Mühazirə 1 Spektroskopik metodlar

Lazer spektroskopiyası, elektron və neytron difraksiya üsullarından geniş istifadə edilmişdir. Atom hissəciklərinin kütlə və enerjiyə görə paylanması kütləvi spektrometriya və nüvə spektroskopiyası, elektron enerjisinin fotoelektron, rentgen elektronu və Mössbauer spektroskopiyası ilə öyrənilir.
Spektrlərin eksperimental tədqiqatları spektral alətlərdən - monoxromatorlardan, spektrometrlərdən, spektroqraflardan, spektrofotometrlərdən, spektr analizatorlarından istifadə etməklə aparılır. Spektrlər alətlərə quraşdırılmış kompüterlərdə işlənir.
Fotometrik analiz üsulu
Fotometrik analiz udma üsullarına aiddir, yəni işığın bir maddə tərəfindən udulmasını ölçməyə əsaslanır. Buraya spektrofotometriya, fotokolorimetriya və ümumi olaraq kolorimetriya adlanan vizual fotometriya daxildir.
Əksər hallarda fotometrik təyinatlarda təyin olunacaq komponent məhlulda kimyəvi reaksiya yolu ilə elektromaqnit şüalarını udan birləşməyə çevrilir və sonra onun optik sıxlığı (udma qabiliyyəti) ölçülür. Hər bir maddə yalnız onun üçün xarakterik olan müəyyən dalğa uzunluqları ilə radiasiya udur və işığın udulmasının keyfiyyət təhlili buna əsaslanır. Fotometriyada rəngli birləşmələrin məhlullarının əsas optik xüsusiyyətləri rəng intensivliyi və məhlulun rəngidir.
Fotometriyada kəmiyyət analizinin əsasını Buqer-Lambert-Beer qanunu (1) təşkil edir ki, bu qanun aşağıdakı kimidir: müxtəlif digər şəraitdə məhlulların optik sıxlığı (udma) maddənin konsentrasiyası və uducu təbəqənin qalınlığı ilə düz mütənasibdir:
T = I/I₀ (1)
А = ε l c ( 2)
burada A optik sıxlıqdır (А = –log (I : I0) = –log T);
I₀, I müvafiq olaraq udma məhluluna yönəlmiş və ondan keçən işıq axınının intensivliyidir;
c - maddənin konsentrasiyası, mol/l;
l - işığı udan təbəqənin qalınlığı;
ε işığın udulmasının molar əmsalıdır;
T - keçiricilikdir.
Analitin konsentrasiyasını təyin etmək üçün ən çox aşağıdakı üsullardan istifadə olunur:
işığın udulmasının molar əmsalı;
kalibrləmə cədvəli;
əlavələr;
diferensial fotometriya;
fotometrik titrləmə.

Molar udma əmsalı üsulu. Bu üsuldan istifadə etməklə bir neçə standart məhlulun (Ast) optik sıxlığı müəyyən edilir. Hər bir məhlul üçün udma əmsalı hesablanır (k = Ast : (lc_st)) və nəticədə alınan qiymət orta hesablanır. Sonra analiz edilən məhlulun optik sıxlığı (Ax) ölçülür və düsturla konsentrasiyası (cx) hesablanır.