Muhammad al-Xorazmiy Nomidagi Toshkent axborot texnalogiyalar Universteti 002-guruh talabasi Ro’zatov Jo’rabekning fizika fanidan tayyorlagan dedlaini

Tebranma harakat tabiatdagi barcha hodisalarga xos bo’lgan xususiyatdir. Olamdagi barcha makro jismlar: yulduz,quyosh,sayyorolar va hokazo; tabiat:fasllar,oylar,kecha va kunduz vahokazo;jonli organizm:qon aylanishi, yurak urishi vahokazolar doimiy tebranma xarakatda bo’ladi.Shuning uchun tebranma harakat juda diqqat bilan o’rganishga muollik jarayondir.Biz mexanik tebranishlar bilan tanishganmiz. Endi esa hozirgi zamon tehnikasining mag’zini tashkil qiladigan elektromagnit tebranishlar jarayoni bilan tanishamiz.

►Biz dastlab harakatsiz zaryad atrofida elektrostatik maydon, so’ngra esa harakatlanayotgan zaryad (elektir toki) atrofida magnit maydon hosil bo’lishini ko’rdik. Elektomagnit induktsiya hodisasi magnit maydonning o’zgarishi uyyurmali elektromagnit maydonni vujudga keltirishini ko’rsatdi. Ushbu bobda esa elektr va magnit maydonlar orasida yana qanday munosabatlar mavjudligini ko’ramiz.Elektromagnit tebranishlar elektr va magnit maydonlarning birgalikdagi tebranma harakatidir.

Elektromagnit tebranishlar — elektromagnit maydonni hosil qiluvchi elektr va magnit maydonlarning oʻzaro bogʻlangan takrorlanuvchan oʻzgarishlari. Tebranish konturida hosil qilinadi. Tebranish konturidagi dastlab zaryadlangan kondensator qoplamalari induktivlik gʻaltagi orqali ulansa, konturda kondensator zaryadining va gʻaltakda tokning erkin tebranishlari yuzaga keladi.

Jismlarga xos bo’lgan energiya va impuls kabi universal kattaliklar elektromagnit maydon uchun ham xosdir. Bu kattaliklar elektromagnit maydon uchun boshqacha aniqlanadi. Agar bir-biri bilan o’zaro ta’sirlashuvchi zaryadlangan moddiy nuqtalarni qarasak, bu sistema Maksvell-Lorents tenglamalari bilan bayon qilinadi. Faraz qilamiz, massali zarra zaryadga ega bo’lsin. U holda bu zarraga sistema tomonidan hosil bo’lgan elektromagnit maydon tomonidan ta’sir qiluvchi kuch- Lorents kuchi kabi ifodalanadi.

Jismlarga xos bo’lgan energiya va impuls kabi universal kattaliklar elektromagnit maydon uchun ham xosdir. Bu kattaliklar elektromagnit maydon uchun boshqacha aniqlanadi. Agar bir-biri bilan o’zaro ta’sirlashuvchi zaryadlangan moddiy nuqtalarni qarasak, bu sistema Maksvell-Lorents tenglamalari bilan bayon qilinadi. Faraz qilamiz, massali zarra zaryadga ega bo’lsin. U holda bu zarraga sistema tomonidan hosil bo’lgan elektromagnit maydon tomonidan ta’sir qiluvchi kuch- Lorents kuchi kabi ifodalanadi.