Mühazirə toplusu Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

1.2 Birmərhələli və çoxmərhələli texnoloji proseslər 
Texnoloji proseslər bir sıra ardıcıl yerləşdirilmiş, mərhələləri və müddətli 
istehsalın əsasıdır və bütün istifadə olunan maddələr bu proseslərdən keçir. Texniki 
tərəqqinin ən vacib istiqamətlərindən biri mərhələlərin sayını azaltmaq və 
birmərhələli texnoloji proseslərə keçməkdən ibarətdir. 
Müasir texniki yenidənqurma həmdə fasiləsiz birmərhələli texnoloji proseslərə 
üstünlük verilir. Birmərhələli proseslər həm istehsalın effektliliyini yüksəldir, həm 
də əmək şəraitini yaxşılaşdırır. Bu onunla əlaqədardır ki, birmərhələli fasiləsiz 
texnoloji proseslərdə aparatların, həcmlərin,boru kəmərlərinin sayı azalır və 
istehsalın ümumi kiplik səviyyəsi yüksəlir. Eyni zamanda birmərhələli proseslərdə 
bir sıra aqressiv və toksiki maddələrdən istifadə edilir. 
Məsələn, kimya sənayesində etil spirti əvvəllər sulfat turşusu ilə hidratlaşma 
üsulu ilə alınırdı. Bu çoxpilləli texnoloji prosesində çox təhlükəli sulfat 
turşusundan istifadə olunması həm işçilər üçün böyük təhlükə yaradır,həmdə 

---

avadanlıqları korroziyaya uğradır. Hazırda həmin metod birbaşa-birmərhələli 
hidratasiya ilə həyata keçirilir. Eyni qayda ilə propilenin izopropil spirtinə 
çevrilməsi prosesi də sulfat turşusundan istifadə olunmadan işlənmişdir. 
1.3 Fasiləli və fasiləsiz texnoloji proseslər 
Fasiləli texnoloji proseslərdə müəyyən vaxt ərzində aparata ilkin material-
xammal, yüklənir və emal olunduqdan sonra hazır məhsul boşaldılır, proses 
təkrarlanır. 
Fasiləsiz texnoloji proseslərdə aparata ilkin materialın yüklənməsi və son 
məhsulun boşaldılması eyni vaxtda və fasiləsiz olaraq aparılır. Həm də bu 
proseslərin bütün mərhələləri bir- birindən ayrı müxtəlif aparatlarda və ya bir 
aparatın müxtəlif hissələrində aparılır. Aparatlar isə bir istehsal qurğusunu təşkil 
edir. 
Fasiləsiz proseslərin bir çox üstünlükləri vardır: 
-
materialın yüklənməsinə və məhsulun boşaldılmasına vaxt sərf olunmur; 
-
proses dayanıqlı və stabil olur: 
-
avadanlıqlar kompakt və yüksək məhsuldarlıqlı olur. 
Lakin fasiləsiz prosesə keçmək o vaxt faydalı olur ki, məhsul çoxtonnajlı olsun, 
əks halda lazım olan gəlir əldə etmək olmur. Eyni zamanda fasiləsiz prosesdə 
materialın (xammalın ) və məhsulun nomenklaturası dəyişən və aztonnajlı olduqda 
fasiləli üsulun seçilməsi məqsədəuyğundur. 
Sənaye sanitariyası və təhlükəsizlik nöqteyi nəzərindən fasiləsiz proseslər 
üstünlüklərə malikdir: 
-
xammal və materialları dövrü ( bir çox halda əl ilə ) yükləmək aradan qalxır 
və içşilərin toz, qaz, buxarla əlaqəsi olmur, həmdə onların atmosferə duşməsi baş 
vermir; 

---

-
proses daimi rejimdə aparılır, hər dəfə tənzimləməyə ehtiyac qalmır, xidmət 
işçiləri tərəfindən səhvlərə yol verilməsi azalır; 
-
prosesin stabilliyi təhlükəli halın yaranması ehtimalını azaldır, yerli qızma, 
qatılığın artması, əlavə reaksiyaların getməsi və digər parametrlərin pozulması 
məhdudlaşır; 
-
eyni məhsuldarlıqda fasiləsiz prosesdə aparatların sayı azalır, onların 
kipləşdirilməsi asanlaşır; 
Bütün bunlar texnoloji proseslərin təhlükəsizliyinin təminində vacib rol oynayır.