Mühazirə mətnləri Bakı ­- 2015

müəssisə və şirkətlərdən ibarət sub­yektlər qru­pu. Buraya gəlir əldə etmək məqsədiylə başqalarını da işə cəlb etməklə istehsal və biznes fəaliyyəti ilə məşğul olan­lar daxil edilir.

Banklar və bank işinin normal fəaliyyətini tən­zim edən maliyyə-kredit orqanları ayrıca bir subyektlər qrupunu təşkil edir.

Dövlət idarəetmə orqanları və təşkilatları bazar subyektlərinin xüsusi bir qrupunu təşkil edərək, cə­miy­yə­tin ümumi təsərrüfat həyatında ictimai istehsalın gedişini tənzimləyir, habelə onların fəaliyyəti üzərində nəzarəti hə-yata keçirir.

Müxtəlif subyekt qrupları arasında bazar iqtisa­diy­yatı şəraitində müəyyən əlaqə vardır və onların fəaliyyəti biri-birini tamamlayır.

Ev təsərrüfatları, yaxud ailə tarixən bütün cə­miy­yət­­lərdə əmtəə-xidmətlərin istehsalı, bölgüsü, mü­ba­di­lə­­si və istehlakında mühüm rol oynamışdır. Təəssüf ki, əv­­vəllər iqtisadi ədəbiyyatda bu məsələyə o qədər də yer veril-məmiş və diqqət yetirilməmişdir. Ailə bir neçə şəxs­­dən ibarət olub, müstəqil qərarlar qəbul edən, öz tə­lə­­batlarını ödəməyə çalışan və hər hansı bir istehsal ami­­linin (torpaq, iş qüvvəsi, kapital) sahibi olmaqla ya­na­­ş­ı, istehsal prose-sinin zəruri şərti sayılan “insan ka­pi­ta­­l­ı”nın təkrar isteh-salını təmin edən iqtisadi vahiddir.

Şirkət (müəssisə) istehsal amillərinin müəyyən kom­­binasiyası (birləşdirilməsi, əlaqələndirilməsi, qu­raş­­dırılması) əsasında müxtəlif təyinatlı məhsullar ha­zır­­layıb, mənfəət əldə etmək məqsədilə satışa çıxaran tə­­sərrüfat va-hididir.

Bank iqtisadiyyatın normal fəaliyyəti üçün zəruri olan sərbəst pul vəsaitlərinin hərəkətini tənzimləyən ma­­liyyə-kredit təşkilatıdır.

Dövlət və onun müvafiq hakimiyyət orqanları, cə­miy­­yətin ictimai məqsədlərinin həyata keçirilməsi üçün ba­zar və onun subyektləri üzərində müəyyən siyasi, hü­qu­­qi, inzibati vəzifələri həyata keçirən rəsmi orqandır. Şüb­­həsiz, ayrı-ayrı dövlətlərdə ölkənin keçdiyi yüksəliş yo­­lunun özünəməxsus xüsusiyyətlərindən, gəlib çatdığı so­­sial-iqtisadi inkişaf səviyyəsindən, qarşısına qoyduğu və­­zifələrdən, imkanlarından, iqtisadi resurslarından ası­lı ola­raq, dövlətin təsərrüfat həyatında rolu müxtəlif olur. Bu cəhətlər özünü mülkiyyət münasibətlərində, ver­­gi və göm­rük işində, xarici iqtisadi ticarət əla­qə­lə­rin­də, habelə di­gər sahələrdə göstərir.

Bazar münasibətləri iqtisadi sistemi sub­yekt­lə­ri­nin - ev təsərrüfatlarının (ailələrin), müəssisələrin (şir­kət­­­lərin), bankların (maliyyə-kredit qurumlarının), döv­lət orqanları­nın qarşılıqlı münasibət və əlaqələri aşa­ğı­da­­­kı sxemdə verilmişdir.