Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kiberxavfsizlik va kriminalistika

II. Kompyuter tarmoqlari modellari va umumiy tushunchalari:
• ISO/OSI modelining umumiy tasnifi;
• TCP/IP modelining umumiy tasnifi;
• DNS tushunchasi va uning vazifalari;
• ICMP protokoli va uning funksiyasi;
• DHCP kontseptsiyasi va uning vazifalari;
• Tarmoq xavfsizligining vazifalari va maqsadlari.
* Kompyuter tarmog'i modellari va umumiy tushunchalar kompyuter tarmoqlarini tushunish va loyihalashda yordam beradigan ramkalar va printsiplarga ishora qiladi. Mana bir nechta asosiy tarmoq modellari va tushunchalari:
1. OSI modeli: OSI (Open Systems Interconnection) modeli tarmoq protokollarining funktsiyalari va o'zaro ta'sirini belgilaydigan kontseptual asosdir. U ettita qatlamdan iborat: jismoniy, ma'lumotlar havolasi, tarmoq, transport, sessiya, taqdimot va dastur. Har bir qatlam o'ziga xos mas'uliyatga ega va uning ustidagi qatlamga xizmat ko'rsatadi.
2. TCP/IP modeli: TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) modeli Internetda qo'llaniladigan protokollar va standartlarni belgilaydigan keng qo'llaniladigan tarmoq modelidir. U to'rt qatlamdan iborat: tarmoq interfeysi, internet, transport va dastur. TCP/IP modeli ko'pincha OSI modeli bilan bir qatorda yoki unga qo'shiladi.
3. Peer-to-peer modeli: Peer-to-peer (P2P) tarmoq modelida barcha qurilmalar yoki tugunlar teng imkoniyatlar va mas'uliyatga ega. Har bir tugun ham mijoz, ham server vazifasini bajarishi mumkin, bu esa markaziy serversiz tugunlar oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri aloqa va resurslar almashish imkonini beradi.
4. Mijoz-server modeli: Mijoz-server modeli taqsimlangan hisoblash modeli bo'lib, unda mijozlar (oxirgi foydalanuvchi qurilmalari yoki ilovalari) serverlardan (maxsus mashinalar yoki jarayonlar) xizmatlar yoki resurslarni so'rashadi. Serverlar mijozlarga fayllarni saqlash, ma'lumotlar bazasiga kirish yoki ilovalar funksiyasi kabi so'ralgan xizmatlarni taqdim etadi.
Ushbu tarmoq modellari va tushunchalarini tushunish samarali, xavfsiz va ishonchli kompyuter tarmoqlarini loyihalash, amalga oshirish va boshqarish uchun asosiy hisoblanadi.
* OSI (Open Systems Interconnection) modeli tarmoq protokollarining funksiyalari va oʻzaro taʼsirini yetti qatlamga ajratuvchi kontseptual asosdir. Quyida OSI modelidagi qatlamlarning umumiy tasnifi keltirilgan: