Muhandislik kommunikatsiyalari va tizimlari

3.3-rasm. Markazdan qochma inasoslarning ishchi tavsiflari
O’suvchi kesmalanjti ega bo Imagan tavsillar barqaror deyiladi Q-H ishchi tavsil shakli oasosning tezyuratlik n, koellitsiycnliga bog'liqdir: nasosning tezywlik koelfitsiyenti qancha katta bo’ladi, Q-H tdvsif shuncha egri boladi Q-H ishchi lavsifi barqaror bo’lgan nasoslarning ishldsli rcjiini egri chiziqning barcha nuqtalarida bir maromda oqib o`tadi

O’suvchi ishchi (avsifli nasoslar uzatish 0, (yopiq zullindagi siquvcja mo* koluvchi uzatish) gacha pasaymaydigan lizimkrda qollanilishi mumkin, Q-H tavsil egri chizigining likligini quyidagi nisbat bo`yicha baholash mumkin.
Nazorat savollari

1. Mumkin bo‘lgan kritik kavitatsion zaxira nima va u nimaga bog‘liq?

2. Noturgun ishlash chegaralari deganda nmani tushunasiz?

Ma’ruza 5

Markazdan qochma nasoslarning asosiy ifodalari (ko‘rsatkichlari).

Reja:

1.Vodovod va nasoslarning mustaqil ishlashi.

2.Nasosning amaldagi va quvurlarning tavsiflari.

Markazdan kochma nasoslarda ukga urnatilgan va kobik ichida erkin aylanadigan ishchi gildirak uning asosiy kismidir (1.3-rasm). Ishchi gildirak bir biridan ma’lum masofada urnatilgan ikki (oldi va orka) disklardan tarkib topgan.

Disklar orasida, ularni yaxlit konstruksiyaga birlashtiruvchi va gildirakni aylanish yunalishiga teskari tomonga bir tekisda egilgan parraklar joylashgan.

Gildirak aylanganda, parraklararo kanaldagi val uqidan r masofada joylashgan xar bir m massasiga ega bulgan suyuklik kismiga, kuyidagi ifoda bilan aniklanadigan markazdan kochma kuch ta’sir etadi

F_m=m²r, (1.1)

bu erda -valning burchak tezligi, rad Gs.

Bu kuchning ta’sirida suyuklik ishchi gildirakdan chikarib tashlanadi va buning natijasida gildirak markazida bosim pasayishi, uning chetlarida esa bosim kutarilishi sodir buladi. Nasos orkali suyuklik xarakatini uzluksiz ta’minlash uchun xaydaladigan suyuklik ishchi gildirakka uzatilishi va undan olinishi lozim. Surish kuvuri 6 (1.3-rasm) va surish kuvurchasi 5 orkali suyuklik nasosning ishchi 1 gildirakning oldi diskdagi teshikdan kiradi. Suyuklikni olish uchun nasos kobigida kengayadigan spiralsimon kamera mavjud, unga ishchi gildirakdan suyuklik otilib yuboriladi. Spiralsimon kamera kiska diffuzorga utadi va 7 sikuv kuvurchasini xosil kiladi. Sikuv kuvurchasi odatda 8 sikuv kuvuriga ulanadi.

Uqli nasoslar. Ukli nasoslarning ishchi gildiragi (1.4-rasm) bir nechta parraklar urnatilgan vtulkadan tarkib topgan buladi. Parraklarni okimga uriladigan oldi tomonlari egilgan kanotlar kurinishida buladi. Nasosning ishchi gildiragi suyuklik bilan tulgan kuvursimon kamerada aylanadi.

Parraklar suyuklikka dinamik ta’sir kursatishi va okim tezligini uzgarishi natijasida parrak ustida bosim ortadi, uni tagida esa-pasayadi. Buning xisobiga kutarish kuchi xosil buladi va gildirak doirasidagi suyuklikning asosiy massasi ukning yunalishi buyicha xarakatlanadi. Shuning uchun bunday nasoslar ukli deyiladi

Markazdan kochma nasoslarga nisbatan, ukli nasoslar ortikrok uzatishga, lekin kamrok sikuvga egadir.

Diagonal nasoslar. Diagonal nasoslarning ishchi gildiragidan utadigan suyuklik okimi, markazdan kochma nasoslar kabi radial yoki ukli nasoslar kabi parallel yunalishda emas, balki kiyalik ostida, xuddi tugri turtburchaklarning diagonallari buyicha xarakatda buladi.

Okimning kiyalik ostida xarakatlanishi diagonal nasoslarning asosiy konstruktiv uziga xosligini belgilaydi. Bunday xolda sikuvni xosil kilish uchun bir vaktni uzida xam markazdan kochma, xam kutarish kuchlardan foydalaniladi.

Diagonal nasoslarning ishchi gildiraklari yopik (1.5, a-rasm) yoki ochik (1.5 b-rasm) bulishi mumkin.

Surish kuvurining grafik tavsifini kurish uchun (4.2) tenglamadan foydalanamiz.

Berilgan Q_p xisobiy sarfda h_wvcp yukolishini uzatish funksiyasi deb ifodalab, aniklaymiz:

, (4.7)

Q_x uzatishning kiymatini ixtiyoriy ravishda kabul kilib, topamiz:

. (4.8)

(4.7) va (4.8) tengliklarning chap va ung kismlarini xadlar buyicha bulib topamiz:

(4.9)

Q₁, Q₂, , Q_i kattaliklarni bir kator kiymatlarini kabul kilib, (4.9) tenglamadan h_wvs1, h_wvs2, , h_wvsi topamiz Q-Hkoordinatalar turida Q₁, Q₂, , Q_i uzatishlar uchun mos bulgan h_wvs1, h_wvs2,.., h_wvsi, ordinatalarni N_g chizigidan ulchab joylashtiramiz. Nuktalarni ravon chizik bilan birlashtirib, parobolik egri chizikni, ya’ni surish kuvurining Q-H_vs.tr. grafik tavsifini olamiz (4.1-rasm). Nasosning Q-H egri chizikning ordinatasidan Q-H_vs.tr egri chizik ordinatasini ayrib olib va olingan nuktalarni birlashtirib Q-N’ keltirilgan tavsifni olamiz.

Aynan shunday usul yordamida «Suv-kuvurlar-tarmok» tizimi uchun sikuv grafik tavsifini kurish mumkin, bu xolda

(4.10)

bu erda

Nazorat savollari

1. 
   Suv oqimli nasosining ishlash prinsipi nimadan iborat?
   
2. 
   Suv oqimli nasoslarining kamchilik va afzalliklari?
   
3. 
   Suv oqimli nasoslarining ishlatishi sohalari?
   

Ma’ruza 6

Markazdan qochma nasoslarining nazariy va amaliy tavsiflari.

Mavzusining texnologik xaritasi
Reja:

1.Markazdan qochirma uyurmali, konsolli

2.Suyuqlikni ikki tomondan kiruvchi nasoslarni konstruksiyalarini o‘rganish va nasos turi va markasini aniqlash.

Markazdan kochma nasosning (3.1-rasm) asosiy ishchi elementi kobik 3 ichida 1 valga urnatilgan, erkin aylanuvchi 2 ishchi gildirak bulib, suyuklikni unga kirishi uk yunalishida va chikishi gildirak kanallari orkali radius yunalishida buladi. Ishchi gildirak ikkita (old va orka) gardishlar va ular orasiga joylashgan kuraklardan tashkil topgan bulib, kuraklar gildirak aylanishiga teskari tomoniga egilgan kolda tayyorlanadi. Suyukdik ishchi gildirakdan kobik ichidagi 3 spiralsimon olib kegguvchi moslama yordamida 13 uzatkichga chikariladi.

Ishchi gildirak aylanganda kurakpari oraligida uning ukidan gradusda joylashgan xar bir m massali suyukdik xajmiga ta’sir etuvchi markazdan kochma kuch F ta’sir qiladi.

Ana shu markazdan kochma kuch ta’sirida suyuklik gildirakdan chikishi natijasida uning atrofida bosim ortadi, ishchi gildirak markazida bosim pasayadi (vakuum xosil buladi), xamda suyuk- likning surish kuvuridan uzluksiz kelishi ta’minlanadi.

Xozirgi kunda axamiyati va ishlash sharoiti buyicha kup turdagi xilma-xil tuzilishdagi markazdan kochma nasoslar ishlab chikilgan.

Konsol turdagi markazdan kochma nasoslar

Konsolli markazdan kochma nasosning umumiy shakli 2.1- rasmda keltirilgan. Bu gorizontal valli bir gildirakli nasos bulib, ishchi gildiragi valning muallak kismiga maxkamlangani uchun «konsolli» nasos deb nomlangan.

Konsolli nasosning kesimi va asosiy detallari 2.2-rasmda, tashki kurinishi esa 2-rasmda berilgan. Bu erda 4 ishchi gildirak 12 valga shponka yordamida urnatilib. 21 gayka bilan maxkam- langan. Kobik 7 ichki kismi spiralsimon bulinma shaklida bulib, 6 uzatkich bilan bir butun xolda chuyandan kuyilgan va 15 yog- vannali tayanch turimlariga boltlar bilan urnatiladi. Tayanch turimlariga urnatilgan *3 podshipniklar 12 po`lat valning tayanchlari bulib, ukiy va radial kosil buladigan kuchlarni kabul kiladi. Ukiy kuchlarni muvozanatlash maksadida 4 ishchi gildirakning orka lappagida 23 kuch engillatuvchi bir nechta teshikchalar kuzda tutiladi.

Nasos ichki bulinmasini tashki muxitdan ajratib turish uchun yog emdirilib ip-gazlama arkondan tayyorlangan 10 xalkasimon uramlar, 11 kopkogi va 20 kobigidan iborat salnik bugini zarur.

Ishchi gildiragi orka gardishiga kuch engillatuvchi 23 teshik­chalar urnatiladigan nasoslarda uning ichiga salnik va val orasidan \avo kirishini oldini olish maksadida salnikning 10 xalkasimon uramlari urtasiga 19 gidravlik xalka urnatilib, unga spiralsimon bulinmadagi bosimli suvdan beriladi va «gidravlik kulf» xosil kilinadi. Ish jarayonida salnikdan tashkariga suv okimchasini me’yordan ortib borishi kuzatib boriladi va 11 kopkok bilan sozlab turiladi. Ishchi gildirak 4 gardishlari yoni bilan 7 kobik oraligidagi bo`shliqlardan bosimlar farki xisobiga surish tomoniga kaytib utuvchi okimchalar mikdorini kamaytirish uchun xar ikki tomoniga 2 va 3 zichlash- saklash xalkalari urnatiladi.

Markazdan kochma nasos va uning surish kuvuri yurgizishdan avval suvga tuldirilishi lozim. Buning uchun 5 bolt olinib, teshikchadan vakuum-nasos yordamida xavosi surib olinadi yoki usha teshikchadan suv kuyib tuldiriladi.

Monoblok kurnnishidagi (KM) konsolli nasoslar K turdagi nasoslarga nisbatan ancha ixcham va engil buladi. CHunki nasos ishchi gildiragi elektr dvigatel valining oxirgi kismiga joylashtirilib, nasosga podshipnik va yarim muftalar urⁿa- tilmaydi. Nasosning kobigi elektr dvigatel flanetsi (gardishi) uchiga maxkamlanadi.