“Mülkü müdafiə” fənni üzrə kollokvium suallarının cavabları

4.5. Neft-qaz müəssisələrində və daşınmasında baş verən yanğınlar, qəzalar.  

Neftçıxarma  obyektlərində,  neft  mədənlərində  və  kəşfiyyat  qazmaları  zamanı 

yanğın təhlükəsi daha yüksəkdir. Belə hallarda qumun və ya çınqıl hissəciklərinin 

metal konstruksiyalara sürtünməsindən törəyən qığılcım nəticəsində neft və ya qaz 

fontanı  alışır.  Belə  hallar  adətən  quyunun  ağzını  kip  örtmək  mümkün  olmadıqda 

baş  verir.  Bu  zaman  ölümlə  nəticələnən  bədbəxt  hadisələr  və  çox  böyük  maddi 

itkilər baş verə bilər. 

       Nəqliyyat  sahəsində  qəzalar  ən  çox  baş  verən  hadisələrdəndir.  Hazırda 

mövcud  olan  hava,  dəmir  yolu,  su,  avtomobil,  boru  kəməri,  habelə  kosmik 

nəqliyyat  növləri  arasında  avtomobil  nəqliyyatı  qəzaların sayına görə  birinci  yeri 

tutur.  Respublikamızda  nəqliyyat  vasitələri  ilə  hər  il  on  miyonlarla  ton  yüklər 

daşınır  ki,  bunların  da  28%-i  dəmir  yol,  38%-i  avtomobil,  13%-i  dəniz 

nəqliyyatının və 21%-i boru kəmərlərinin payına düşür. Qəza və partlayış zamanı 

tutumların,  sistemlərin,  digər  qabların  və  texnoloji  boru  kəmərlərinin 

deformasiyaya  uğraması  və  ya  dağilması  nəticəsində  güclü  təsirli  zəhərli 

maddələrin  kənara  sızması  nəinki  müəssisənin  ərazisində,  həm  də  yaxınlıqdakı 

yaşayış  məntəqələrində  ətraf  mühitin,  o  cümlədən  də  havanın,  suyun 

zəhərlənməsinə,  insanların,  heyvanların  və  bitkilərin  ciddi  xəstəliklərinə    və 

məhvinə gətirib çıxarır. 

Fövqəladə qəzalar arasında texnogen fəlakətlərin ortaq payı 15-20% civarındadır. 

Bunlar  daha  şox  magistral  boru  kəmərlərində,  dəmiryolu  nəqliyyatında,  çeşidli 

mədənlərdə  olan  qəzalardır.  Son  10  il  ərzində  dünyada  belə  olayların  sayı  təkcə 

neft kəmərlərində 20 mini ötmüşdür. Bunun sonu olaraq millionlarla ton neft israf 

olmuş,  torpaqlar  yayarsız  olmuş,  hava  yanğınlar  üzündən  çirklıənmişdir. 

Dəmiryolu nəqliyyatında qəzaların sayı çoxalmaqdadır. Demək olar, gündə bütün 

dünyada  8-15  bu  kimi  qəzalar  baş  verir.  Ən  təhlükəlisi  də,  neft,  kimyavi 

maddələrlə dolu olan vaqonlardakı qəzalardır. Sənaye və nəqliyyatda qəzaların baş 

vermə  səbəbi  avadanlıqların  kohnəlməsi,  işçilərin  işlərinə  biganə  yanaşması, 

təhlükənin  qarşısını  alan  avadanlıqların  olmaması,  istehsalın  çağdaş  normalara 

uyğun olmaması, qananların olmaması və bu kimi başqa amillərdir. Ümumiyyətlə 

nəqliyyatda  və  sənayedə  baş  verən  qəza  və  fəlakətlər  ətraf  mühit  üçün  və  insan 

sağlamlığı  üçün  təhlükəlidir.  Bunların  sonu  hətta  bərpa  oluna  bilməyən 

ekologiyanın dağılması baş verə bilər. 

---

-nəqliyyatda  ZM  –in  ətrafa  yayılması  ilə  müşayət  edilən  qəzalar.  Bakı,  Sumqayıt 

dəmir  yol  stansiyaları,  Biləcəri  stansiyası  xüsusən  böyük  təhlükəli  zona  hesab 

olunur; 

-tez  alışan  maddələr  istehsal,  emal  olunan  və  saxlanılan  obyektlərdə  yanğınlar 

(partlayışlar). Respublikamızda 850-dən artıq belə obyekt var. Bakı, Sumqayıt  neft 

emalı  və  neft  kimyası  müəssisələri,  neft-qaz  mədənləri  və  neft  bazaları  xüsusən 

təhlükəlidir; 

-nəqliyyat vasitələrində yanğın və partlayışlar; 

-hidrodinamik qəzalar –su qurğuları qovşaqlarında bəndlərin dağılması və fəlakətli 

daşqın zonalarının yaranması.