MüMİn sekman, Kişisel gelişim ve

Bilimsel Temeller: 
Köpekler 'Çaresizliği' Nasıl Öğrendi?
Ünlü  profesör  Martin  Seligman  ve  arkadaşları  1960'h  yılların 
ortalarında,  herhangi  bir  deneye  tabi  tutulmamış  24  tane  köpek 
aldı ve onları üç gruba ayırdı.
Birinci  gruptaki  köpeklere  'kaçış  grubu'  (escape  group)  adını 
verdi  ve  bir  kabinin  içerisine  yerleştirip  ayaklarına  zararsız  ama 
yüksek voltajlı elektrik şoku uyguladı.
Bu  gruptaki  köpekler  kabindeki  bir  düğmeye  dokunarak 
elektrik  şokunu  kesme  imkânına  sahiptiler.  Eğer  30  saniye  için­
de  düğmeye  basılamazsa  elektrik  şoku  kendiliğinden  kesiliyor­
du.  Bu  köpekler  düğmeye  basmayı  hızla  öğrendiler  ve  gittikçe  daha 
kısa sürede düğmeye basmayı başardılar.
Bu  gruptaki  köpeklere  şokun  geleceğini  önceden  belirten  her­
hangi bir ayırt edici uyarıcı verilmeksizin 64 şok verilmiş ve köpek­
ler birkaç tekrardan sonra şoku durdurmayı öğrenmişlerdir.
İkinci gruba 'çaresizler grubu' (yoked group)
2
 adı verildi ve 
bunlar 'kaçış grubu' ile aynı şartlarda elektrik şokuna maruz
23

---

bırakılıyorlardı.  Ancak  bu  köpekler  düğmeye  bastıklarında  elektrik 
şoku  kesilmiyordu.  Bu  köpeklere  uygulanan  şok  süresi  kaçış  gru­
bundaki  bir  köpeğe  uygulanan  kadardı.  Kaçış  ve  çaresizler  gru­
bu  aynı  sürelerde  şoka  maruz  kaldıkları  halde  çaresizler  grubu 
düğmeye  bassa  bile  şok  kesilmediği  için,  bu  gruptaki  köpekler  30 
kadar denemeden sonra düğmeye basmaktan vazgeçtiler.
Üçüncü  gruptaki  köpekler  ise  'kontrol  grubu'ydu  ve  herhan­
gi  bir  şoka  maruz  kalmıyorlardı.  Diğer  köpeklerdeki  değişim, 
bu  'hiçbir  deneye  maruz  kalmamış'  köpeklere  bakılarak  anla­
şılacaktı.
Araştırmacılar  24  saat  sonra  tüm  köpekleri  kısa  bir  çitle  iki 
bölmeye  ayrılmış  kapalı  bir  alana  götürdüler.  Deneyin  ikinci 
aşamasına  geçildi.  Bu  aşamada  köpeklere  10  kez  şok  veriliyor 
ve  köpeklerin  bu  10  denemenin  birinde  çitin  üstünden  karşı  tarafa 
atlayarak şoktan kurtulacakları umuluyordu.
Bu  etapta  köpeklere  elektrik  şokundan  bir  dakika  önce  ayırt 
edici  uyarıcı  olarak  ışık  veriliyordu.  Elektrik  şoku  olan  bölümden 
güvenli bölüme geçen köpekler şoktan kurtulabiliyordu.
Kaçış  grubu  ve  kontrol  grubu  kurtulmada  hemen  hemen  aynı  başa­
rıyı  gösterirken,  'çaresizler  grubu  diğer  gruplardan  önemli  ölçüde 
farklılık  gösterdi.  Bu  gruptaki  8  köpeğin  6'sı  10  denemeden  sonra 
bile çitin üzerinden atlayıp şoktan kurtulamadı.
Bir hafta sonra ise bu 8 köpeğin 5'i hâlâ 10 denemenin herhan­
gi birinde  karşıya  atlamayı  beceremiyordu.  Bu  gruptaki köpekle­
rin % 75'i neredeyse karşıya hiç atlayamıyor, % 62'si ise yedi gün 
geçmesine rağmen hâlâ başarısızlıklarını sürdürüyorlardı.
Deneyin  sonuçları  ikinci  gruptaki  köpeklerin  'çaresiz  olmayı 
öğrendiklerine' işaret ediyordu.
3