Mühazirə ekologiyanin aktualliğI, predmeti və qenezisi

Atom-Elektrik stansiyalarında (AES) qəzalar
Bunlardan ən böyüyü 1986-cı ildə Ukrainanın Çernobıl şəhərindəki AES-da baş vermişdir. Orada partlayış olmuş, nüvə reakoru dağılmış, ətraf mühitə ços sayda radioaktiv maddələr tullanmışdır. Qəzanın ortalıqdan qaldırılmasına 600 mindən çox adam qatılmışdır.

Azərbaycanda da Çernobıl faciəsi nəticəsində radioaktiv şüalanmaya məruz qalanlar var, çünki o zaman ölkəmiz Sovetlər Birliyinin tərkibində idi. Bundan başqa, AES-in partlamış 4-cü enerji blokunun təhlükəsiz hala salınması üçün keçirilən "Sarkofaq" əməliyyatında 129 Azərbaycan vətəndaşı da iştirak edib ki, onların hamısı müxtəlif səviyyəli radioaktiv şüalanma alıblar.

Hadisə zamanı 7000-ə yaxın insan həlak oldu, 25000 insan güclü radiasiya nəticəsində ömürlük şikəst oldu, on minlərlə insan isə sonsuz qaldı. Bu faciədən sonra Çernobılda doğulan uşaların 90 %-də əlillik yaranır. Hadisədən neçə illər keçsə də, radiasiyanın fəsadları hələ də Avropada dolanmaqdadır.

Daha bir ağır texnogen faciə 2011-ci ildə Yaponiyanın Fukusima AES-da zəlzələ və ondan sonra sunaminin baş verməsindən sonra olmuşdur. Sonucda ətraf mühit zəhərlənmiş, çoxlu sayda insan ölmüşdür. 146 min əhali öz yurdlarından köçürülmüşdür. Radiasiya hava, dəniz və torpağa sızmışdır. Onun əlamətləri hətta stansiyadan uzaqlarda da özünü göstərməkdədir, yeyinti məhsulları və sular da radiasiyaya məruz qalmış, zəhərlənmişdirlər. İqtisadi itkilər 74 milliardı açmışdır.

Cənubi Qafqazda da atom faciəsi təhlükəsi vardır. Bu da Erməsistanın Metsamor AES-dır. O sovetlər dönəmində qurulmuş, avadanlığa köhnəlmiş bir obyektdir. Orada qəzanın baş verməsi ehtimalı çox böyükdür. “Metzamor” AES-i təkcə Cənubi Qafqaz bölgəsi deyil, daha böyük ərazilər üçün təhlükə mənbəyidir. Burada baş verə biləcək qəza daha geniş əraziyə təsir edəcək. Belə olarsa Azərbaycan üçün də bu stansiya təhlükə mənbəyidir. Azərbaycan höküməti beynalxalq təşkilatlara bu təhlükə haqqında dəfələrlə xəbər verib, bu gündə onun bağlanmasını tələb edir.

Azərbaycanda da AES tikilməsi layihəsi var və artıq bu yöndə işlər gedir. Onun yerləşdiyi yer Şirvan şəhəri yaxınlığındakı Nəvayi bölgəsindədir. Stansiyanın tikilməsi elektrik enerjisinə ölkəmizdəki artan tələbatdır. Bununla belə, dünyada baş verən qəzalar nəzərə alınmalı, belə layihənim məqsədə uyğun olub-olmaması problemi çözülməlidir.