Muhandislik texnologiyalari

1.1-rasm. Investitsiyalarning alohida belgilar bo`yicha tasniflanishi

ol-mulk yoki mulkiy huquqlar, intellektual boyliklar»⁴, deb ta'rillangan.
O'zbekistonda investitsiya faoliyatining me'yoriy-qonuniy bazasi shaldlangan va xalqaro me'yorlarga moslashtirilgan bo'lib, ular asosan, «Tashqi iqtisodiy faoliyat
to'g'risida»gi (l4.06.1991-y.), «Erkin iqtisodiy zonalar to'g'risida»gi (25.04.1996-y.), «Investitsiya faoliyati to'g'risida»gi (24.12.1998-y.), «Chet el investitsiyalari to'g'risida»gi (30.04.1998-y.), «Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ulami himoya qilish choralari to'g'risida»gi (30.04. 1998-y.), «Lizing to'g'risida»gi (l4.04.1999-y.) O'zbekiston Respublikasining qonunlari, Vazirlar Mahkamasining qarorlari va boshqa me'yoriy-huquqiy huljatlardan tashkil topgan.
O'zbekiston qonunchiligiga 1 muvofiq mamlakat hududida investitsiyalar quyidagi shakllarda am alga oshiriladi:
- yuridik shaxslar tuzish yoki ulaming uslav jamg'armalarida (kapitallarida) ulushli ishtirok etish, shu jumladan, mol-mulkni yoki aksiyalarni olish;
- qimmatli qog'ozlarni, shu jumladan, O'zbekiston Respublikasi rezidentlari tomonidan ernissiya qilingan qarz majburiyatlarini olish;
- konsessiyalarni, shu jumladan, tabiiy resurslarni qidirish, ishlab chiqish, qazib olish yoki ulardan foydalanishga bo'lgan konsessiyalarni olish;
- mulk huquqini, shu jumladan, ular joylashgan yer uchastkalari bilan birgalikda savdo va xizmat ko'rsatish sohalari obyektlariga, turar joylarga mulk huquqini, shuningdek, yerga hamda boshqa tabiiy resurslarga egalik qilish va ulardan foydalanish (shu jumladan asosida foydalauish) huquqini qonun hujjatlariga muvofiq olish.
Ta'kidlash joizki, investorlar investitsiyalarni qonun hu.ijatIariga zid bo'lmagan boshqa shakllarda ham amalga oshirishlari mumkin.
O'zbekiston Respuhlikasining nvestitsiya faoliyati to'g'risida»gi qonunda investorlarga qator huquqlar, erkinlildar va kafolallar berilgan. lumladan, mulk shakllaridan va faoliyat turidaqat'iy nazar, investorlar investitsiya faoliyatini amalga oshirishda huquqlarga egadirlar.
Davlat investitsiya faoliyati subyektlarining huquqlarini kafolatlaydi. Davlat organlari va ularuing mansabdor shaxslari investitsiya faoliyati subyektlarining qonun hutiatlariga muvofiq oshirilayotgan faoliyatiga aralashishga haqli Agar va ularning mansabdor shaxslari investitsiya faoliyati subyektlarining faoliyatida qonun hujjatlari buzilganligini aniqlasalar, ular vakolatlari bo'igan va muayyan qoidabuzarlikni etish bilan bog'liq choralarni ko'rishlari mumkin organlari va ularning mansabdor qoidabuzarlik mavjudligi dalilidan investitsiya faoliyati subyektlarining boshqa qonuniy faoliyatiga aralashish yoki faoliyatini cheklab qo'yish asos foydalanishi emas.
DavIat investitsiyalar qilinishini kafolatlaydi. O'zbekiston Respublikasida investitsiyalar va investorlaruing boshqa aktivlari davlat mulkiga aylantirilmaydi. Investitsiyalar va investorlarning boshqa aktivlari rekvizitsiya qilinmaydi, tabiiy
avariyalar, epidemiyalar, epizootiya hollari boshqa favqulotda xususiyatga ega bo'lgan holatlar bundan mustasno.
Xalqaro kapital migratsiyasi⁵ jahon xo'jaligini rivojlantirishda muhim ahamiyatga chunki u mamlakatlaming iqtisodiy aloqalarining mustahkamlallishiga olib ularning tashqi savdo aylanmalarini oshiradi, iqtisodiy rivojlanishni jadallashtiradi, isWab chiqarish hajmiarini ko'paytiradi, ishlab chiqarilayotgan tovarlaming jahon bozoridagi raqobatbardoshligini, importyor-mamlakatlar texnik salohiyatini o'stiradi va mamlakatdagi bandlikni oshiradi. Kapital migratsiyasi bu ma'lum manfaalli maqsadga qaratilgan pul mablag'lari (boyliklari)ning bir mamlakatdan ikkinchi mamlakatga ko'chishini ifodalaydi. Kapital migratsiyasi ikki shaklda yuz beradi:
-xorijga tadbirkorlik kapitalini chiqarish yoki iqtisodly faoliyatini investitsiya qilish;
- ssuda kapitalini chiqarish yoki xalqaro kredit.
Tashqi iqtisodiy aloqa1arni, biz, ko'proq, ekspmti va importi tarzida ko'rishga o'rganib qolganmiz. hozirgi zamon iqtisodiyotida lovar-kapital ekspofli va importi muhim o'rin tutadi. Chetga kapital chiqarishning asosiy sababi xo'jalik hayotining baynalmilallashuvi va chctdan olinishj mumkin bo'lgan ioydaning yuqori bo'lishi bo'lsa, kapital import qilayotgan mamlakat uchun chetdan kelgan mablag' evaziga iqtisodiy faoliyatini jadallashtirishdir. Kapitallarning mamlakatlar bo'ylab ko'chib yurishidagi asosiy harakatlantiruvchi (motiv) ularni safarbar haroda qilishning nafliroq sharoitlaridir. Ishlab cbiqarishni xorijga chiqarishning kuchayishini, xorijiy investitsiyalarning milliy iqtisodiyotga kirib kelishini, iqtisodiyotlar rivojlanishini jadallashtiradigan jarayon sifatida baholash kerak.

2.