Mühazirə -1 FİZİKİ-KİMYƏVİ analiZİn predmet və VƏZİFƏLƏRİ

 
 

Mühazirə 2 
 
BİR KOMPONENTLİ SİSTEMLƏR. 
Fazalar qaydasının bir komponentli sistemlərə tətbiqi. 
 
Bir komponentli sistemlərə fazalar qaydasını tətbiq etdikdə 
2



k


düsturunda k=1 
olduqda 
2
1





alınar.Burada




3
(2.1) 
yəni bir komponentli sistemin sərbəstlik dərəcəsi 3 sabiti ilə fazalar sayının fərqinə bərabər 
olur.Həmin ifadəni ( 2.1 ) tətbiq etdikdə bir komponentli sistemin sərbəstlik dərəcəsi fazaların 
sayından asılı olaraq aşağıdakı kimi dəyişəcəkdir. 
Fazalar sayı 

Sərbəstlik dərəcəsi və 
ya variantlıq ( 

)
Sistemdə tarazlığın 
növü
1
2
divariant
2
1
monovariant
3
0
nonvariant
Beləliklə,bir komponentli sistemdə bir faza, yəni bərk, maye və ya qaz olduqda ikivariant və ya 
divariant tarazlıq, iki faza olduqda ( bərk-maye, bərk-qaz, maye-qaz ) monovariant , üç faza 
olduqda (bərk-maye-qaz) isə nonvariant tarazlıqlar adlanır. Sistemdə bir neçə müxtəlif bərk faza da 
mövcud ola bilər ki, bunların hər biri ayrıca faza hesab edilməlidir. Bu zaman bəzi optiki izomerlər 

---

21 
müstəsnalıq təşkil edirlər (fəsil 1.3). Belə olduqda nonvariant tarazlıq halı bərk-bərk-maye, bərk-
bərk-qaz olduqda yaranır. 
Bir komponentli sistemlərdə dörd və ondan çox faza tarazlıqda ola bilməz; onun tarazlıq halı 
təzyiq və temperaturla, yəni iki parametrlə müəyyən edilir.Məsələn, sudan ibarət sistemdə maye su 
və buxar 100
0
C-də o zaman tarazlıqda olur ki,təzyiq 1 atm. bərabər olsun. Nonvariant tarazlıq, yəni 
su-buz-buxar o zaman birgə yaşaya bilər ki, temperatur 0,0098
0
C, təzyiq isə 4,6 mm. civə sütununa 
bərabər olsun.Bunlardan heç birini dəyişmək olmaz. Əgər azacıq belə dəyişilərsə, fazalardan biri 
yox olmalıdır.Bu zaman sistem iki fazalı monovariant tarazlıq halına keçəcəkdir.