Mundarija kirish I bob. Buyumlar ishlab chiqarish

Andozalar turi va ularni tayyoorlashga qo’yiladigan talablar.

Kesuvchi asbobsozlik materiali kesiluvchi materialdan ancha qattiq bo'lgandagina kesish jarayonini bajara oladi. Kesuvchi asboblar materiallarining qattiqligi esa NRS=58-92. Dastgohlarda kesib ishlanadigan materiallarning qattiqligi esa NRS= 25 dan oshmasligi kerak. Shuning uchun ham , asbobsozlik materiallariga qo'yiladigan talab yuqori qattiqlikka ega bo'lishi mumkin. Materiallami kesib ishlaganda ishqalanish ta’sirida asbobni kesuvchi qirrasi yoyiladi, natijada asbob o'tm as bo'lib qoladi. Yeyilish qancha tez bo'lsa, asbobning turg'unligi shuncha pasayadi. Shuning uchun ham, asbobsozlik materiallariga qo'yiladigan ikkinchi talab yeyilishga chidamlilik sanaladi. Detallami kesib ishlash jarayonida kesish zonasida yuqori t da issiqlik hosil bo'ladi. Binobarin, kesuvchi asbob issiqbardosh bo'lishi, ya’ni kesish zonasida hosil bo'ladigan yuqori t da o'z qattiqligi va chidamliligini yo'qotmasligi kerak. Kesish jarayonida kesuvchi asbobga metallning kesilishiga ko'rsatadigan qarshilik kuchi ta’sir etadi, shu asbob egilishiga, buralishiga va siqilishiga deformatsiyalar ostida ishlaydi, yuqori mexanik puxtalikka ega bo'lishi kerak. Kesuvchi asboblar quyidagi materiallardan: uglerodli asbobsozlik po'latlari, ligerlangan asbobsozlik po'latlari, tezkesar po'latlardan, metallokeramik qattiq qotishmalardan, metallokeramik materiallardan tayyorlanadi. Eskirtirish quymalar strukturasini muvozanat holatiga keltirish maqsadida qo'llaniladi, ya’ni metallarni sovish paytida, shuningdek, xomaki ishlov berishda sodir bo'lgan ichki kuchlanishlardan xalos qilishdir. Eskirtish tabiiy va sun’iy bo'ladi. Tabiiy eskirtish shundan iboratki, tanavor quyib tayyorlangandan yoki obdirkalashdan keyin ochiq havoda atmosfera bosimi ta’sirida 0,5+6 oy hatto undan ham ko'proq vaqt ushlab turiladi. Sun’iy eskirtish tanavorlam i pechlarda term ik ishlov berib 450 - 500°C harorat qizdirish yo'li bilan, 12+15 soat mobaynida ushlab turiladi va 2,5+3 soat pech bilan birgalikda sovutilib, undan keyin tanavor havoda uzil-kesil sovitiladi. Eskirtish asosan shakllari va o'lchamlari bo'yicha katta stabillikni talab qiluvchi yirik quyma detallar uchun qo'llaniladi, masalan, metall kesuvchi stanoklarning staninalari uchun. Tozalash, yuvish va detallar yuzalarini moylovchi materiallari bilan qoplash. Detallami ishlov berish jarayonida va ishlov berib bo'lgandan keyin ulam i tozalash, yuvish, quritish va yuzalarini qoplash o'tkaziladi. Tozalash mexanik yoki kimyoviy usullarda o'tkaziladi, yuvish mashinalarida yoki yuvish baklarida, quritish — siqilgan havo bilan shamollatish usullarida bajariladi. Detallaming yuzalarini moylovchi materiallar bilan qoplash, ularni zanglashdan saqlash maqsadida amalga oshiriladi. Texnologik jarayon xarakteriga sezilarli ta’sir etuvchi omillardan biri mashina konstruksiyasining va unga mos keluvchi detallaming texnologikligidir. H ar bir detalni loyihalashda uni faqatgina ekspluatatsion talablarini qondirishgagina emas, balki mashinani — eng tejamli va (samarali) ratsional tayyorlash talablarini qondirishga ham erishish kerak. Konstruksiya texnologikligi prinsipi ham shundan iborat. Mashina qanchalik kam mehnat va kam tannarx bilan tayyorlansa, u shunchalik ko'p texnologik hisoblanadi. Shunday qilib, konstruksiya texnologikligini baholashning asosiy mezoni tayyorlash mehnat sarfi va tannarxi hisoblanadi. Mashina va detallar konstruksiyasining texnologikligi quyidagilami ko'zda tutmog'i lozim: 1) Unifikatsiyalashtirilgan yig'ilma birikmalardan, standartlashtirilgan va me’yorlashtirilgan detallardan maksimal keng ko'lamda foydalanish; 2) Turlicha nomdagi, murakkab konstruksiyali detallami kam sonda qo'llash va bir xil nomdagi takrorlanuvchi detallami ko'proq ishlatish; 3) Butun mashinani tayyorlash va detallami mexanik ishlov berish tannarxini va m ehnat sarfini kamaytirish maqsadida detallaming ishlov beruvchi yuzalari ratsional shakllarini yaratish; 4) Detallarda qulay o'm atib, ishlov beruvchi yuzalar bo'lishi; 5) Detallar uchun tanavorlaming o'lchamlari va shakli tayyor detal shakliga yaqin bo'lishi shunda materialdan foydalanish koeffitsiyenti yuqori va mexanik ishlov berish mehnat sarfini kam ta’-miniovchi eng ratsional tanavorlami olish usullaridan foydalanish mumkin; Ishlov berishning muayyan sharoiti uchun kesish rejimini tanlab, kesish chuqurligini, surish qiymatini va kesish tezligini yo‘niladigan yuzaga nisbatan qo'yiladigan tozalik talablarini va ishlatish aniqligini hisobga olgan holda aniqlashdan iborat bo'ladi. Optimal kesish rejimi kesishning eng foydali elementlari (t, s va v) ni topish asosidagina emas, balki eng yuqori ish unumini va ishlov beriladigan detal tannarxining eng kam bo‘lishini ta’minlash asosida ham tanlab olinishi lozim. Bunda shuni esdan chiqarmaslik kerakki, stanokning quwatidan va kesuvchi asbob imkoniyatlaridan mumkin qadar to ‘la foydalanish zarur. Kesish chuqurligi yo’nish uchun qoldirilgan qo'yim m iqdoriga, yo'niladigan material qattiqligiga, kesuvchi asbob o'lchamiga qarab olinadi, surish qiymati yo'niladigan yuzaning tozalik darajasi qanday bo'lishi kerakligiga, SMAD sistemasining bikirligiga qarab, qabul qilinadigan kesish chuqurligi hisobga olingan holda aniqlanadi. Kesuvchi asbobning shakli va turi tanlab olingandan keyin kesish chuqurligi, surish qiymati va keskichning turg'unlik davri belgilab olinadi so'ngra kesish tezligi quyidagi formuladan topiladi. Kesish rejimlarini tanlab olish tartibi. Kesish rejimini topishdan oldin, berilgan konkret detal ishlash uchun stanok, moslama va kesuvchi asbob tanlab olinishi zarur. Kesish rejimi quyidagi tarzda tanlab olinadi: 1. Xomaki yo'nishda (vl — v3) kesish chuqurligi tanavor tomonlaridan qoldirilgan qo'yim qiymatiga teng bo'ladi va agar SMAD sistemasi yetarli darajada bikir bo'lsa, bu qo'yim keskichning bir o'tisnida yo:nib olinadi. Tanavorning tomonidan 2 mm dan ortiq qo'yim qoldirilgan hollarda tezkesar po'latdan tayyorlangan keskich bilan chala tozalab yo'nishda (v4-v6) tanavor keskichning ikki o'tishida yo'niladi. Odatda, birinchi o'tishda qo'yimning 0,65 - 0,75 ulushi, ikkinchi o'tishda esa 0,35 - 0,25 ulushi kesib olinadi. Agar qo'yim qiymati 2 mm dan kichik bo'lsa, chala tozalab yo'nishkeskichning bir o‘tishida bajariladi. Kesish tezliklari katta bo'lganda qattiq qotishmali frezalar bilan chala tozalab va tozalab yo'nish asbobning bir o'tishida bajarilishi mumkin. 2. Xomaki yo'nishda surish qiymati yo'niladigan materialning bikirligi keskich tutqichining pnxtaligi va stanokdagi surish mexanizmining mustahkamligi darajasiga, tanavorning stanokka mahkamlanish puxtaligiga qarab aniqlanadi. Chala tozalab va tozalab yo'nishda ishlangan yuzaning talab etilgan aniqligi va tozaligi, keskich tutqichining puxtaligi va yo'niladigan tanavorning bikirligi hisobga olinadi. Topilgan surish qiymati stanokda mavjud surish qiymatlari bilan taqqoslab ko'riladi va stanokning topilgan surish qiymatiga eng yaqin surish qiymati olinadi. 3. Ayni kesuvchi asbob uchun belgilangan turg'unlik qiymati qabul qilinadi, keskich imkon beradigan kesish tezligi formuladan hisoblab topiladi. Tozalab yo'nish ishlarida kesish rejimi kesish tezligi yo'nilgan yuzaning juda toza bo'lishini ta’minlaydigan tezliklarga yaqin bo'ladigan qilib tanlanishi lozim. Shuning uchun tozalab yo'nish va pardozlash ishlarida surish qiymati va keslsh tezligi bir vaqtda tanlanadiki, natijada detaining yo'nilgan yuzasining tozaligi talab etilgan darajada bo'lsin. Kesish rejimining qolgan elementlari yuqorida bayon etilganidek liisoblab topiladi. Kesishning optimal rejimlari 2 yo'nalishda hisoblab topilishi va tanlanishi mumkin: a) Kesish rejimi ayni stanok uchun belgilanadi. U holda kesish rejimlari yuqorida ko'rsatilgandek tanlanadi va hisoblab topiladi. Kesishning optimal rejimlari 2 yo'nalishda hisoblab topilishi va tanlanishi mumkin; b) Kesish rejimi ayni stanok uchun belgilanadi. U holda kesish rejimlari yuqorida ko'rsatilgandek tanlanadi va hisoblab topiladi, so'ngra ayni stanokka moslab qayta hisoblanadi; v) Kesish rejimi stanokdan qat’iy nazar aniqlanadi. Bu holda qilingan hisob va tanlangan kesish rejimi natijalari asosidastanokning o'zi vauning tip o'lcham i tanlab olinadi. Amaliy sharoitda, kesish rejimlari normativlar yoki m a’lumotnoma tanlab olinadi. Kesishning optimal rejimlari hozirgi sharoitda maxsus asboblar va elektron hisoblash mashinalari yordamida juda tez hisoblab topiladi. Bazalash deb tanavorga yoki biron mahsulotga tanlangan koordinata sistemasiga nisbatan talab etilgan holat berilishiga aytiladi. Tanavorga mexanik ishlov berish paytida bazalash deb tanavorga stanokning keskich asbobiga nisbatan talab etilgan ma’lum holat berilishiga aytiladi. Texnologik operatsiyani bajarish vaqtida tanavorga ma’lum holat berishdan tashqari uni moslamada qimirlamasligini ham ta’­minlash talab etiladi. Bu ikki masala har xil bo'lishiga qaramasdan, ular nazariy jihatdan bir xil usul bilan yechiladi, ya’ni fazodagi biron-bir harakatni m a’lum darajada cheklab qo'yish bilan yoki erkinlik darajasidan mahrum etish bilan amalga oshiriladi. M a’Iumki, qattiq jismning fazodagi harakatini to‘la chegaralab (to‘xtatib) qo‘yish uchun, uni oltita erkinlik darajasidan: uch koordinata o'qlari bo'ylab ilgarilanma va shu o‘qlar atrofida aylanma harakatlaridan m ahrum etish kerak. Absolut qattiq jism deb qaraladigan har bir detaining holati, tanlangan uchta koordinata tekisligiga nisbatan aniqlanadi. Masalan, detal prizma shaklida bo'lgan holda (15, a-shakl), detaining pastki tekisligi xoz ni koordinata tekisligi XOZ bilan bog'- lovchi uch koordinataning berilishi bir vaqtda detalni uchta erkinlik darajasidan mahrum etib, Z o'qi bo'yicha surilish va X, Yo'qlariga parallel bo'lgan o'qlar atrofida aylanish imkoni detal ushbu tekislikning uch nuqtaga tegishli masofasini aniqlaydi. Umumiy holda esa, har qanday detaining koordinataa sistemasi xohlagan holatni egallashi mumkin. Uni asosiy bazalargajoylashtirish oson. FQZ yuzalaridan birini YOZ koordinata tekisligiga nisbatan ikki nuqtasining masofasi bir vaqtda uning X o'qi bo'ylab surilishi va Z o'qiga parallel o'q atrofida aylanish imkonidan, ya’ni detalni yana ikkita erkinlik darajasidan mahrum etadi. Oltinchi koordinata detal holatini XOZ koordinata tekisligiga nisbatan aniqlab, uni qolgan oxirgi erkinlik darajasidan mahrum etadi. Shunday qilib, koordinatalaming har biri detaining bittadan erkinlik darajasidan mahrum etar ekan va bitta nuqta bilan bog'langanligini bildirar ekan. Masalan, silindr shaklidagi detalning uchta tanlangan koordinata tekisligiga nisbatan holati ham 15-shaklda ko'rsatilgandek, oltita koordinata bilan aniqlanadi. Silindr yuzi uni hosil etuvchi chiziqning o'qqa nisbatan aylanishidan vujudga keltirilganligi uchun, detal koordinata sistemasi o'qlaridan biri sifatida uning o'qini tanlash qulay. O'q esa ikki koordinata tekisliklar YOZ va XOY laming kesishuvidan hosil bo'lgan chiziqdan iborat. Shuning uchun silindr shaklidagi detaining nuqtasini koordinata tekisligi bilan bog'lovchi va detal o'qiga joylashgan 1 va 2-koordinatalar valikni ikki erkinlik darajasidan mahrum etadi: Z o'qiga parallel tarzda surilish va Xo'qiga parallel o'q atrofida aylanish imkonlaridan, yoz tekisligida yotuvchi nuqtani YOZ tekisligi bilan bo`gliq. Tanavorlarga aniq ishlov berish uchun texnologik bazalami tayinlashda shunday yuzalami qabul qilish kerakki, bir vaqtning o'zida detaining ham konstruktorlik, ham o'lchov bazasi bo'lib xizmat qilsin va buyumlami yig'ishda ham baza sifatida ishlatilsin, shunda bazalar birligi prinsipiga amal qilgan bo'lamiz. Bazalash xatoligi ham nolga teng bo'ladi. Tanavorlami ishlashda texnologik, konstruktorlik va o'lchov bazalami bir yuzadan olish, ishchi chizmada qo'yilgan o'lcham lar bo'yicha konstruktor tomonidan ko'zda tutilgan o'lcham uchun joizlik maydonini hammasini ishlatish bilan amalga oshiriladi. Agarda texnologik baza, konstruktorlik yoki o'lchov bazasi bilan bir yuzada yotmasa, texnolog ishchi chizmada konstruktorlik yoki o'lchov bazalaridan qo'yilgan o'lchamlami, bevosita texnologik bazadan qo'yilgan texnologik o'lchamlarini ishlash uchun qulayroq bo'lgan o'lcham lar bilan almashtirishga majbur bo'ladi. Bu holda tanavorni tegishli o'lchamlik zanjirlarining va konstruktorHk bazasidan qo'yilgan dastlabki o'lchamlarini joizliklar maydonlarining uzayishi sodir bo'ladi, texnologik bazani konstruktorlik bazasi bilan va ishlanuvchi yuzalar bilan bog'lovchi, ya’ni kiritilgan oraliq o'lchamlari orasida taqsimlanadi. Natija oxirida, bu tanavorlami ishlashda ushlanuvchi o'lchamlari joizliklariga bo'lgan talabchanlikni oshirishga, ishlov berish jarayonini qimmatlashuviga va uning unumdorligi pasayishiga olib keladi. Aytilganlami quyidagi misol bilan tasvirlab berish mumkin. Chuqurligi 10Я14 (21-shakl) bo'lgan ariqchaga ishlov berishda moslamani konstruksiyasini soddalashtirish uchun tanavorni pastki B yuzasi bilan o'rnatish qulay bo'ladi. Ariqcha tagi S tepadagi yuzani 10 + 0,36 mm o'lcham i bilan bog'langan, bu yuza ariqcha uchun konstruktorlik va o'lchov bazasi hisoblanadi. Bu holda texnologik baza V yuza konstruktorlik va o'lchov bazalar bilan bir yuzada yotmaydi va ularning na o'lchamlari, na o'zaro joylashishining to'g'riligi sharoiti bilan bog'lanmagan. Sozlangan stanokda ishlashda freza o'qidan stol yuzigacha bo'lgan masofa o'zgarmas (i?=const) saqlanar ekan, demak, S o'lcham ham doimiy, chizmada ko'rsatilmagan, ariqcha chuqurligi o'lchami a=10+0,36 mm ushlanishi mumkin emas, chunki uning o'zgarishiga oldingi operatsiyada ushlanuvchi v=50-0,62 mm o'lcham xatoligi bevosita ta’sir ko'rsatadi (21-shakl). O 'z-o'zidan m a’lumki, bu holda ariqchani frezalash operatsion eskizda texnologik o'lcham qaysining aniqligi oldingi operatsiyaga bog'Uq, S ni qo'yish kerak, konstruktorlik o'lcham a= 10+0,36 mm ni esa eskizdan oUb tashlash maqsadga muvofiq bo'ladi. Texnologik o'lcham S ni shuningdek, o'lcham v ning yangi texnologik joizliklarini hisoblashni, v — shaklda keltirilgan o'lcham lar zanjiriga binoan oUb borish mumkin. Shakldan ko'rinib turibdiki s=v-a= =50-10=40 mm. S o'lchami joizUgi o'sha dastlabki o'lchamlar zanjiridan aniqlanadi, konstruktorlik o'lcham a= 10+0,16 hisoblanadi, chunki hamma hisob ko'zda tutilgan, ya’ni a o'lcham zanjirni tashkil etuvchi o'lchamJari v va s lariu ular uchun o'rnatilgan joizliklari oralig'ida bajarishda, konstruktor tomonidan o'rnatilgan joizlik oralig'ida avtomatik ravishda olinishi kerak. Joizliklami qo'shish formulasiga binoan T = Tv — Ts bo'ladi, undan Ts=Ta — Tv. Tegishli qiymatlarini qo'yib Г=0,36 — 0,62 ni olamiz. Shuning uchun silindr shakUdagi detaining nuqtasini koordinata tekisligi bilan bog'lovchi va detal o'qiga joylashgan 1 va 2 koordinatalari valikni ikki erkinlik darajasidan m ahrum etadi: Z o'qiga parallel tarzda suriUsh va X o'qiga parallel o'q atrofida aylanish imkonlaridan, yoz tekisUgida yotuvchi nuqtani YOZ tekisligi bilan bog'lovchi 3 va 4 ikki koordinatasi valikni yana ikki erkinlik darajasidan mahrum etadi. a o'lcham joizUgi konstruktor tomonidan berilgan va oshiriUshi mumkin emas, shuning uchun qo'yilgan masalani yechishning yagona usuli, ayiruvchini kichiklashtirish hisoblanadi, ya’ni v o'lcham joizligini kichiklashtirish talabini qo'yish. Tv ni kichiklashtirishni shunday olib borish kerakki, ya’ni v o'lchamga va s texnologik o‘lchamga texnologik bajariluvchi joizliklar o‘rnatilsin. Ya’ni, texnologik nuqtayi nazardan v va s o'lchamlarini bajarish murakkabligi bir xilda bo'ladi (ikkala o'lcham ham o'lchamlaming bitta oralig'ida yotadi va gorizontal frezalash stanogida tayanch texnologik bazasidan olinadi), v o'lcham joizligi 7V=0,18 mm gacha kamaytirilgan, dastlabki a o'lcham joizligining yarmiga teng. Bu holda, s texnologik o'lchamga v o'lchamga o'rnatilgan joizligi yaqin bo'lgan joizlik tayinlash mumkin. Uzil-kesil o'lcham v joizUqi bilan tayinlanadi, standartga yaqin bo'lgan, joizlik maydonini nominaliga nisbatan chizmada o'rnatilgan manfiy og'ishini saqlab, ya’ni v=50—0,16= 50A11 bo'ladi. U holda texnologik o'lcham ning hisobli joizliqi Г = 0 ,36—0,16=0,20 mm bo'ladi. Texnologik o'lcham s ning chegaraviy qiymatlari o'sha v-shakldagi o'lchamli zanjirdan aniqlanadi. Ya’ni: o = v - j ; a ^ v ^ c - , cm, = vnax-a max=5Q -(10+0,36)= =40-0,36 mm; am, =v-c; c =v -a =50-0,16-10=40-0,16 mm. m in min m ax7 max min min 7 7 O'lcham hisobli qiymati *У=40-0,16/-0,36 mm; Uzil-kesil bu o'lcham ni standartga yaqin bo'lgan qiymati *£=40-0,17/-0,33 mm olinadi, bunga mos ravishda >Sb=40vl 1 qiymat qabul qilinadi. O'rnatilgan texnologik o'lcham S ning chegaraviy qiymatlari hisobli o'lcham lar chegaralarida yotadi. Maksimum va minimumga nazorat qiluvchi hisoblash: Kma=5°-(40-0,33) = Ю+0,33; ^ = 5 0 – 0, 16-(40-0,17)=10+00,1] ko'rsatadiki, dastlabki konstruktorlik o'lcham a ning chegaraviy qiymatlari chizmada o'rnatilgan chegaraviy o'lchamar oralig'ida yotadi va o'lchamlami qayta hisoblash to'g'ri bajarilgan. Standart o'lcham, hisobli texnologik o'lcham ^ ga yaqin bo'lgan ba’zi bir hollarda o'zining joizlik maydoni qiymati bo'yicha hisoblanganga qaraganda sezilarli farq qiladi, hisoblanuvchi o'lcham Suzil-kesil qabul qilinishi mumkin. O'tkazilgan hisoblashlar asosida tanavorni operatsion eskizlarida chizmadagi 10M 4 va 50A14 o'lchamlar o'm iga yangi F=50A11va S=40vll o'lcham lar qo'yilgan bo'lishi kerak. Shunday qiUb, texnologik va konstruktorlik (o'lchov) bazalami bir yuzada yotmasligiga bog'liq holda ishchiga konstruktor tomonidan o'rnatilgan joizliklarga qaraganda, haqiqatdan ham aniqroq joizlikli o'lchamlami bajarishga to'g'ri keladi. Ko'rilgan holda chizmada o'rnatilgan A14 bo'yicha joizliklar o'rniga, All va P ll bo'yicha o'rnatilgan joizliklar ushlanib qolishi kerak. Agarda ishlov berishning talab etilgan aniqligini sezilarli ravishda oshirishi unumdorlikning juda ham kamayishiga va mahsulot tannarxining oshishiga olib kelsa, unda konstruktorlik baza A dan bevosita ariqchani frezalash imkonini beruvchi maxsus moslama qo'llash maqsadga muvofiq bo'lishi mumkin. Texnologik tayanch baza A yuza bir vaqtning o'zida konstruktorlik baza ham hisoblanadi. U nda hech qanday qayta hisoblashsiz konstruktorlik o'lcham a=10+0,36 mm o'lcham bevosita ushlanadi. B o'lchamning o'zgarishi konstruktorlik o'lcham ni olish aniqligiga hech qanday ta ’sir qilmaydi, shuning uchun bu yerda joizlikni kamaytirish uchun keskin talab qo'yish uchun zarurat qolmaydi. 22-shaklda frezalar komplektida bir vaqtda A yuzasi bilan birga ariqchani frezalash ko'rsatilgan. Huddi shunday oldingi hoi kabi ariqcha texnologik baza A yuzadan ishlov beriladi (bu yerda sozlanuvchi hisoblanadi). Konstruktorlik o'lcham a= 10+0,36 mm hech qanday qayta hisoblashsiz ushlanadi va joizliklami hech qanday qat’iy kamaytirmasdan, konstruktor tomonidan o'matiladi. A yuzani V o'lchamga ishlov berish uchun Fyuza tayanch texnologik baza bo'lib xizmat qiladi, u ham chizmada o'rnatilgan 7V=?0,62 oi-zlik bilan uni qat’iy cheklamasdan bajarilishi mumkin. 21 va 22-shakllarda ko'rilgan to'g'ri burchakli ariqchali prizmatik tanavor misoli ko'rsatadiki, texnologik jarayonlami ishlab chiqishda texnolog turli ko'rinishdagi texnologik bazalami qo'llashi mumkin. Texnologik jarayonlaming mumkin bo'lgan variantlari o'zining afzalliklariga va kamchiliklariga ega. Masalan, tanavorlarga tayanch texnologik bazalardan ishlov berishda, konstruktorlik va o'lchov bazalar bilan bir yuzada yotmagan ,o'lcham larni qat’iy hisoblash va joizliklarni sezilarli qat’iy cheklash zarurati tug'iladi, ya’ni unumdorlikning pasayishi va ishlov berishning qimmatlashishiga olib keladi. Ammo tanavorni tayyorlash uchun xususiylashgan moslamalar yoki asboblar talab etilmaydi. Tanavorlarga konstruktorlik va o'lchov bazalar bilan bir yuzada yotgan tayanch texnologik bazadan ishlov berishda, konstruktorlik o'lchalami qayta hisoblashsiz va konstruktor tomonidan berilgan joizliklami qat’iy cheklamasdan bevosita ushlash imkoni tug'iladi, demak, ishlov berish unumdorligi ham pasaymaydi, ammo maxsus va har doim qulay bo'lmagan moslama yaratilishi talab etiladi. Agar o'lcham lar konstruktorlik va o'lchov bazalar bilan bir yuzada yotgan sozlanuvchi texnologik bazadan ushlansa, joizliklami qayta hisoblash va qat’iy cheklab qo'yishga hojat qolmaydi, biroq operatsiyalami bajarish uchun tanlangan kesuvchi asboblar talab etiladi. Texnologik jarayonni eng yaxshi variantini tanlash, ishlab chiqarishning muayyan sharoitini hisobga olgan holda texnik-iqtisodiy hisoblashlar asosida olib boriladiMashinasozlik texnologiyasi tajribasida, ba’zi hollarda, detallaming baza sifatida qo'uaniluvchi ayrim yuzalarining boshqa yuzalar bUan almashishi yuz berib turadi. Bazalar almashishi uyushqoqlik va uyushqoqsizlik tarzida sodir bo'Ushi mumkin. Uyushqoqlik bilan sodir bo'ladigan baza almashinuvi muayyan aniq sharoitga bo'ysungan holda oUb boriladi, bunday baza almashuvini boshqarsa bo'ladi. Uyushqoqsizlik bilan sodir bo'ladigan baza almashinuvi tasodifiy tarzda sodir bo'Ub, m a’lum shart-sharoitga bo'ysunmagan holda olib boriladi, bunday baza almashinuvini boshqarib bo'lmaydi. Juda ko'p hoUarda uyushqoqlik bilan sodir bo'luvchi baza almashinuvi detallari, dastgohga, moslamaga yoki ishchi joyga o'rnatish hamda mahkamlash vaqtida yuz beradi.