ömrünün son mərhələyə çatdığını hiss edir, o ölüm ərəfəsindədir. Lakin bu həqiqətlə amansız reallıqla barışmır. Dünya gözəldir, dünya sonsurduz və insanın da bu dünyada yaşamağa haqqi vardır. Serdə ifadə olunan əsas poetik - fəlsəfi konsepsiya bundan ibarətdir .
Qoy usansın gecə, geçiksin səhər,

Yuxuya getməsin məclisdəkilər.

Mənim söhbətimdən yorulmaq olmaz.

Hələ yer üstündə, insan yaninda

Deyib – danışmaqdan doymamısanı mən

Bu aylı gecədə, bit dağ döşündə

Bu sazlı, şöhrətli bulaq başında

Bu saat, bu dəm

Heç yana, heç yerə mən tələsmirəm!

Səməd Vurğun tez – tez ova gedir, Muğanda, Mildə, Qarabağda, Samur , Qazax meşələrində günlərlə qalırdı. Şairin apardığı müşahidələr nəticəsində məşhur “Muğan” poeması yarandı. O, bir dəfə ovda ceyran vuranda, yaralı ceyranın yazıq – yazıq baxır ağladığını görmüş və çox mütəəssiz olmuşdur. Bu hadisədən sonra S. Vurğun artıq ceyran ovuna getmədi və “Ceyran” şeirini yazdı:

Ovçu, insaf elə, keçmə bu düzdən!

O ellər qızını ayırma bizdən!

Qoyma agrı keçə ürəyimizdən,

Qıyma öz qanına bonaya ceyran,

Nə gözəl yaraşır Muğana ceyran!

Sairimiz xalqdan xahis edir ki, təbiəti sevsinlər, qorusunlar və gayǵisindan qalsınlar.

S. Vurğun Istisuda müalicədə olan zaman açıq göylərə və Tərtər çayının gurultulu axınına baxa – baxa özünün “Məni” məşhur şeirini yazdı:

Bax məni bu yerə qonaq göndərdi,

Gedirəm, yamandı ayrlıq dərdi,

Demə Səməd Vurğun gəldi - gedərdi,

Unutmaz bu ellər, bu mahal məni!

Bəli, xalq öz böyük şairini unutmaz, o bizim qəlbimizdə yaşayır və yasayacaqdır..

1956 ildə bütün xalq, bütün ölkə böyük şairin anadan olmasının 50 – illiyini qeyd etdi. Bir neçə gün sonra isə, mayın 27-də S. Vurğun vəfat etdi. Şair Bakıda Fəxri xiyabanında dəfn olunmuşdur.

S. Vurğun “Muradxan”, “Xumar”, “Bəsti”, “Ölən məhəbbət” (poemaları); “Muğan”, “Aygün” – poemaları; “Vaqif”, “Insan”, “Xanlar”, “Tərhad və Şirin” dramları yazmışdır. Onun yazdığı dzamlar teatr səhnəsində tamaşaya qoyulmuşdur və böyük rəğbətlə qarşılanmışdır.

S. Vurğun gözəl bir şair olduğı kimi, gözəl bir tərcüməçi də var idi. O 1963- ci ildə A.S. Puşkin “Evgeni Onegin” romanını Azərbaycan dilində çevirir və ona bu tərcüməyə görə “A.S. Puşkin” medal verilmişdi. Həmin ildə şairimiz “Şota Rustavəlinin”, “Pələng dərisi geymiş pəhləvan” poemasının bir hissəsini tərcümə edir və Gürci SSR qramotası verilir.

Yenə də S. Vurğun Nizami Gəncəvinin “Leyli və Məcnun” poemasını fars dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə edir. Onun çoxlu naqradaları və premiyaları var.

Səməd Vurğun adına Bakida, Moskvada küçələr, kitabxanalar, kinoteatrlar, məktəblər, texnikumlar var.

1975 – ci ildə Bakida S. Vurğunun adına muzey açılıb.

Muzeyin filialı onun vətənində də var.