MÜhazirə mikroorqanizmləRİn genetikasi



Yüklə 327,65 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/3
tarix05.05.2017
ölçüsü327,65 Kb.
#16872
1   2   3

Holofill

Holofillə

ərr

ö

özl



zlə

əri


ri d

ə



m

ülayim



layim v

ə ifrat



ifrat holofill

holofillə

ər 



olmaq



olmaq ü

üzr


zrə

ə 2 


2 qrupa

qrupa


b

öllü



ün

ür.



r.

M



ülayim

layim holofill

holofillə

ər 


m



ühitd

hitdə


ə NaCl

NaCl duzunun

duzunun qat

qatııllığı

ığı 2

2--5% 


5% olduqda

olduqda, 

normal 


normal inki

inkiş


şaf

af edirlər

edirlər..Ç

Çox y


ox yü

üks


ksə

ək 


k duzlu

duzlu m


ühit


hitə

əuy


uyğ

ğunla


unlaş

şan 


an 

mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ərrə


ə rast

rast g


əlinir


linir ki

ki, 


, bunlara

bunlara da

da

ifrat

ifrat holofill

holofillə

ərr

deyilir


deyilir. 

. Bel


Belə

ə

mikroorqanizml



mikroorqanizmlə

ərrəş


əşoran

oran torpaqlarda

torpaqlarda, 

, Öl


Ölü

ü d


ənizin


nizin suyunda

suyunda rast

rast g



əlm



lmə

ək 


olur.Qeyd

olur.Qeyd etm

etmə


ək 

k laz


lazıımd

mdıır 


r ki

ki, m


, mü

ühitd


hitdə

ə 15


15--20% 

20% NaCl


NaCl olduqda

olduqda mikrob

mikrob

h



üceyr

ceyrə


əsinin

sinin daxilind

daxilində

ə osmotik

osmotik ttə

əzyiq


zyiq 90

90--100 atm. b

100 atm. bə

ərab


rabə

ər 


r olur.Bel

olur.Belə

ə

v



əzif

zifə


əd

ə yaln



yalnıız 

z holofill

holofillə

ər 


r ya

yaş


şaya

aya bil


bilə

ər.


r.

Hidrostatik

Hidrostatik ttə

əzyiq

zyiq..

Zülallar


Zülallar çox

çox yüksək

yüksək hidrostatik

hidrostatik təzyiqdə

təzyiqdə (10000 

(10000 


atm.)

atm.)parçalanırlar

parçalanırlar. 

. Lakin


Lakin bunlarla

bunlarla yana

yanaşı

şı, 


, mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ər 

r aras


arasıında

nda


y

üks



ksə

ək 


k atmosfer

atmosfer ttə

əzyiqin

zyiqinə


ə uy

uyğ


ğunla

unlaş


şm

mış


ış n

övl



vlə

ər d


r də

ə m


əlumdur.Bel

lumdur.Belə

ə


Kimy

Kimyə

əvi 

vi amill

amillə

ərin

rin mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ərrə

ə ttə

əsiri

siri

Bunlara


Bunlara m

ühitin



hitin ttə

ərkibi


rkibi v

ə reaksiyas



reaksiyasıı, 

, oksidl


oksidləş

əşm


ə--


reduksiya

reduksiya reaksiyas

reaksiyasıı aiddir

aiddir..


1) M

1) Mü


ühit 

hit reaksiyas

reaksiyasıı mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ərin

rin h


əyat


yat

ffə


əaliyy

aliyyə


ətin

tinə


ə ttə

əsir 


sir ed

edə


ən m

n mü


üh

üm 



m kimy

kimyə


əvi 

vi amil


amil hesab

hesab


olunur

olunur. M

. Mü

ühitin


hitin tur

turş


şulu

uluğ


ğu pH 

u pH iiş


şar

arə


əsi

si ililə


ə ifad

ifadə


ə edilir

edilir..


pH 

pH 


k

əmiyy



miyyə

əti


ti neytral

neytral m

üh



üt 

t üçü


üçün 7,0; 

n 7,0; tur

turş

ş mühit


mühit üçü

üçün 0


n 0--

6,0 v


6,0 və

ə q


əllə


əvi 

vi mühit


mühit üçü

üçün 8,0


n 8,0--14,0 b

14,0 bə


ərab

rabə


ərdir

rdir. 


Mikroorqanizml

Mikroorqanizmlə

ərin


rin m

ühit 



hit reaksiyas

reaksiyasıına

na m



ünasib



nasibə

əti


ti ç

çox 


ox 

m



üxt

xtə


əlifdir

lifdir.. Bir

Bir ç

çox 


ox kif

kif v


əmaya


maya g

öb



əllə


əkl

klə


əri

ri üçü


üçün pH 

n pH 


3,0

3,0--6,0, 

6,0, ə

əks


ksə

ər 


r bakteriyalar

bakteriyalar üçü

üçün is

n isə 


ə pH7,0

pH7,0--7,5 

7,5 

ə

əlveri



lveriş

şlidir


lidir.. Özl

Özlə


əri

ri tur


turş

şu 


u yaradan

yaradan bakteriyalar

bakteriyalar ((sirk

sirkə


ə

tur


turş

şusu


usu, s

, sü


üd 

d tur


turş

şusu


usu, 

, limon


limon tur

turş


şusu

usu v


ə ya


yağ

ğ

tur



turş

şusu


usu))istisna

istisna ttəş

əşkil

kil edir


edir. K

. Kə


əskin 

skin tur


turş

ş m


ühit 


hit 

bakteriyalara

bakteriyalara m

əhvedici



hvedici ttə

əsir g


sir gö

öst


stə

ərir


rir..

Mikroorqanizml

Mikroorqanizmlə

ər 



oksigen



oksigenə

ə olan


olan m

ünasib



nasibə

ətin


tinə

ə

g



örrə


ə bir

bir--birind

birində

ən 


ffə


ərql

rqlə


ənirlər.Molekulyar

nirlər.Molekulyar oksigenli

oksigenli m

ühitd



hitdə

ə inki


inkiş

şaf


af ed

edə


ən 

mikroorqanizml



mikroorqanizmlə

ərrə 


ə 

aeroblar

aeroblar

molekulyar



molekulyar oksigensiz

oksigensiz m

ühiti


hiti sev

sevə


ənl

nlə


ər is

r isə


ə

anaeroblar

anaeroblar

adını


adını daşıyırlar

daşıyırlar. 

. Lakin

Lakin mikroorqanizml



mikroorqanizmlə

ərin


rin oksigen

oksigenə


ə olan

olan


m

ünasib



nasibə

ətl


tlə

əri


ri daha

daha d


ərind


rində

ən t


n tə

ədqiq


dqiq olunduqdan

olunduqdan sonra

sonra m



əlum



lum

olmuşdur


olmuşdur ki

ki, 


, bunlar

bunlarıın 

n aras

arasıında



nda ç

çox v


ox və

ə ya


ya az

az miqdarda

miqdarda oksigen

oksigenə


ə

ttə


əllə

əbkar


bkar olanlar

olanlar da

da vard

vardıır. 



r. Ona

Ona g


örrə


ə də

də haz


hazıırda

rda oksigen

oksigenə

ə olan


olan

m



ünasib

nasibə


ətl

tlə


ərin

rinə


ə g

örrə



ə mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

əri

ri 4 


4 qrupa

qrupa b


öllü


ürl

rlə


ər: 

r: 


1.

1.obliqat

obliqat v

ə ya



ya ciddi

ciddi aeroblar

aeroblar

,,

2. 



2. obliqat

obliqat anaeroblar

anaeroblar,, 3.

3. fak


fakü

ültativ


ltativ v

ə ya



ya

şə

şərti



rti anaeroblar

anaeroblar 4. 

4. mikroaerofill

mikroaerofillə

ərr

Mikroorqanizmlər



Mikroorqanizmlər öz

öz həyat


həyat fəaliyyətində

fəaliyyətində inkişaf

inkişaf etdikləri

etdikləri qidalı

qidalı mühitlə

mühitlə


sıx

sıx əlaqədar

əlaqədar olur.Ona

olur.Ona görə

görə də

də ilk 


ilk növbədə

növbədə qidalı

qidalı mühitin

mühitin tərkibinin

tərkibinin

təsiri


təsiri nəzərə

nəzərə alınmalıdır.Müəyyən

alınmalıdır.Müəyyən olunmuşdur

olunmuşdur ki

ki, 

, qidalı


qidalı mühiti

mühiti mikrob

mikrob

hüceyrəsini



hüceyrəsini qıcıqlandırır

qıcıqlandırır və

və bu

bun


nu

un

n nəticəsində



nəticəsində hüceyrədə

hüceyrədə mühitə

mühitə qarşı

qarşı


müəyyən

müəyyən hərəkət

hərəkət –



xemotaksis



xemotaksis

əmələ


əmələ gəlir.Bəzən

gəlir.Bəzən hüceyrələr

hüceyrələr bir

bir


qidaya

qidaya meyilli

meyilli olduğu

olduğu halda

halda digərindən

digərindən uzaqlaşır

uzaqlaşır.. Mikroorqanizmlərin

Mikroorqanizmlərin

qidalı

qidalı mühit



mühit tərəfindən

tərəfindən cəlb

cəlb olunmasına

olunmasına



müsbət

müsbət xemotaksis

xemotaksis

mühitdən



mühitdən

uzaqlaşmasına

uzaqlaşmasına

mənfi

mənfi xemotaksis

xemotaksis

deyilir


deyilir..

Müxtəlif

Müxtəlif təbiətli

təbiətli kimyəvi

kimyəvi maddələr

maddələr mikroorqanizmlərə

mikroorqanizmlərə təsir

təsir etdikdə

etdikdə


3 effekt


effekt nəzərə

nəzərə çarpır

çarpır: 

stimuləedici



stimuləedici, 

, bakteriostatik

bakteriostatik və

və bakteriosid

bakteriosid.  

.  


Kimy

Kimyə


əvi 

vi birl


birləş

əşm


əllə


ər 

r ola


ola bilsin

bilsin ki

ki, 

, mikroorqanizml



mikroorqanizmlə

ər 


r üçü

üçün 


n faydal

faydalıı


olub

olub, 


, qida

qida madd

maddə

əsi


si kimi

kimi istifad

istifadə

ə olunsun

olunsun bu

bu stimuləedici

stimuləedici effekt

effekt


verir

verir. 


. Həmin

Həmin orqanizm

orqanizm böyüyüb

böyüyüb çoxalır

çoxalır..

Bakteriyaları

Bakteriyaları tələf

tələf edən

edən hər

hər hansı

hansı birləşmə

birləşmə ə

əlveri

lveriş


şsiz

siz –


– antimikrob

antimikrob

xass

xassə


əlili--

bakteriosid

bakteriosid təsirli

təsirli


olur

olur, 


, onlara

onlara m


əhvedici


hvedici v

vəö


əöld

ldü


ürrü

üc



ü ttə

əsir 


sir 

edir


edir..

Bəzi


Bəzi maddələr

maddələr isə

isə mikroorqanizmlər

mikroorqanizmlər

bakteriostatik

bakteriostatik ttəsir

əsir

göstərir.Müəyyən



göstərir.Müəyyən müddət

müddət ərzində

ərzində onların

onların çoxlamasının

çoxlamasının və

inkişafının



inkişafının qarşısını

qarşısını alır

alır.. Mikroorqanizmlərlə

Mikroorqanizmlərlə mübarizədə

mübarizədə tətbiq

tətbiq


olunana

olunana maddələr

maddələr

antiseptic 

antiseptic maddələr

maddələr

adlanırlar

adlanırlar..

Antimikrob

Antimikrob madd

maddə


əllə

ər 


r ö

özl


zlə

ərinin


rinin kimy

kimyə


əvi 

vi qurulu

quruluş

şlar


larıına

na g


örrə


ə bir

bir


ne

neçə


çə qrupa

qrupa b


öllü


ün

nürlər. 


ürlər. B

əzi



zi madd

maddə


əllə

ər 


r bir

bir qrup


qrup mikroorqanizml

mikroorqanizmlə

ər 



üçü



üçün z

n zə


əh

ərli



rli ttə

əsir 


sir etdiyi

etdiyi halda

halda, 

, ba


baş

şqas


qasıüçü

ıüçün z


n zə

əh



ərsiz

rsiz hesab

hesab

olunur


olunur..

Bioloji amillərin mikroorqanizmlərə təsiri

Bioloji amillərin mikroorqanizmlərə təsiri

Bioloji amillərə əsas etibarı ilə bakteriofaq, antibiotiklər, fitonsidlər və 

Bioloji amillərə əsas etibarı ilə bakteriofaq, antibiotiklər, fitonsidlər və 

s. aiddir.

s. aiddir.

Bakteriofaq

Bakteriofaq

bakteriyanı keçirməyən süzgəclərdən keçən və mikrobu 

bakteriyanı keçirməyən süzgəclərdən keçən və mikrobu 

əritmək xassəsinə malik canlı amildir. Hər mikrobun faqı ancaq onun 

əritmək xassəsinə malik canlı amildir. Hər mikrobun faqı ancaq onun 

özünü əridə (parçalaya) bilir. Bakteriofaqlar xarici mühitdə geniş 

özünü əridə (parçalaya) bilir. Bakteriofaqlar xarici mühitdə geniş 

yayılmışdır (suda, torpaqda). Mikroblar təbiətdə bir

yayılmışdır (suda, torpaqda). Mikroblar təbiətdə bir--birinə müxtəlif 

birinə müxtəlif 

təsirlər göstərirlər. Əgər bir mikrob növü başqa mikrobun inkişafını 

təsirlər göstərirlər. Əgər bir mikrob növü başqa mikrobun inkişafını 

dayandırır və ya ona mənfi təsir göstərirsə, bu 

dayandırır və ya ona mənfi təsir göstərirsə, bu 

antaqonizm, 

antaqonizm, 

əgər bir

əgər bir--

birinə müsbət təsir göstərirsə, 

birinə müsbət təsir göstərirsə, 

bu simbioz 

bu simbioz 

adlanır. 

adlanır. 

Adətən bitkilər elə maddələr hazırlayırlar ki, onlar bakteriyalar və 

Adətən bitkilər elə maddələr hazırlayırlar ki, onlar bakteriyalar və 

göbələklər üçün zəhərli olur. Bu xassə də

göbələklər üçün zəhərli olur. Bu xassə də

fitonsid 

fitonsid 

təsir adlanır. Bir 

təsir adlanır. Bir 

çox bitkilərin fitonsidləri bakterisid xassəyə malik olurlar və 

çox bitkilərin fitonsidləri bakterisid xassəyə malik olurlar və 

bakteriyaları öldürə bilirlər. Digər bitkilərin fitonsidləri isə 

bakteriyaları öldürə bilirlər. Digər bitkilərin fitonsidləri isə 

bakteriostatik xassəyə malikdirlər. Onlar ancaq mikrobların 

bakteriostatik xassəyə malikdirlər. Onlar ancaq mikrobların 

çoxalmasını və inkişafını dayandırırlar. Soğan, sarımsaq, palıd, şam, 

çoxalmasını və inkişafını dayandırırlar. Soğan, sarımsaq, palıd, şam, 

istiot kimi bitkilərin fitonsidləri daha güclü bakteriosid xüsusiyyətinə 

istiot kimi bitkilərin fitonsidləri daha güclü bakteriosid xüsusiyyətinə 

malikdirlər.

malikdirlər.



Mikroorqanizmlərin doğurduğu mühüm biokimyəvi reaksiyalar 

Mikroorqanizmlərin doğurduğu mühüm biokimyəvi reaksiyalar 

Mikroorqanizmlər maddələr mübadiləsi zamanı müxtəlif kimyəvi 

reaksiyalar həyata keçirirlər ki, nəticədə spirtlər, turşular, efirlər, 

vitaminlər kimi dəyərli üzvi maddələr əmələ gəlir. Mikrobların həyat 

fəaliyyəti nəticəsində əmələ gələn bu məhsullar tibbdə, sənayedə, 

məişətdə geniş istifadə olunurlar.

Karbohidratlar təbiətdə ən çox yayılmış azotsuz üzvi birləşmələrdir. 

Onlar bütün canlılar üçün mühüm enerji mənbəyidir. Onların 

mikroorqanizmlər tərəfindən parçalanması həm anaerob, həm də 

aerob şəraitdə gedir. Karbohidratlı maddələrn əsas çevrilmə 

tiplərindən biri qıcqıırmadır. Bu fermentativ parçalanma prosesi 

olub, anaerob şəraitdə enerji ayrılması ilə qlikoliz yolu ilə gedir və 

qıcqırmanın növü piroüzüm turşusu əmələ gələndən sonra 

müəyyənləşir. Anaerob şəraitdə mikroorqanizmlər tərəfindən 

karbohidratların parçalanması prosesinə 

spirt, 



süd turşusu,

yağ turşusu qıcqırmaları aiddir.



Spirtə qıcqırma

Şəkərin anaerob şəraitdə 

mikroorqanizmlər tərəfindən etil spirtinə və karbon 

qazına çevrilmə prosesinə spirt qıcqırması deyilir. 

Prosesin biokimyəvi təbiəti 1851-ci ildə Paster tərəfindən 

öyrənilmişdir. Ondan 20 il sonra C.Lister qatıqdan həmin 

bakteriyaların təmiz kulturasını ayırmış, onları Str. lactis

adlandırmışdır.  Spirtə qıcqırması turş mühitdə (pH-4,0-

4,5) aşağıdakı tənlik üzrə gedir:

C

6



H

12

O



6

= 2C


2

H

5



OH + 2CO

2

+ 25 kkal ist.



Spirtə qıcqırmasının əsas törədicisi Saccharomyces

cinsinə mənsub olan maya göbələkləridir. Spirtə 

qıcqırmanı Mucor cinsindən olan kif göbələkləri və 

Pseudomonas, Lindneri, Sarcina ventrivuli və s. 

bakteriyalar da apara bilir, lakin bu zaman az spirt əmələ 

gəlir (5-7%). 


Şəkil. Saxaromices cinsinə aid olan 

maya göbələklərinin quruluşu



Maya göbələkləri şəkərləri qıcqırdarkən çoxlu miqdarda 

spirt əmələ gətirdiyinə görə bundan çaxırçılıqda, picə 

istehsalında və s. istifadə edilir. İçkilər istehsalında tətbiq 

edilən maya göbələklərini əmələ gətirdikləri qıcqırmanın 

xüsusiyyətinə görə 2 qruppa bölürlər:

1.

Üst qıcqırma 



əmələ gətirən maya göbələkləri Sacch. 

serevisae,

2.

alt qıcqırma 



əmələ gətirən maya göbələkləri Sacch. 

ellipsoideus. 

Üst qıcqırma

əmələ gətirən maya göbələkləri qıcqırmanı 

mühitdə temperatur 20-25°C olduqda intensiv aparır. Belə 

qıcqırmada qıcqıran mayenin üst səthinə qaz 

qabarcıqlarının çıxması nəticəsində çoxlu miqdarda 

köpük toplanmış olur. Bu qaz qabarcıqları mayenin 

səthinə qalxdlqda özləri ilə bərabər maya hüceyrələrini də


mayenin üst səthinə qaldırırlar. Üst qıcqırma əmələ 

gətirən maya göbələklərindən etil spirti və 

çörəkbişirmədə geniş istifadə olunur (burada 6%-ə qədər 

spirt əmələ gəlir). 



Alt qıcqırma

əmələ gətirən maya göbələklərində 

xüsusən çaxırçılıq və pivə istehsalında istifadə olunur 

(burada 10%-ə qədər spirt əmələ gəlir). Alt qıcqırma

əmələ gətirən maya göbələkləri prosesin gedişində 

temperaturu 4-10°C-yə qədər yüksəldə bilir. Burada 

proses üst qıcqırmaya nisbətən sakit şəraitdə gedir və  

ona görə də maya hüceyrələri qidalı mühitin alt 

hissəsində toplanır. Bunu da xüsusi ilə çaxırçılıqda 

çaxırın şəffav olmasında böyük əhəmiyyəti var. 

Spirtə qıcqırmanın tənliyi ümumi formadadır.


Bütün qıcqırmalar, o cümlədən spirt qıcqırması çoxpilləlidir. 

Qıcqırmanın birinci mərhələsində piroüzümturşusu 

(CH

3

COCOOH), 2-ci mərhələsində sirkə aldehidi əmələ gəlir 



(CH

3

CHO). 3-cü mərhələdə isə sirkə aldehidindən etil spirti 



alınır (C

2

H



5

OH).


Qələvi mühitdə 

qıcqırma zamanı isə etil 

spirti əvəzinə qliserin və sirkə aldehidi əmələ gəlir. Əksər 

mayalar üçün mühitdə şəkərin qatılığının 10-15% olması 

əlverişlidir. 10%-dən az miqdar isə qıcqırma üçün əlverişli 

deyildir, 30-35% qatılıqdakı şəkərlə isə qıcqırma getmir. Bu 

proses ən tez 30°C-ə yaxın temperaturada gedir. 50°C-də

isə qıcqırma dayanır. Spirt, pivə, çaxır, qliserin istehsalı spirt

qıcqırmasına əsaslanır. Qıcqırma prosesi zamanı toplanan

spirt mayalara zərərli təsir göstərir və çox zaman mühitdə 12-

16% spirt olduqda qıcqırma dayanır.

Spirt qıcqırmasının böyük praktik əhəmiyyəti olduğundan

onun kimyası, biokimyası və texnologiyası geniş 

öyrənilmişdir.



Yüklə 327,65 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin