Mühazirə Mövzu: Sertifikasiyanın mahiyyəti və məzmunu. Plan əsas terminlər və anlayışlar

Registrin əsas fəaliyyət istiqamətləri

Yüklə 0,58 Mb.

səhifə	6/6
tarix	05.05.2017
ölçüsü	0,58 Mb.
	#16586
növü	Mühazirə

1 2 3 4 5 6

Registrin əsas fəaliyyət istiqamətləri aşağıdakılardır: keyfiyyət sisteminin sertifikatlaşdırılaması; sertifikatlaşdırılmış keyfiyyət sistemlərinə və istehsalata inspeksion nəzarət; keyfiyyət sisteminə sertifikatların qarşılıqlı tanınması məqsədilə beynəlxalq əməkdaşlıq.

Rusiyada keyfiyyət sisteminin sertifikatlaşdırılması üzrə praktiki fəaliyyət əsas dövlət standartları (QOSTR 40.001-95; QOST R 40.002-96; QOSTR 40.003-96; QOST R İSO 9002-96 və QOST R İSO 9003-96) ilə reqlamentləşdirilir ki, onlar da Registrin əsas prinsiplərini və təşkilati strukturunu; keyfiyyət sisteminin sertifikatlaşdırılması prosedurunu və inspeksion nəzarət qaydasını müəyyən edir.

Onlara daha ətraflı baxaq.

Keyfiyyət sisteminin sertifikatlaşdırılmasının əsas prinsipləri olmalıdır: könüllülük; sistemə daxil olarkən ayrı seçkiliyə yol verməmək, nəticələrin obyektliyi, məxfilik və s.

Keyfiyyət sahəsində AB-nin siyasəti. Keçən əsrin 90-cı illərin ortalrında Avropa İttifaqında məhsulun keyfiyyəti sahəsində yeni siyasət qəbul edilmişdir ki, bu da “Keyfiyyət sahəsində Avropa cəmiyyətinin siyasətinin elementləri” – ACK sənədində əks olunmuşdur.

Keyfiyyətdə diqqətin gücləndirilməsinin yeni mərhələsi üçün bəzi zəminlərə baxaq. Bu ilk növbədə, Avropa bazarının mallarla daha geniş təchiz edilməsi, qeyri qiymət rəqabətinin açıq-aydın güclənməsi və həmçinin keyfiyyət sahəsində rəqabətin artmasıdır. Burada həmçinin vahid bazarın yaradılmasının vacib, lakin firmaların rəqabətə davamlılığının və onların gələcək təkmilləşdirilməsi şəraitlərinin təmin edilməsi üçün kifayət olmaması da mühüm rol oynayır. Odur ki, yeni istiqamətlərin axtarışları davam edir. Əsas rəqiblərin – Yaponiya və Amerika kompaniyalarının fəaliyyətinin analizi göstərir ki, keyfiyyət probleminə yaxınlaşmada onlar avropalıları xeyli qabaqlayıblar.

Amerikanın F.Krosbi Assosiasiyasının dünyanın bir neçə yüz firmasında apardığı tədqiqatlarının nəticələrinə görə keyfiyyətə, kompaniyanın rəqabətə davamlılığı faktoru kimi münasibət Avropada və ABŞ-da müxtəlifdir. Belə ki, Qərbi Avropa ölkələrinin firmalarının 34%-i, ABŞ və Sakit okean regionu kompaniyalarının 53%-i istehlakçıların tələblərin təmin edilməsi istiqamətində işlər görürlər. Avropa firmalarının 30%-i, ABŞ kompaniyalarının 56%-dən çoxu və 53%-dən çox sakit okean regionu kompaniyaları TQM (keyfiyyətin ümumi idarə olunması) konsepsiyasını tətbiq edirlər.

Amerikanın federal keyfiyyət institutunun məlumatlarına görə, müxtəlif firmaların 2800-dən artıq sexlərində və istehsalatlarında aparılmış yoxlamalar nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, onların 70%-ə qədəri TQM-in metodologiyasına əsaslanırlar. Keyfiyyətin idarə olunması üzrə Avropa fondu (KİOAF-EFQM) mütəxəssislərin hesablamalarına görə istehlakçıların keyfiyyətsiz mallardan imtina etməsi nəticəsində AB-nin üzv ölkələrində maya dəyərinin 25%-i, Yaponiyada isə 12%-i qədər itkilər baş verir.

Vəziyyəti qiymətləndirərək, AB-nin ekspertləri belə nəticəyə gəliblər ki, keyfiyyət sahəsində öz siyasətini formalaşdırmaq və inkişaf etdirmək lazımdır ki, bu da nəinki təkcə məhsullara və xidmətlərə, həmçinin hakimiyyət strukturlarına, standartlaşdırmaya, sertifikatlaşdırmaya, nəzarətə və sınaqlara, firmaların rəqabətə davamlılığının bütün faktorlarına aid olmalıdır. Bu heç də o demək deyildir ki, normativ sənədin qəbul edilməsi hərtərəfli məcburi xarakterlidir. Belə ki, məcburilik rəqiblər üzərində üstünlüyə nail olmağa yönəldilmiş idarəetmə metodlarına aid deyildir.

Keyfiyyət üzrə Avropa siyasəti ümumi Avropa iqtisadiyyatının yaradılmasına ümumi yaxınlaşmalara əsaslanır və keyfiyyətin yeni mədəniyyətinin inkişafı üçün şəraiti təmin etmək məqsədini güdür. Bu siyasət, iqtisadi partnyorların maraqlarını və vahid bazarda ancaq yüksək keyfiyyətli malların dövriyyəsini nəzərə almaqla, istehlakçıların maraqlarının təmin edilməsinə yönəldilmişdir.

AB keyfiyyət üzrə siyasətin ümumi iqtisadi siyasətin ayrılmaz təşkilediciləri kimi məqsədlərini aşağıdakılarda görür:

keyfiyyət sahəsində ümumi məqsədləri işləmək üçün milli və vahid bazarların keyfiyyətə tələblərin razılaşdırılması;
keyfiyyətin daimi yaxşılaşdırılması üçün şəraitin təmin edilməsi;
dövlət və fərdi istehsalatların keyfiyyətə tələblərinin yaxınlaşdırılması nəticəsində keyfiyyətin yüksəldilməsi; dünya tendensiyasına uyğun istehsalatın strukturunun dəyişdirilməsi;
Avropa iqtisadiyyatının mövqelərinin gücləndirilməsi və onun rəqabətə davamlılığının yüksəldilməsi;
sənaye potensialından istifadə edilməsinin yaxşılaşdırılması və yenilikçi fəaliyyətinə və müəssisələrin elmi-texniki inkişafına kömək etmək.

Mühazirə 19.

Xidmətlərin sertifikatlaşdırılması
PLAN

Məcburi sertifikatlaşdırılmalı məhsullar haqqinda qanunlar
Xidmətlərin sertifikatlaşdırılması sisteminin formalaşdırılması
QOST R sistemində xidmətlərin sertifikatlaşdırılması
Xidmətlərin sertifikatlaşdırmaya yoxlamaları

ƏDƏBIYY AT

1.QafarovА.М.,ŞıxverdiyevА.Ş.,Sertifıkatlaşdırma. Вakı. Çaşıoğlu, 2007

2.Яблонский О.П.Основы стандартизации, метрологии, сертификации М.2010

Ümumdünya ticarət təşkilatına daxil olma prosesində danışıqların ən mürəkkəb hissəsi xidmətlər sferasıdır. Xidmətlərlə ticarət üzrə baş müqaviləyə (XTBM-QATS) qoşulma nəinki texniki maneə məsələlərinə, həmçinin fiziki şəxslərin, investisiyaların yerdəyişməsinə və bu sahədə digər daxili nizamlama problemlərinə toxunur. Baş müqavilə bank və siğorta xidmətlərini, qiymətli kağızlara əməliyyatları, müxtəlif nəqliyyat növləri, telekommunikasiyaları, tikintini, turizmi, təhsili, asudə vaxtı, tibbi xidmətləri vəi.a. əhatə edir. QATS-a qoşulma hər bir ölkəyə hüquqi bərabərliyini pozmadan üzv ölkələrin xidmət bazarına yol açır.

Həyatı, sağlamlığı və əmlakı üçün potensial qorxulu xidmətlərin məcburi sertifikatlaşdırılması aşağıdakı qanunlar əsasında həyata keçirilir:

Məhsulların və xidmətlərin sertifikatlaşdırılması haqqında;
Yol hərəkətinin təhlükəsizliyi haqqında;
Turizm fəaliyyətinin əsasları haqqında;
İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında.

Xidmətlər sferasında sertifikatlaşdırmanın obyektləri ola bilər: xidmət; xidməti təqdim edən təşkilat; xidməti yerinə yetirən heyət; istehsalat prosesi; xidməti təqdim edən təşkilatda keyfiyyətin idarə olunması sistemi.

Xidmətlərin sertifikatlaşdırılmasında sisteminin formalaşdırılması və onun iştirakçılarının seçilməsi “Sertifikatlaşdırmanın aparılması qaydalarına” uyğun aparılır. Bu sənədə əsasən xidmətlərin sertifikatlaşdırılması sisteminin iştirakçılarının tərkibinə aşağıdakılar daxil ola bilər:

Rəhbəredici orqan Dövlətstandartı;
Mərkəzi orqanlar;
Elmi-metodik mərkəz;
Metodik mərkəzlər (sahə ETİ);
Sertifikatlaşdırma üzrə akkreditasiya olunmuş orqanlar və sınaq laboratoriyaları;
Keyfiyyətin idarə olunması sistemlərinin sertifikatlaşdırılması üzrə akkreditasiya olunmuş orqanlar.

Rusiya Federasiyasında sertifikatlaşdırma sxemlərinə baxaq. Rusiya qaydalarına görə sertifikatlaşdırma sxemləri həm xidmətlərə, həmçinin işlərə aiddir. Onlara daxildirlər: işin yerinə yetirilməsinin, yaxud xidmətlərin göstərilməsinin qiymətləndirilməsi; aparılmış işlərin, yaxud göstərilmiş xidmətlərin nəticələrinin yoxlanılması; sertifikatlaşdırılmış işlərə və xidmətlərə müfəttiş nəzarəti.

Material növlü xidmətlərin sertifikatlaşdırılması üçün, ümumiyyətlə, sxemə daxil edilir: xidmətin icraçısının professional ustalığının attestasiyası və inspeksion nəzarət (iş adamları və kiçik müəssisələr üçün); xidmətin təqdim olunması prosesinin attestasiyası və dövri olaraq inspeksion nəzarət aparılmaqla xidmətin nəticələrinin seçmə yolu ilə yoxlanılması; təqdim olunma prosesinin attestasiyası və inspeksion nəzarət; xidmət etmənin keyfiyyət sisteminin sertifikatlaşdırılması və inspeksion nəzarət.

Qeyri-material xidmətlərin sertifikatlaşdırılması üçün, bir qayda olaraq, aşağıdakı sxemlərdən istifadə olunur: müəssisələrin sertifikatlaşdırılması və sonrakı inspeksion nəzarət; xidmət etmənin keyfiyyətinin təmin edilməsi sisteminin sertifikatlaşdırılması və onun işinə sonrakı inspeksion nəzarəti.

Sertifikatlaşdırma sxeminin seçilməsi və həmçinin metodiki tədbirlər QOST R sertifikatlaşdırma Sistemi haqqında əsasnamələr və RF-də işlərin və xidmətlərin sertifikatlaşdırılması qaydalarına uyğun olaraq yerinə yetirilir.

Xidmətlərin sertifikatlaşdırılmasının təşkilinə təsir göstərən və onlara xas olan bəzi xüsusiyyətlərini qeyd edək:

Xidmət obyekti insanın özü ola bilər, onun əmlak hüququ isə sınaqların aparılmasının qeyri-mümkünlüyü ilə təyin edilir. Belə ki, təmir olunmuş avtomobilin sahibi çox güman ki, onun avtomobilinin yol şəraitində, prosedurun bütün sərt qaydalarını gözləməklə, sınaqlardan keçirilməsinə razı olmaz;
İcraçı ilə xidmətlərdən istifadə edənin birbaşa əlaqəsi icraçının ustalığının qiymətləndirilməsini tələb edir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu sosioloji qiymətləndirmə metodlarının tətbiqini tələb edir;
Xidmətin qiymətləndirilməsi üzrə ekspert bir sıra hallarda xidmətin göstərilməsində iştirak etməlidir, çünki xidmətin təqdim edilməsi və ondan istifadə;
Xidmətin qiymətləndirilməsi üzrə ekspert bir sıra hallarda xidmətin göstərilməsində iştirak etməlidir, çünki xidmətin təqdim edilməsi və ondan istifadə edilmə eyni vaxtda baş verə bilər (məsələn, dəllək, yaxud kosmetika kabinetərinin xidmətləri). Xaricdə belə hallarda ekspert tərəfindən istifadə edənin rolunun yerinə yetirilməsinə yol verilir;
Xidmətlərin bəzi xarakteristikaları, onu təklif edən regionun xüsusiyətlərindən birbaşa asılıdır.

Rusiyanın qanunvericiliyinə görə xidmətlərin məcburi sertifikatlaşdırılması ilə yanaşı könüllü sertifikatlaşdırmaya da icazə verilir. Məcburi sertifikatlaşdırılmalı xidmətlərə misal olaraq, aşağıdakı xidmət qruplarını göstərmək olar.

QOST R sistemində 200-dən artıq xidmətlərin sertifikatlaşdırılması üzrə orqanlar akkreditasiya olunmuşdur. Mərkəzi orqanların səlahiyyətləri verilmişdir:

RF-in nəqliyyat nazirliyinə - avtomobil daşınmalarının və avtoservis xidmətlərinin sertifikatlaşdırılması sistemlərində;
Bədən tərbiyəsi və turizm üzrə Rusiya agentliyinə turizm xidmətlərinin sertifikatlaşdırılması sistemlərində;
Ticarət nazirliyinə - ictimai peşə sferasında xidmətlərin sertifikatlaşdırılması üzrə ;
RF-in Dövlətstandartına – məişət elektrotexniki cihazların təmiri üzrə xidmətlərin sertifikatlaşdırılmasında;
Rusiya məişət ittifaqına – kimyəvi təmizləmə xidmətlərinin sertifikatlaşdırılması sistemlərində.

Xidmətlərin sertifikatlaşdırılmasında normativ baza kimi beynəlxalq, regional və milli standartlardan, fəaliyyətdə olan sanitar-gigiyenik normalardan və qaydalardan və həmçinin konkret növ xidmətlərdən üçün dövlət orqanları tərəfindən təsdiq olunan normativ sənədlərdən istifadə olunur.

Onlarda göstərilməlidir: istifadə edənlərin həyatı, sağlamlığı və onların əmlakı üçün təhlükəsizlik normaları; ekoloji parametrlər; xidmətlərin, texnoloji prosesin, icraçının ustalığının və keyfiyyətin təmin olunması sisteminin yoxlanılması metodlarına tələblər. Könüllü sertifikatlaşdırmada normativ sənədi sifarişci təqdim edir.

Xidmətlərin sertifikatlaşdırmaya yoxlamaları (məhsulun sertifikatlaşdırma sınaqları ilə eynidir) QOST R sertifikatlaşdırma sisteminin dövlət reyestrində qeyd olunmuş ekspert-auditorlar yerinə yetirirlər. Yoxlamaları, bir qayda olaraq, xidmətin yerinə yetirildiyi yerdə aparırlar. Yoxlamaların nəticələri müsbət olduqda, sertifikatlaşdırma üzrə orqan uyğunluq sertifikatını tərtib edir, mənfi olduqda-sifarişçiyə rədd edilmə haqqında qərar verilir. Sifarişçi həmçinin uyğunluq nişanından istifadə üçün lisenziya ala bilər və onu yarlıklarda, sənədlərdə, qəbzlərdə və i.a. qoya bilər və həmçinin sertifikatın fəaliyyət müddətində (üç ildən artıq olmamaqla) reklam məqsədləri üçün istifadə edə bilər.

Sertifikatlaşdırılmış xidmətlərə tələblərin gözlənilməsinə inspeksion nəzarəti sertifikatlaşdırılmış orqan aparır.

Qeyri-material xidmətlərin inspeksion nəzarətini aparmaq üçün anketləşdirmə, şəxsi müsahibə və s. yolu ilə istehlakçıların sorğusu aparılmalıdır. Ümumiyyətlə, bu işlərlə sosioloji mərkəzlər, marketinq xidmətləri, yerli idarə orqanları və həmçinin xidmətlərin icraçılarının özləri məşğul olurlar. İnspeksion nəzarətin nəticələrinə görə mövcud sertifikatlaşdırma qanunlarına uyğun olaraq qərar qəbul edilir. İnspeksion nəzarət planlı və plansız ola bilər. Planlı nəzarətin dövriliyini sertifikatlaşdırma üzrə orqan müəyyən edir. Plansız inspeksion nəzarət istehlakçıların iddialar və nəzarət edici orqanların rəyləri olduqda sertifikatlaşdırma orqanı tərəfindən təyin olunur.

Rusiyanın ilk xidmətlərin məcburi sretifikatlaşdırılması sistemləri 1994-1996-cı illərdən fəaliyyətə başlamışdır. Onlar aşağıdakı sferaları əhatə edirlər:

Məişət radiolektron aparatların, məişət elektrik maşınların və cihazların təmiri və texniki xidməti;
Kimyəvi təmizləmə və rəngləmə;
Turizm və mehmanxana xidmətləri;
Avtonəqliyyat vasitələrinin texniki xidməti və təmiri;
İctimai iaşə;
Avtomobil nəqıliyyatı ilə sərnişinlərin daşınması.

Xidmətlər arasında turizm xüsusi yer tutur. Normativ sənədlər turizmi giriş (xaricdən gəlmə), səyyar və daxili olmaqla üç sinfə bölür. Giriş turizmi dedikdə, ölkədə daimi yaşamayanların səyahəti başa düşülür. Daxili turizm-bu ölkədə daimi yaşayan vətəndaşların ölkə hüdudlarında səyahətidir. Səyyar turizm dedikdə, ölkə vətəndaşlarının digər ölkəyə səyahəti başa düşülür.

Giriş və daxili turizmlərin inkişafı üçün hər bir ölkə turizm üzrə agentliklərin işlərini turizm üzrə ümumdünya təşkilatının sənədlərinə uyğun beynəlxalq normalar əsasında qurmalıdır.

Səyyar turizmə gəldikdə isə hər bir ölkə sertifikatlaşdırılmış turizm agentliklərinə malik olmalıdır.

Turizm agentliklərinin xidmətlərinin sertifikatlaşdırılması zamanı ekspertlər, firma tərəfindən turistlərin həyatının, sağlamlığının, təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və onların əmlakının qorunması üçün lazımi şəraitin yaradıldığı barədə sənədləşdirilmiş təsdiq almalıdırlar. Bunun üçün ekspert aşağıdakıları yoxlayırlar:

Agentliyin (firmanın) qəbul edən tərəflə müqavilələri;
Müştərilərlə müqavilələri;
Turların informasiya təminatını;
Xidmətlərin təqdim olunması texnologiyasını.

Xidmətlərin qiymətləndirilməsi üzrə dünya təcrübəsinin müəyyən nailiyyətini İSO 9004-2 “Xidmətlər üzrə Rəhbəredici göstərişlər” İSO beynəlxalq standartının qəbul edilməsini saymaq olar. Bu standart xidmətlərin milli standartlaşdırılması və sertifikatlaşdırılması üçün metodik əsasdır.

Ümumi planda, xidmətlərə tələbləri təyin edən xarakteristikalara aiddir: gözləmə vaxtı, yerinə yetirmə müddətlərinin gözlənilməsi, heyətin və avadanlığın sayı və digər kəmiyyət xarakteristikaları; istehlakçıların inam dərəcəsi, təhlükəsizlik, nəzakətlilik, estetiklik, rahatlıq, gigiyena tələblərinə uyğunluq və digər keyfiyyət xarakteristikaları.

Xarici ölkələrdə xidmətlərin sertifikatlaşdırılmasının milli sistemləri ilə yanaşı bəzi xidmət sferalarında, mahiyyətcə sertifikatlaşdırmaya analoji olan, xidmət sferasında attestasiya aparan, regional və beynəlxalq təşkilatlar fəaliyyət göstərirlər. Məsələn, kimyəvi təmizləmə və rəngləmə üzrə Beynəlxalq Avropa texniki mərkəzi İngiltərənin, Hollandiyanın, Belçikanın və İsveçrənin kimyəvi təmizləmə müəssisələrinin attestasiyasını aparır. Bu prosedur könüllü xarakter daşıyır, lakin istehlakçıların attestasiya olunmuş müəssisəyə inamı daha yüksəkdir. Xidmətlərin təhlükəsizliyə sertifikatlaşdırılması məcburi xarakter daşıyır.

Xidmət sferasında attestasiya üzrə beynəlxalq təşkilatlatlara Beynəlxalq Hava Nəqliyyatı Assosiyası, Sosial Sığortalama üzrə Beynəlxalq Assosiasiya, Avtoturizm üzrə Avropa Federasiyası, Ümumdünya Poçt İttifaqı və digərləri aiddirlər.

Mühazirə 20.

Ekoloji sertifikatlaşdırma
PLAN

Ekoloji sertifikatlaşdırmanın məqsədi
MDB ölkələrində ekoloji sertifikatlaşdırma
Fransada və e Almaniyada ekosertifikatlaşdırılması
AB-də ekosertifikatlaşdırma

ƏDƏBIYY AT
1.QafarovА.М.,ŞıxverdiyevА.Ş.,Sertifıkatlaşdırma. Вakı. Çaşıoğlu, 2007

2.Яблонский О.П.Основы стандартизации, метрологии, сертификации М.2010

Ekoloji sertifikatlaşdırmanın məqsədi istehsalatçıları elə texnoloji proseslərin tətbiq edilməsinə və elə məhsulların işlənməsinə stimullaşdırmaqdır ki, onlar təbiəti minimum çirkləndirsin və istehlakçıya onun həyatı, sağlamlığı, əmlakı və yaşadığı mühit üçün məhsulun təhlükəsiz olduğuna təminat versin.

Bir çox növ məhsullar üçün ekoloji sertifikat, yaxud nişan onların rəqabətə davamlılığı üçün təyinedici faktordur.

MDB ölkələrində ekoloji sertifikatlaşdırma, bu sahədə xeyli iş görüldüyünə baxmayaraq, hələ ki, lazımi səviyyədə inkişaf etməmişdir. Belə ki, hələlik bu sahəyə aid obyektlər müəyyən edilmişdir. Onlar üç qrupa bölünürlər:

Dövlət standartlarının ekoloji tələblər qoyduğu məhsullar, proseslər, işlər və xidmətlər, yəni onlar mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq məcburi sertifikatlaşdırılmalıdır;
Ekoloji xüsusiyyətlərinə görə mövcud sistemlərin qaydalarına uyğun sertifikatlaşdırılması mümkün olmayan obyektlər;
Mahiyyətcə bütün təşkiledicilərlə birgə ətraf mühit hansına ki, normativ tələblər və sertifikatlaşdırma proseduraları işlənməmişdir.

Üçüncü qrupun obyektlərinin vəziyyətinin qiymətləndirilməsində aydınlıq olmadığında, digər iki qrup obyektlərin sertifikatlaşdırılmasının inkişafı ləngiyir. Ətraf mühitin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsini, bir başa xüsusiləşdirilmiş təbiəti mühafizə orqanlarını, təbiətdən istifadə edənləri və Elmlər Akademiyasının bəzi şöbələrini təmsil edən müxtəlif sahə təşkilatları aparır. Müxtəlif tərəflərin təqdim etdikləri qiymətləndirmə üçün verilənləri, bir qayda olaraq, müqayisə etmək mümkün deyildir. Səhvin qiyməti çox böyük ola bilər ki, bu da, uyğunluğun qiymətləndirilməsinin obyektiv və müstəqil üsulu kimi, sertifikatlaşdırmanın əhəmiyyətini göstərir. Bunun üçün ekoloji sertifikatlaşırma obyektlərinin daha dəqiq sinifləşdirilməsi aparılmalıdır (şəkil 1).

Sxemdən göründüyü kimi, dörd növ obyektlər ayrılırlar; ətraf mühitin obyektləri; ətraf mühiti çirkləndirən mənbələr; təbiəti mühafizə təyinatlı məhsullar; ekoloji informasiyalı resurslar, məhsullar və texnologiyalar.

Ekoloji sertifikatlaşdırmanın digər mühüm məsələsi iştirakçıların tərkibidir, xüsusilə əgər onların rolu birinci, ikinci və üçüncü tərəf planında təyin edilərsə. “Məhsulların və xidmətlərin sertifikatlaşdırılması haqqında” qanun bu halda məhsullara aid obyektlərə tətbiq oluna bilər. Digər obyektlər üçün isə ekoloji sertifikatlaşdırma haqqında qanun lazımdır. Bu da hələ ki, MDB ölkələrində yoxdur. Sertifikatlaşdırma xidmətlərinin kim tərəfindən maliyələşdiriləcəyi də həll olunmayıb. Fərz edilir ki, əsas ağırlıq təbiətdən istifadə edənlərin üzərinə düşəcəkdir.

Ekoloji sertifikatlşdırmanın aktual sahələrindən biri sferastullantılardır. Bu sahədə sertifikatlaşdırma tullantıların yaşayış mühitinə təhlükəli təsirinin aradan götürülməsinə və onlardan ikinci xammal kimi maksimum istifadə olunmasına yönəldilmişdir.

İçməli suyun sertifikatlaşdırılması probleminin həllində xeyli irəliləyişlər vardır ki, bu da sertifikatlaşdırma obyektinə texniki tələblərin normalaşdırılması ilə bağlıdır. 1995-ci ildə Rusiyada “Suyun keyfiyyəti. İçməli su. Keyfiyyətə nəzarət” dövlət standartı qəbul olunmuşdur, təsərrüfat-içməli su təchizatında istifadə olunan içməli suyun, materialların, texnoloji proseslərin və avadanlıqların sertifikatlaşdırılması sistemi işlənir. Müxtəlif qablara doldurulmuş içməli suyun sertifikatlaşdırılması aparılır, mərkəzləşdirilmiş su təchizatı sistemlərindən daxil olan içməli suyun sertifikatlaşdırılması problemi həll edilir.

Yeni növ məhsulların və proseslərin ekolojiliyinin qiymətləndirilməsinə böyük diqqət yetirilir. Məsələn, yeni konstruksiyalara və texnologiyalara ekoloji tələblərin standartlaşdırılması üzrə işlərə başlanmışdır.

Qərbi Avropa ölkələrində ekoloji sertifikatlaşdırma kifayət qədər geniş inkişaf etmişdir. Ekoloji sertifikatlaşdırma adi sertifikatlaşdırmanı tamamlayır və demək olar ki, həmişə məcburi xarakter daşıyır.

Fransada kənd təsərrüfatı məhsullarının ekosertifikatlaşdırılması 1960-cı ildə qanunverici qaydada təsis olunmuşdur. Onun əsasında məhsulların növləri üzrə ekonişanlar tətbiq edilmişdir. Bu nişanlar “qırmızı nişan” adı almışdır. Bütün ekonişanlar milli uyğunluq nişanı NF tamamlayır.

Ekosertifikatlaşdırmanın prinsipləri istehlakçılar və ətraf mühit üçün məhsulun təhlükəsizliyinin, Avropa ekosertifikatlaşdırmasına uyğunluğunun təmin edilməsindən və bazarlarda ekoloji vəziyyətin nəzərə alınmasından ibarətdir. Fransada ekosertifikatlaşdırmanın əsas qaydaları istehlakçılar tərəfindən (imkan daxilində) ekoloji təmiz məhsulların nəzarətinin aparılmasını; istehlakçıların və ətraf mühitin qorunması üzrə ictimai təşkilatların nümayəndələrinin ekosertifikat verən orqanın tərkibinə məcburi daxil olmasını; sertifikatlaşdırılan məhsulun bütün həyat tsiklinin ekosertifikatlaşdırma ilə əhatə edilməsini və istehsalçıda ekosertifikat alınmağa iqtisadi maraq oyatmasını nəzərdə tutur.

Qazanılmış təcrübəyə vahid milli ekosertifikatlaşdırma sistemi tətbiq etməyə imkan vermişdir. Sistemin şüarı belədir – istehlakçılar məhsulun ziyanı haqqında hər şeyi bilməlidir, lakin onlar mütləq arxayın olmaq hüququna malikdirlər ki, NF nişanlı məhsul hər cəhətcə ən təhlükəsiz məhsuldur.

$c:\users\user\appdata\local\microsoft\windows\temporary internet files\content.word\001.jpg$

Şəkil 1. Ekoloji sertifikatlaşdırma obyektlərinin sinifləşdirilməsi.
Ekosertifikatlaşdırmanın prinsipləri istehlakçılar və ətraf mühit üçün məhsulun təhlükəsizliyinin, Avropa ekosertifikatlaşdırmasına uyğunluğunun təmin edilməsindən və bazarlarda ekoloji vəziyyətin nəzərə alınmasından ibarətdir. Fransada ekosertifikatlaşdırmanın əsas qaydaları istehlakçılar tərəfindən (imkan daxilində) ekoloji təmiz məhsulların nəzarətinin aparılmasını; istehlakçıların və ətraf mühitin qorunması üzrə ictimai təşkilatların nümayəndələrinin ekosertifikat verən orqanın tərkibinə məcburi daxil olmasını; sertifikatlaşdırılan məhsulun bütün həyat tsiklinin ekosertifikatlaşdırma ilə əhatə edilməsini və istehsalçıda ekosertifikat alınmağa iqtisadi maraq oyatmasını nəzərdə tutur.

Almaniyada ekosertifikatlaşdırma işlərinə 1974-cü ildən başlanmışdır. Bir neçə ildən sonra ekonişan “Mavi mələk” təsdiq olunmuşdur. Bu nişan ölkədən xaricdə də tanınır.

“Mavi mələk” nişanının verilməsi ilə ekosertifikatlaşdırmanın inkişafı BMT-nin ətraf mühitin qorunması proqramı ilə bağlıdır. Bu nişanla markalanmış məhsul, onun ekoloji təhlükəsizliyinə təminat verən, müəyyən olunmuş qrup kriteriyalara uyğun olur. $c:\users\user\appdata\local\microsoft\windows\temporary internet files\content.word\001.jpg$

Məsələn, avtomobilin ekonişanlı olması onun işlənmiş qazları təmizləyən etibarlı sistemlə təchiz olunduğunu göstərir. Almaniyanın ekosertifikatlaşdırma proseduru diqqətə layiqdir. İlk mərhələdə ekonişana namizəd məhsul açıq təqdim olunur.

Şəkil 2. Ekonişan“Mavi nişan”

AB-də xüsusi nişanla (şəkil 3) ekomarkalamaq qəbul olunmuşdur. $c:\users\user\appdata\local\microsoft\windows\temporary internet files\content.word\002.jpg$

Nişanın tətbiqindən məqsəd – istehlakçıları alınan məhsulun ekolojiliyi haqında düzgün məlumatlandırmaq və istehsalçıları ətraf mühitin mühafizəsi üzrə normaların və tələblərin gözlənilməsinə stimullaşdırmaqdır.

Ekonişanın yeyinti məhsullarına, içkilərə və dərman preparatlarına aid deyildir. Ekonişanla elə məhsullar markalanırlar ki, onların tərkibində direktivlərlə qorxulu, lakin buraxıla bilən hədlərdə, maddələr və preparatlar olur. İşərənin rəngi ağ fonda yaşıl, mavi və qara (və əksinə) ola bilər. Ekonişandan istifadə etmək hüququnu almaq üçün istehsaçı məhsulu onun ekolojiliyini qiymətləndirmək üçün təqdim etməlidir. Bu işlə, bir qayda olaraq, sertifikatlaş dırma orqanları məşğul olur. Bunun üçün hər bir məhsul

növü üzrə ayrıca müqavilə bağlanmalıdır. Ekonişandan reklamda

geniş istifadə olunur. O, məhsulun bazara daxil olmasına Şəkil 3. AB-nin ekomarkalama nişanı

kömək edir və satıcının (istehsalçının) rəqabət mövqelərinə müsbət təsir göstərir.

Məhsullara ekoloji tələblər çox aktual olduğundan, ekonişan isə satış səviyyəsinə birbaşa təsir etdiyindən, müasir bazarlarda ekonişanların qeyri-düzgün rəqabəti baş verir ki, bu da istehsalçı tərəfindən ekomarkalamadan qeyri qanuni istifadə edilməsi, yaxud alıcılara tanış olamayan yeni nişanların icad edilməsi ilə bağlıdır. Bu həm alıcılara, həm də ekosertifikatlaşdırma ideyasının özünəziyan vurur.

Yüklə 0,58 Mb.

Dostları ilə paylaş:

1 2 3 4 5 6