Mühazirə 1 Kinematikanin əsasları. Bərabərsürətli və dəyişənsürətli hərəkət. Əyrixətli hərəkət. Fırlanma hərəkətinin kinematikası. Nyuton qanunları. İmpulsun saxlanması qanunu. Plan

Mühazirə 1

Kinematikanin əsasları. Bərabərsürətli və dəyişənsürətli hərəkət. Əyrixətli hərəkət. Fırlanma hərəkətinin kinematikası. Nyuton qanunları. İmpulsun saxlanması qanunu.

Plan

1. 
   İrəliləmə hərəkətinin kinematikası.
   
2. 
   Əyrixətli hərəkət. Tangensial və normal təcil.
   
3. 
   Fırlanma hərəkətinin kinematikası.
   
4. 
   Nyuton qanunları.
   
5. 
   İmpulsun saxlanması qanunu.
   

İrəliləmə hərəkətinin kinematikası

Mexaniki hərəkət. Hesablama sistemi. Trayektoriya.

Yol. Yerdəyişmə
Təbiət hadisələrini öyrənən elmlərdən biri fizikadır.

Fizika (fyuzis – yunanca təbiət deməkdir) – təbiətin ən ümumi qanunauyğunluqlarını, bizi əhatə edən maddi aləmin quruluş və xassələrini öyrənən elmdir.

Ümumi fizika kursu mexanika, molekulyar fizika və termodinamika, elektrik və maqnetizm, optika, atom və nüvə fizikasından ibarət olub, adətən göstərilən ardıcıllıqla öyrənilir.

Mexanika materiyanin ən sadə hərəkət formasıni - mexaniki hərəkəti öyrənir.

Mexanikanın üç növü var: klassik me­xa­nika, relyativistik mexanika, kvant mexanikası.

Klassik mexanika – ölçüləri atom və molekulların ölçü­lə­rin­­dən çox-çox böyük, sürəti işıq sürətindən çox-çox kiçik olan cisimlərin hərəkət və qarşılıqlı təsiri haqqında elmdir.

Relyativistik mexanika – sürəti işığın vakuumda yayılma sürəti ilə müqayisə olunan cisimlərin mexanikasıdır.

Kvant mexanikası – Mikrozərrəciklərin hərəkətini öyrənir( ayrı-ayrı atomlar və elementar zərrəciklər).

Klassik mexanikanın üç tərkib hissəsi var: kinematika, di­namika və statika.

Kinematika – cismin və ya cisimlər sisteminin hərəkətini, bu hərəkəti doğuran səbəbləri nəzərə almadan öyrənir.

Dinamika – cisimlərin hərəkətini, bu hərəkəti doğuran bu və ya digər səbəblərlə birlikdə öyrənir.

Statika – cisimlərin tarazlıq şərtlərini öyrənir.

Mexaniki hərəkət – zaman keçdikcə cismin fəzada baş­qa cisimlərə nəzərən vəziyyətinin dəyişməsidir.

Mexanikanın əsas məsələsi–is­tə­ni­lən an­­­­­da cis­min fə­za­da və­ziy­­yə­tinin təyin edil­­­mə­­sidir. Bu məq­səd üçün me­xa­ni­ka­da sa­də­ləş­di­ril­miş – ideal_­­laş­­­­­­­­dı­rıl­mış mo­del olan maddi nöq­tə anlayı­şın­dan istifadə olunur:

Maddi nöqtə - verilmiş hərəkət şəraitdə ölçüləri nəzərə alın­ma­yan cismə deyilir.

Cismin hərəkəti hər hansı nisbi sükunətdə olan digər cismə nəzərən öyrənilərsə, həmin cisim hesablama cismi adlanır.

Hesablama sistemi – hesablama cismi, onunla bağlı ko­or­dinat sistemi və vaxtı ölçən cihaz birlikdə hesablama sistemi adlanır.

Maddi nöqtə düzxətli hə­­­­rə­kət edirsə, onun və­ziy­yəti bir koordinat, müstə­vi­də hərəkət edirsə, iki koor­di­nat, fə­za­da hə­rəkət edirsə, üç ko­ordinat (şəkil 1) ilə təyin edilir.

Maddi nöqtənin fəza­da vəziyyəti radius vek­tor­la da tə­yin edilə bilir.

Radius vektor – ko­or­­di­nat başlanğıcını maddi nöqtə ilə birləşdirən vek­tor­dur və ilə işarə olu­nur.

Maddi nöqtənin hərəkəti zamanı onun koordinatları zaman keçdikcə dəyişir. Ümumi halda onun hərəkəti üç skalyar tənliklə

x = x(t)

y = y(t)

z = z(t)

və ya onlara ekvivalent olan r = r(t) vektorial tənliklə təyin edilir.

Trayektoriya – hərəkət edən mad­­di nöq­­­tə­nin verilən he­sab­la­ma sis­te­mi­nə nəzərən cızdığı arasıkəsilməz xəttə trayektoriya deyilir.

Trayektoriyanın for­ma­­­sına gö­rə hərəkətlər düz­­xətli və əy­ri­xətli olur.

Yol – Müəyyən zaman fasiləsində maddi nöqtənin cızdığı hə­rə­kət trayektoriyasının uzun­lu­ğuna gedilən yol deyilir.

Yol müsbət skalyar kəmiyyət olub, BS – də vahidi metr­dir.

Yerdəyişmə - maddi nöqtənin başlanğıc vəziyyətini son vəziyyəti ilə birləşdirən vektordur.