Mundarija kirish I. Bob. Boʻshliqichlilar (Cnidaria) tipi umumiy tavsifi

MUNDARIJA
Kirish…………………………………………………………………......………..3
I.Bob. Boʻshliqichlilar (Cnidaria) tipi umumiy tavsifi……………........………5
1.1. Boʻshliqichlilar tipining filogeniyasi……………………………........……….5
1.2. Boʻshliqichlilar tipining klassifikatsiyasi……………………….......………..11
II.Bob. Boʻshliqichlilar tipi. Gidroid poliplar, Ssifoid meduzalar va Korall qoliplar sinfi……………………………………………………….........………..14
2.1. Gidroid poliplar sinfining tuzilishi va turmush tarzi………………........……14
2.2. Ssifoid meduzalar sinfining yashash joyi, tuzilishi va turmush tarzi….......…21
2.3. Korall poliplar sinfi……………………………….........……………………..24
Xulosa………………………………………………………………………...…..29
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………………31
Ilovalar…………………………………………………………………………....32




KIRISH
Prezident Shavkat Mirziyoyev olimlar, yosh tadqiqotchilar, ilmiy-tadqiqot muassasalari rahbarlari va ishlab chiqarish sektori vakillari bilan uchrashuv oʻtkazdi. Unda ilm-fan sohasidagi eng muhim vazifalar muhokama qilindi. 2020-yil mamlakatimizda Ilm, maʼrifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili deb eʼlon qilinib, bu boradagi ustuvor maqsadlar belgilandi. Yurtimizda avvaldan shakllangan ilmiy maktablar salohiyatini hisobga olib, hozirgi bosqichdagi milliy manfaatlarimiz va taraqqiyotimiz yoʻnalishlaridan kelib chiqqan holda, bu yil matematika, kimyo, biologiya, geologiya fan va sohalarini rivojlantirish tanlab olindi.
Mavzuning dolzarbligi. Bo’shliqichlilar, kovakichlilar (Coelenterata) — tuban tuzilgan suvda yashovchi umurtqasiz hayvonlar tipi. Bo’shliqichlilar eng qadimgi ko’p hujayralilar, devon davridan ma’lum. Ko’pchilik turlari dengizlarda yakka yoki koloniya bo’lib yashaydi. Dengiz Bo’shliqichlilarning hayot siklida o’troq yashovchi polip va erkin suzib yuruvchi Meduza davrlari gallanib turadi (metagenez). Ayrim Bo’shliqichlilar (gidralar, korall poliplar) ning meduza davri bo’lmaydi, ba’zi stsifomeduzalar va gidroidlarning polip davri yo’qolgan. Alohida Bo’shliqichlilarning tanasi tashqi ektoderma va ichki endodermadan iborat ikkita qavatdan tashkil topgan. Ektoderma va endoderma oralig’ida hujayrasiz, quyuq modda — mezogliy bo’ladi. Bo’shliqichlilar tanasi hujayralari to’la ixtisoslashmaganligi uchun to’qima va organlari rivojlanmagan. Ektodermasidagi hujayralarning asosiy qismi epiteliymuskul, otuvchi va ixtisoslashmagan oraliq hujayralardan iborat. Epiteliymuskul hujayralari qoplash va harakatlanish funktsiyalarini bajaradi. Otuvchi hujayralar o’ljani falajlab ushlash va himoya vazifasini bajaradi, ularda otiluvchi ipchalarga ega bo’lgan otuvchi kapsula shakllanadi. Oraliq xujayralar boshqa hamma hujayralarni hosil qiladi. Endodermada epiteliymuskul va oziqni qamrab olib hazm qiluvchi bezli xujayralar bo’ladi.
Mavzuning ahamiyati. Epiteliymuskul hujayralari qoplash va harakatlanish funktsiyalarini bajaradi. Otuvchi hujayralar o’ljani falajlab ushlash va himoya vazifasini bajaradi, ularda otiluvchi ipchalarga ega bo’lgan otuvchi kapsula shakllanadi. Oraliq xujayralar boshqa hamma hujayralarni hosil qiladi. Endodermada epiteliymuskul va oziqni qamrab olib hazm qiluvchi bezli xujayralar bo’ladi. Tana bo’shlig’i qopga o’xshash bo’lib, maxsus to’siq (septa) lar yordamida kameralarga bo’lingan, meduzalarda murakkab naylar sistemasidan iborat. Tana bo’shlig’i og’iz teshigi orqali tashqariga ochiladi. Og’iz teshigi paypaslagichlar bilan o’ralgan. Og’iz teshigi orqali oziq moddalar tana bo’shlig’iga o’tadi va hazm bo’lmagan oziq moddalar chiqib ketadi. Oziq tana bo’shlig’ida va endoderma hujayralari ichida hazm bo’ladi. Nerv sistemasi diffuz (tarqoq), tartibsiz joylashgan, o’simtalari orqali bir-biri bilan tutashib ketadigan nerv hujayralaridan iborat. Meduzalarda bundan tashqari soyaboni chetida ikkita nerv halqasi, sezgi organlari — yorug’lik sezuvchi ko’zchalar, muvozanat organlari (statosistlar) va ropaliyalar (stsifomeduzalar) bo’ladi. Jinsiy va jinssiz ko’payadi. Jinssiz kurtaklanish orqali bir qancha turlar koloniya hosil qiladi.