Mühazirə -1 FİZİKİ-KİMYƏVİ analiZİn predmet və VƏZİFƏLƏRİ

Tərkibin həndəsi təsviri üsulları.Ling qaydası. 
 
İki komponentli sistemi tərkibinin qatılıq ifadəsindən asılı olaraq, həndəsi təsvir etmək olar. 
Məsələn, qatılıq kütlə və ya mol paylarla ifadə edilibsə, vahidkütlə və mol faizlə ifadə edilibsə, yüz 
bərabər hissəyə bölünmüş düz xətlər götürmək olar. 
Fərz edək ki, qatılıqları paylarla ( kütlə və ya mol ) ifadə edilmiş A və B-dən ibarət iki 
komponentli sistem verilmişdir. O zaman şəkil 4.2 tərkib oxu adlanan düz xətt götürüb, onun 
uzunluğunu vahid qəbul edirik. A nöqtəsi təmiz A komponentindən , B nöqtəsi isə təmiz B 
komponentindən ibarətdir. A-dan B-yə doğru getdikcə A komponentinin miqdarı azalır, B 
komponentinin miqdarı isə artır. B kütlə payını A-dan başlayaraq ifadə etsək Q nöqtəsi alırıq; Q 
nöqtəsi sistemin tərkibini ifadə edir. Bu tərkibə uyğun B komponentinin payı AQ, A 
komponentinin payı isə BQ kəsiklərinə qiymətcə bərabər olacaqdır. Əgər tərkib faizlə verilibsə, AB 
kəsiyi vahidə deyil, yüz hissəyə bölünməlidir. 
Şəkil.2. İki komponentli sistemin tərkib oxu. 
Q nöqtəsinin koordinatları ,iki kütlənin (A nöqtəsində 
yerləşən “a” kütləsinin və B nöqtəsində yerləşən “b” kütləsinə) koordinatları ağırlıq mərkəzləri 
kimi tapılır, a və b müvafiq surətdə A və B komponentlərinin payı və ya faiz miqdarlarıdır.Fərz 
edək ki, tərkibi Q
1
və Q
2
nöqtələri ilə ifadə olunan iki qarışıq verilmişdir ki, burada Q
1
-də x
A
I
, Q
2
nöqtəsində isə x
B
II
qədər A komponentinin payı vardır. Q1-kütlə ölçüsü q
1
, Q
1
-kütlə ölçüsünü q
2
ilə 
işarə etsək, bunları qarışdırdıqda Q tərkibli sistem alınır ki, bu da q qədər kütləyə uyğun gəlir. Bu 
zaman
2
1
q
q
q


(4.5) 
Burada nə qədər A komponenti olduöunu bilmək üçün 
1
1
A
x
q

və 
II
A
x
q

2
hasillərini 
toplamalıyıq: 
A
II
A
I
A
x
q
x
q
x
q





2
1
(4.6) 
(4.5)-dən q qiymətini (4.6)-da yerinə yazsaq: 


A
II
A
I
A
x
q
q
x
q
x
q






2
1
2
1
;
A
A
II
A
I
A
x
q
x
q
x
q
x
q
2
1
2
1





1
q
və 
2
q
olan hədləri bərabərliyin müxtəlif tərəflərinə keçirsək 

 













II
A
A
A
I
A
II
A
A
II
A
I
A
x
x
q
x
x
q
x
q
x
q
x
q
x
q
2
1
2
2
1
1
A
I
A
II
A
A
x
x
x
x
q
q



2
1
şəkil 4.2-dən göründüyü kimi, əgər 
BQ
x
A

; 
2
BQ
x
II
A

və 
BQ
x
I
A

olduğunu yerinə yazsaq 
o zaman 
1
2
1
2
2
1
QQ
QQ
BQ
BQ
BQ
BQ
q
q




(4.7) 
alarıq. 

---

30 
Buradan deyə bilər ki, Q qarışığın 
1
q
kütlə payı qədərini, Q
2
qarışığın 
2
q
kütlə payı qədəri ilə 
qarışdırsaq, o zaman alınmış yeni qarışığın tərkibi Q, Q
1
Q
2
kəsiyini Q
1
Q və Q
2
Q olmaqla iki yerə 
bölür. Bu kəsiklərin nisbəti, götürülmüş qarışıqların miqdarı ilə tərs mütənasibdir. Buna kəsiklər 
qaydası, Ling qaydası və ya ağırlıq mərkəzi qaydası deyilir. 
Fərz edək ki, Q
1
Q
2
lingdir və uclarında 
1
q
və 
2
q
qüvvələri təsir edir. O zaman ağırlıq mərkəzi
olmaqla sistemin müvazinətdə olması üçün 4.7-ci tənlikdəki şərt ödənilməlidir. Biz burada qatılığın 
ifadə vahidi olaraq kütlə payları götürmüşdük. Kütlə və mol faizi götürdüyümüz hal üçün də 
həmin sözləri deyə bilərik.